Βασικό «γρανάζι» για την επιστροφή της χώρας στην επενδυτική βαθμίδα αποτελεί η πορεία του δημοσίου χρέους, όπως περιγράφει μιλώντας στο insider.gr o Alex Muscatelli, Director του οίκου Fitch στην ομάδα αξιολογήσεων των κρατών της Δυτικής Ευρώπης και βασικός αναλυτής για την Ελλάδα.
Για την ώρα, ο οίκος αξιολόγησης διατηρεί μια στάση αναμονής καθώς ο υψηλός βαθμός αβεβαιότητας γύρω από την πορεία εξέλιξης της πανδημίας αλλά και οι δημοσιονομικές προκλήσεις δεν αφήνουν περιθώρια για κινήσεις πάνω στο πεδίο των αξιολογήσεων. Από την άλλη, ο αναλυτής της Fitch, «χαρτογραφεί» ένα ευρύτερο πλάνο με βάση τα κεφάλαια του Ταμείου Ανάκαμψης που θα έχει υποστηρικτικό ρόλο στις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας, ενώ επισημαίνει και τις περαιτέρω προσπάθειες που πρέπει να γίνουν για την εξυγίανση των ισολογισμών των τραπεζών.
- Ποιοι θεωρείτε πως είναι οι βασικοί «οδηγοί» που θα σηματοδοτήσουν την επιστροφή της Ελλάδας στην επενδυτική βαθμίδα και πότε εκτιμάτε πως θα συμβεί αυτό;
Στα τέλη Ιανουαρίου επιβεβαιώσαμε την αξιολόγηση της Ελλάδας στο «BB» με σταθερό οutlook (προοπτικές). Το σταθερό outlook σηματοδοτεί ότι δεν εκτιμούμε μια πιθανή αλλαγή στην αξιολόγηση προς οποιαδήποτε κατεύθυνση σε διάστημα ενός ή δύο ετών. Κατόπιν τούτου, εάν ο δείκτης δημοσίου χρέους επιστρέψει σε μια σταθερή πτωτική πορεία μετά το πέρας του σοκ της πανδημίας, ιδίως μέσω της αναπτυξιακής δυναμικής, της δημοσιονομικής εξυγίανσης και των απτών βελτιώσεων στον τραπεζικό κλάδο, μπορεί να επέλθει μια θετική αλλαγή στο outlook ή στο rating της ελληνικής οικονομίας.
- Πού θα πρέπει να εστιάσει η Ελλάδα με βάση τα κεφάλαια του Ταμείου Ανάκαμψης, προκειμένου να ξεπεραστούν χρόνιες αγκυλώσεις και να έρθουν σημαντικές επενδύσεις από το εξωτερικό;
Δεν θα θέλαμε να προτείνουμε συγκεκριμένα μέτρα οριοθετώντας μέσω κάποιων γραμμών. Όμως μια οικονομική ατζέντα που θα βελτιώνει τη συνολική απόδοση της οικονομίας, θα παρέχει άμεση και εστιασμένη απορρόφηση των κεφαλαίων από το NGEU διατηρώντας την εποικοδομητική σχέση με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, θα αντανακλούσε σε βελτιωμένες μετρήσεις μέσω υψηλότερης δυνητικής ανάπτυξης, βιώσιμων δημοσιονομικών και βελτιώσεων στον τομέα της Διακυβέρνησης. Παράλληλα, εκτιμούμε ότι μια τέτοια προσέγγιση θα οδηγούσε επίσης σε αύξηση της ελκυστικότητας της Ελλάδας ως επενδυτικού προορισμού και συνεπώς των εισροών άμεσων ξένων επενδύσεων. Μεγαλύτερες ξένες επενδύσεις θα αυξήσουν το συνολικό επίπεδο των κεφαλαιουχικών δαπανών και θα μετριάσουν ορισμένα από τα προβλήματα που σχετίζονται με τη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα.
