Ένα σκαλοπάτι υψηλότερα στις αξιολογήσεις των οίκων ανέβηκε η ελληνική οικονομία μετά την αναβάθμιση από τον οίκο Scope Ratings σε «BBB» με σταθερό outlook. Ο γερμανικός οίκος αξιολόγησης είναι ο πρώτος που ανοίγει το δρόμο σε υψηλότερες αξιολόγησεις για την Ελλάδα, όντας και ο πρώτος που έδωσε την επενδυτική βαθμίδα, αποτελώντας προπομπό για τους μεγαλύτερους οίκους.
Όπως αναφέρει, η μείωση του δημόσιου χρέους, η βελτιωμένη ανθεκτικότητα του τραπεζικού συστήματος και η ισχυρότερη τάση ανάπτυξης αποτέλεσαν τους βασικούς οδηγούς της αναβάθμισης. Ωστόσο, το ακόμη αυξημένο δημόσιο χρέος και οι διαρθρωτικές οικονομικές αδυναμίες παραμένουν αποτελούν εμπόδια σε πιστωτικό επίπεδο για υψηλότερες αξιολογήσεις.
Διαβάστε ακόμα: Χατζηδάκης για αναβάθμιση Scope: Είναι επιτυχία όλων των Ελλήνων
Η αναβάθμιση σε BBB αντανακλά την προσδοκία της Scope για συνεχή μείωση του δείκτη χρέους της γενικής κυβέρνησης της Ελλάδας κατά τα επόμενα χρόνια. Αυτή η μείωση φαίνεται να οφείλεται στην ευνοϊκή δυναμική του χρέους, παράλληλα με τα ισχυρότερα από τα αναμενόμενα πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα και τη σχετιζόμενη περαιτέρω μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος. Η ανθεκτικότητα του τραπεζικού συστήματος ενισχύεται από την πρόοδο που καταγράφεται στη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, τις ιδιωτικοποιήσεις των συστημικών τραπεζών και τη σταδιακή απόσβεση των αναβαλλόμενων φορολογικών πιστώσεων (DTC) στους τραπεζικούς ισολογισμούς. Επιπλέον, η υιοθέτηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και η υλοποίηση επενδύσεων, η μείωση των μακροοικονομικών ανισορροπιών και η πιο διαρκής υποστήριξη από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα ενισχύουν τη μακροοικονομική βιωσιμότητα και την ανάπτυξη των τάσεων.
Η συνεχιζόμενη πτώση του δημόσιου χρέους και οι ισχυρές δημοσιονομικές επιδόσεις
Ο πρώτος μοχλός της μίας βαθμίδας αναβάθμισης της μακροπρόθεσμης αξιολόγησης της Ελλάδας σε «BBB» αντανακλά τη διαρκή μείωση του δημόσιου χρέους της Ελλάδας. Αυτό οφείλεται κυρίως στην ευνοϊκή δυναμική του δημόσιου χρέους, όπως υποστηρίζεται από μια ενισχυμένη μεσοπρόθεσμη προοπτική ονομαστικής ανάπτυξης, το χαμηλό ακόμη μέσο κόστος εξυπηρέτησης και τη δέσμευση της κυβέρνησης για δημοσιονομική σύνεση.
Ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης μειώθηκε σημαντικά από το υψηλό του κατά την πανδημική κρίση του 212,6% του ΑΕΠ έως το 2020, φθάνοντας περίπου στο 155,3% έως τα τέλη του 2024, που αποτελεί μια σημαντική μείωση 57 ποσοστιαίων μονάδων από τα τέλη του 2019. Η ισχυρή οικονομική ανάκαμψη από το δεύτερο τρίμηνο του 2020, παράλληλα με τον αυξημένο πληθωρισμό και τα μειωμένα δημοσιονομικά ελλείμματα έχουν οδηγήσει σε σημαντική μείωση του δημόσιου χρέους και οι κινητήριες δυνάμεις φαίνονται αρκετά βιώσιμες ώστε να διατηρούν τη συνεχιζόμενη πτώση του χρέους, ακόμη και με βαθμιαία συγκράτηση.