- Με το κόστος δανεισμού της χώρας να κινείται το προηγούμενο διάστημα σε ιστορικά χαμηλά, η ελληνική κυβέρνηση δείχνει να επιλέγει το δρόμο ομολογιακών εκδόσεων, εκμεταλλευόμενη τη στήριξη της ΕΚΤ, ενώ δεν προτιμά τη χρηματοδότηση μέσω των πιστωτικών γραμμών του ESM με πολύ χαμηλότερο κόστος όπου θα μπορούσε να αποτελέσει ένα νέο waiver στο επόμενο QE. Τι γνώμη έχετε για αυτήν την κίνηση; Επιπλέον τι πιστεύετε ότι θα συμβεί στην περίπτωση που η ΕΚΤ αποφασίσει να λήξει τα έκτακτα προγράμματα, με την Ελλάδα να απέχει δύο σκαλοπάτια από το investment grade και ποιος θεωρείται ο μεγαλύτερος κίνδυνος; Και τέλος πώς λαμβάνετε υπόψη τη βιωσιμότητα του χρέους - και την αξιολόγησή του - υπό το γεγονός ότι μόνο το 20% (στην πραγματικότητα πολύ λιγότερο από αυτό) του συνολικού χρέους είναι ελεύθερα διαπραγματεύσιμο και επίσης ότι το συνολικό «κομμάτι» αυτού του χρέους καλύπτεται από το γνωστό buffer.
Αξιολογώντας τη βιωσιμότητα του χρέους, εξετάζουμε κυρίως το συνολικό κόστος του δημόσιου χρέους και λιγότερο τις επιλογές εκδόσεων. Μπορούμε ωστόσο να πούμε ότι για την Ελλάδα αυτή τη στιγμή, ο υποστηρικτικός ρόλος της ΕΚΤ είναι σίγουρα ένας σημαντικός παράγοντας για τη μείωση του κόστους δανεισμού, ενώ υπάρχει ακόμη σημαντικό περιθώριο κάλυψης, καθώς με βάση το capital key της χώρας, οι αγορές από το Ευρωσύστημα στη δευτερογενή αγορά θα μπορούσαν να φτάσουν τα 37 δισ. ευρώ. Αυτό αποτελεί μια σημαντική πρόσθετη πηγή ευελιξίας στη χρηματοδότηση του ελληνικού δημοσίου, με το κόστος δανεισμού σε ιστορικά χαμηλά, παρά την πολύ μεγάλη αύξηση του δανεισμού εξαιτίας της πανδημίας.
Από την άλλη, τι θα συμβεί όταν λήξει το έκτακτο πρόγραμμα PEPP της ΕΚΤ; Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι θα υπάρξει μια σταδιακή λήξη του προγράμματος, με τις αγορές από τη μία να τελειώνουν, αλλά από την άλλη τις επανεπενδύσεις στις λήξεις να συνεχίζονται για τουλάχιστον έως το τέλος του 2023.
Σχετικά με το ευρύτερο ζήτημα της βιωσιμότητας του χρέους, για την Ελλάδα έχουμε πολλούς παράγοντες αλληλεπίδρασης. Πρώτα απ 'όλα, ο όγκος του είναι πολύ υψηλός. Υπολογίζουμε ότι ο δείκτης χρέους κορυφώθηκε στο τέλος του περασμένου έτους ξεπερνώντας το 210% του ΑΕΠ. Αυτός είναι ένας από τους υψηλότερους δείκτες δημοσίου χρέους σε χώρες που αξιολογούμε, ενώ έχουμε διακρίνει ότι μία αποτυχία μείωσής του από το peak θα αποτελέσει μια σημαντική αρνητική εξέλιξη στην πορεία αξιολόγησης της χώρας.