Διαβάστε ακόμα: Bloomberg: Ισχυρή ανάπτυξη και μειούμενο χρέος οι λόγοι αναβάθμισης της Ελλάδας από την Scope
Ο δείκτης χρέους αναμένεται να μειωθεί στο 145% του ΑΕΠ έως τα τέλη του 2025, προτού υποχωρήσει περαιτέρω στο 132% έως τα τέλη ου 2029. Εάν συμβεί, το τελευταίο μπορεί να αντιπροσωπεύει τον χαμηλότερο δείκτη χρέους της Ελλάδας από την αρχή της ελληνικής κρίσης στο πρώτο τρίμηνο του 2010. Οι προβλέψεις του οίκου για το χρέος της Ελλάδας έχουν ενισχυθεί λόγω της συνεχιζόμενης δημοσιονομικής υπεραπόδοσης, καθώς η κυβέρνηση αναμένεται να υπερβεί το πρωτογενές πλεόνασμα το 2024 την εκτίμηση από τον προϋπολογισμό του 2025 στο 2,4% του ΑΕΠ. Η Scope έχει επικαιροποιήσει τις μεσοπρόθεσμες παραδοχές του πρωτογενούς ισοζυγίου και αναμένει ότι η κυβέρνηση θα έχει κατά μέσο όρο 2,75% του πρωτογενούς δημοσιονομικού πλεονάσματος του ΑΕΠ κατά την περίοδο 2024-27.
Η συνεχής εστίαση στη δημοσιονομική σύνεση παρέχει στον Scope αυξημένη εμπιστοσύνη στην ικανότητα της κυβέρνησης να επιτύχει και να διατηρήσει αυξημένους στόχους πρωτογενούς πλεονάσματος ενόψει των επόμενων γενικών εκλογών, χωρίς απρόβλεπτες κρίσεις. Αυτό συμβαίνει παρά τις μειωμένες προϋποθέσεις και την αυξημένη κυριαρχία χάραξης πολιτικής μετά την έξοδο της Ελλάδας από τα προγράμματα οικονομικής προσαρμογής και την ενισχυμένη εποπτεία μετά τη διάσωση. Τα πρωτογενή πλεονάσματα ευθυγραμμίζονται με τα πιο συγκρατημένα δημοσιονομικά ελλείμματα με μέσο όρο πρόβλεψης 0,7% του ΑΕΠ για την περίοδο 2024-29.
Οι προβλέψεις για το χρέος υποθέτουν ανάπτυξη 2,2% για φέτος, 2,2% το επόμενο έτος και 1,6% κατά μέσο όρο από το 2026 έως το 2029. Η μεσοπρόθεσμη πρόβλεψη είναι ωστόσο συγκριτικά αισιόδοξη, επί του παρόντος δεν αντικατοπτρίζει ύφεση έως το 2029.
Οι καθοδικοί κίνδυνοι για το βασικό οικονομικό σενάριο του οίκου περιλαμβάνουν: i) μια απότομη οικονομική ύφεση. ii) μια απροσδόκητη επιστροφή σε χαμηλότερο πληθωρισμό. iii) απότομη αύξηση των επιτοκίων δανεισμού. και/ή iv) σημαντική εξασθένηση της δημοσιονομικής θέσης. Για παράδειγμα, σε ένα έντονο οικονομικό σενάριο δύο συνεχόμενων ετών ύφεσης κατά την περίοδο 2025-26, το ελληνικό χρέος μπορεί να φτάσει το 169% του ΑΕΠ έως το 2026.
Βελτιώσεις στην ανθεκτικότητα του τραπεζικού συστήματος
Ο δεύτερος μοχλός της αναβάθμισης της αξιολόγησης είναι η συνεχής ενίσχυση της σταθερότητας του τραπεζικού συστήματος και οι μειωμένοι δεσμοί με το ελληνικό δημόσιο. Οι ελληνικές τράπεζες έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο όσον αφορά τις μειώσεις των NPLs. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια σε όλο το σύστημα σε ενοποιημένη βάση μειώθηκαν σημαντικά από 49,2% τον Ιούνιο του 2017 – φτάνοντας στο 6,4% τον Ιούνιο του 2024. Αυτή η μείωση υποστηρίχθηκε από τις τιτλοποιήσεις όπως είναι εγγυημένες στο πλαίσιο του «Ηρακλή» – το οποίο έχει ενημερώθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο για τη μείωση των NPLs στις λιγότερο σημαντικές ελληνικές τράπεζες και διαρκεί μέχρι τα τέλη αυτού του μήνα. Η Scope αναμένει ότι ο δείκτης NPLs θα συνεχίσει να μειώνεται καθώς οι τράπεζες παραμένουν δεσμευμένες στην περαιτέρω εξυγίνανση των ισολογισμών. Ωστόσο, τα NPLs παραμένουν σε αυτό το στάδιο πάνω από τους μέσους όρους της ΕΕ του 1,9% από το δεύτερο τρίμηνο του 2024 και επιπλέον παραμένουν στο σύστημα ακόμη και αν δεν αναφέρονται από τα επίσημα στατιστικά στοιχεία.
Η κερδοφορία έχει βελτιωθεί από τα τέλη του 2021 λόγω των αυξημένων εσόδων από τόκους που επωφελούνται από τα υψηλότερα επιτόκια δανεισμού, τη μείωση των προβλέψεων για ζημίες δανείων και τα αυξημένα μη επαναλαμβανόμενα έσοδα από χρηματοοικονομικές πράξεις και μέσα αντιστάθμισης κινδύνου.
Παρά τις σημαντικές μειώσεις των ΜΕΔ, οι πιέσεις στους ισολογισμούς του τραπεζικού συστήματος συνεχίζονται από τα αυξημένα μερίδια των DTC στο συνολικό κεφάλαιο του τραπεζικού συστήματος (που αντιπροσωπεύουν το 41% των συνολικών προληπτικών ιδίων κεφαλαίων τον Ιούνιο του 2024), ωστόσο μειώνονται από το 52% που ήταν στα τέλη του 2022. Οι αποσβέσεις των DTC προβλέπονται από την Τράπεζα της Ελλάδος ότι δυνητικά θα επιταχυνθούν για να αποσβεστούν πλήρως έως το 2032-34. Η ΕΚΤ ενέκρινε τη διανομή μερισμάτων του τραπεζικού συστήματος για πρώτη φορά μετά από 15 χρόνια, κάτι που αποτελεί ορόσημο.
Ενισχυμένη μακροοικονομική σταθερότητα και υψηλότερη μεσοπρόθεσμη αναπτυξιακή τάση
Ο τελικός μοχλός της αλλαγής της αξιολόγησης είναι η ενισχυμένη μακροοικονομική σταθερότητα μετά την κρίση των τελευταίων 15 ετών, παράλληλα με τις συνεχείς διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις, που έχουν στηρίξει τις οικονομικές προοπτικές. Όπως αναφέρει η Scope, σημειώθηκε πρόοδος στις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις που εντάσσονται στο «Ελλάδα 2.0». Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκταμίευσε την τέταρτη δόση 998,6 εκατ. ευρώ, συνολικού ύψους 35,9 δισ. ευρώ – που αποτελείται από 18,2 δισ. ευρώ συνολικά σε επιχορηγήσεις και 17,7 δισ. ευρώ σε δάνεια. Συνολικά το 51% της χρηματοδότησης RRP έχει καταβληθεί μέχρι σήμερα. Οι επενδύσεις στην ελληνική οικονομία παραμένουν χαμηλές – 14% της παραγωγής στο δεύτερο τρίμηνο του 2024 – αλλά αυτό είναι ωστόσο ισχυρότερο από το χαμηλό του 11% το 2019.
Η ακόμη αυξημένη ανεργία μειώθηκε χαμηλότερα (στο 9,8% τον Οκτώβριο του τρέχοντος έτους – από τον Ιούνιο του 2020 που είχε χτυπήσει στο 20,4%), αν και παραμένει πολύ υψηλότερα από τους μέσους όρους της ΕΕ του 5,9% τον Οκτώβριο του 2024. Το πεδίο εφαρμογής υποθέτει ότι η ελληνική ανεργία θα μειωθεί στο 10,1% κατά μέσο όρο φέτος προτού φτάσει στο 9,5% το 2025 και 9% εντός 2026, από 11,1% πέρυσι, λόγω της συνεχιζόμενης οικονομικής ανάπτυξης υψηλότερα της τάσης.
Οι αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας BBB περιορίζονται από:
- Πρώτον, το δημόσιο χρέος της Ελλάδας παραμένει μεταξύ των υψηλότερων μεταξύ των 40 κρατών που αξιολογεί η Scope, δεύτερο μόνο μετά από αυτό της Ιαπωνίας. Αυτό το υψηλό στοκ χρέους εκθέτει την Ελλάδα σε επανεκτιμήσεις των κινδύνων της αγοράς. Καθώς η Ελλάδα βασίζεται ολοένα και περισσότερο στις κεφαλαιαγορές και επιταχύνει την πρόωρη αποπληρωμή των δανείων διάσωσης και η ΕΚΤ σφίγγει ποσοτικά, η δομή του ελληνικού χρέους σταδιακά αποδυναμώνεται. Οι πληρωμές τόκων αυξάνονται σταδιακά – καθώς η Ελλάδα αναχρηματοδοτεί με υψηλότερο κόστος δανεισμού. Η πολύ μεγάλη σταθμισμένη μέση διάρκεια χρέους (18,9 ετών) - η μεγαλύτερη από τις χώρες που αξιολογεί η Scope, και ομαλοποιείται σταδιακά χαμηλότερα καθώς η κυβέρνηση στοχεύει σε μέση διάρκεια ωρίμανση 10 ετών. Αναμένεται ισχυρότερη ονομαστική οικονομική ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια – εν μέρει δεδομένου του εναρμονισμένου πληθωρισμού, που αναμένεται να διατηρηθεί σε υψηλά επίπεδα, όντας στο 3% για φέτος, 3,4% το 2025 και 2,5% για το 2026, από 4,2% πέρυσι.
Οι πολιτικοί κίνδυνοι και οι κίνδυνοι που σχετίζονται με την πολιτική είναι μέτριοι τα επόμενα χρόνια, αλλά ενδέχεται να αυξηθούν πιο μακροπρόθεσμα, ιδίως μετά τις επόμενες εκλογές. Οι διαρθρωτικές οικονομικές αδυναμίες και οι δημογραφικές προκλήσεις, όπως η καθαρή μετανάστευση, περιορίζουν τη μακροπρόθεσμη τάση ανάπτυξης και τα επίπεδα πλούτου. Η αυξημένη διαρθρωτική ανεργία και τα ακόμη μέτρια ποσοστά συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό αποτελούν πιστωτικούς περιορισμούς, ακόμη και αν το ποσοστό ανεργίας μειώνεται. Επιπλέον, το χαμηλό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών σε σύγκριση με την τελική κατανάλωση αντιπροσωπεύει ένα κοινωνικό περιορισμό, ακόμη και όταν η συγκριτική επικράτηση των θέσεων εργασίας χαμηλού εισοδήματος και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων επιβαρύνει την παραγωγικότητα και τη φορολογική βάση και ενισχύει τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό μεταξύ ευάλωτων ομάδων. Ο εξωτερικός τομέας της Ελλάδας αποτελεί πρόκληση με σημαντικά διαρθρωτικά ελλείμματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών που αντανακλούν επίμονες ευπάθειες. Τέλος, οι περιβαλλοντικές προκλήσεις αποτελούν περαιτέρω κίνδυνο για τις οικονομικές και δημοσιονομικές προοπτικές της Ελλάδας, εάν δεν υπάρξει επιτήρηση, δεδομένης της εξάρτησης της οικονομίας από τους τομείς του τουρισμού και της γεωργίας.
Τα ανοδικά σενάρια για τις μακροπρόθεσμες αξιολογήσεις και/ή τις προοπτικές είναι εάν (μεμονωμένα ή συλλογικά):
Η ονομαστική οικονομική ανάπτυξη και η δημοσιονομική προσαρμογή έχουν ως αποτέλεσμα ισχυρές και διαρκείς μειώσεις του δείκτη χρέους της γενικής κυβέρνησης, ενώ παράλληλα ελέγχουν την αποδυνάμωση της δομής του δημόσιου χρέους.
Οι διαρθρωτικές-οικονομικές και εξωτερικές ανισορροπίες μειώνονται, αυξάνοντας περαιτέρω τη μεσοπρόθεσμη αναπτυξιακή δυναμική και ενισχύοντας τη μακροοικονομική βιωσιμότητα, και/ή
Οι κίνδυνοι του τραπεζικού κλάδου μειώνονται περαιτέρω, μέσω της ενίσχυσης της κεφαλαιοποίησης του τραπεζικού συστήματος, της μείωσης του μη εξυπηρετούμενου ιδιωτικού χρέους ή/και του περαιτέρω περιορισμού των δεσμών με το δημόσιο.
Αντίθετα, τα αρνητικά σενάρια για τις μακροπρόθεσμες αξιολογήσεις και/ή τις προοπτικές είναι εάν (μεμονωμένα ή συλλογικά):
Η τροχιά του δημόσιου χρέους αντιστρέφεται ή η δομή του χρέους του ελληνικού χρέους εξασθενεί σημαντικά.
Οι κίνδυνοι του τραπεζικού κλάδου εντείνονται εκ νέου, αυξάνοντας τις ενδεχόμενες υποχρεώσεις.
Η μακροοικονομική ανάπτυξη εξασθενεί ή/και αυξάνονται οι ανισορροπίες του εξωτερικού τομέα. και/ή
Η στήριξη του Ευρωσυστήματος για το ελληνικό χρέος περιορίζεται σημαντικά ή οι ανησυχίες της αγοράς σχετικά με τα χρεωμένα κράτη πυροδοτούν την επιδείνωση των συνθηκών δανεισμού.
Φωτογραφία: Getty Images / Ideal Image