Ταυτόχρονα, υπάρχουν σημαντικοί ελαφρυντικοί παράγοντες που υποστηρίζουν τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους. Πρώτα απ 'όλα, το buffer είναι ουσιώδες (περίπου 20% του εκτιμώμενου ΑΕΠ) και μπορεί να αντιμετωπίσει απροσδόκητες αυξήσεις στο σκέλος των δαπανών και των προγραμμάτων στήριξης. Αναφέρατε την ευνοϊκή δομή του μεγαλύτερου κομματιού του δημόσιου χρέους. Αυτή η δομή του χρέους σημαίνει ότι το κόστος εξυπηρέτησής του είναι χαμηλό και το πρόγραμμα αποπληρωμών μέτριο. Επομένως, όσο το πρωτογενές υπόλοιπο γίνεται θετικό στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον, θα περιοριστεί η αύξηση των ακαθάριστων χρηματοδοτικών αναγκών. Επιπλέον, η μέση ωρίμανση του ελληνικού χρέους (περίπου 20 χρόνια) είναι από τις μεγαλύτερες, μετριάζοντας έτσι τον κίνδυνο των αυξήσεων των επιτοκίων που θα μπορούσαν να υπάρξουν, όπως επισημάνατε, μέσω μιας αύξησης των αποδόσεων των ομολόγων εάν το διαπραγματεύσιμο ποσοστό του χρέους συνεχίσει να αυξάνεται.
- Μεγάλο «αγκάθι» για την ελληνική οικονομία αποτελεί ο υψηλός όγκος των NPEs. Πού θέτετε τον πήχη για νέα NPEs που θα προκύψουν από την άρση των μορατόριουμ και ποια μέτρα πρέπει να ληφθούν τόσο από τις τράπεζες και την ΤτΕ (η «bad bank» πάει πίσω για την ώρα) όσο και από την ΕΚΤ και τον SSM;
Ο τραπεζικός κλάδος παραμένει ένα αδύναμο κομμάτι για το πιστοληπτικό προφίλ της Ελλάδας, με το δείκτη NPL να παραμένει πολύ υψηλότερα από ευρωπαϊκό μέσο όρο. Πέραν αυτού, αναμένουμε αυξημένες εισροές προβληματικών δανείων στα χαρτοφυλάκια των τραπεζών μετά την άρση των μορατόριουμ, ενώ πρόσφατα είδαμε σημαντικές ανακοινώσεις γύρω από τις τιτλοποιήσεις των τραπεζών χάνοντας χρήση του «Ηρακλή». Πώς θα εξισορροπηθούν αυτοί οι δύο παράγοντες; Συνολικά, οι τιτλοποιήσεις θα πρέπει να αντισταθμίζουν περισσότερο τις νέες εισροές προβληματικών δανείων που σχετίζονται με την πανδημία. Αναμένουμε ότι ο δείκτης NPEs για τον κλάδο θα μειωθεί σε περίπου 30% ή χαμηλότερα μέχρι τα τέλη του 2021 από 36% στα τέλη Σεπτεμβρίου. Ωστόσο, οι τράπεζες θα παραμείνουν εκτεθειμένες σε κινδύνους εκτέλεσης για τη μείωση του ακόμη υψηλού όγκου των μη εξυπηρετούμενων δανείων, ακόμη και μετά τις προγραμματισμένες τιτλοποιήσεις δεδομένου του απαιτητικού λειτουργικού περιβάλλοντος και των κεφαλαιακών πιέσεων. Πρόσθετες ενέργειες από τις τράπεζες και δυνητικά νέες συστημικές λύσεις, όπως η επέκταση του «Ηρακλή» («Ηρακλής II») και η πρόταση της ΤτΕ για τη δημιουργία μιας «bad bank», θα μπορούσαν να επιταχύνουν τον «καθαρισμό» της ποιότητας των assets μεσοπρόθεσμα.
- Πιστεύετε ότι η Ευρώπη θα επανεξετάσει τους κανόνες δημοσιονομικής σταθερότητας (νέο πλαίσιο) που έχουν ανασταλεί; Ποιες θα ήταν αυτές οι αλλαγές και πού θα εστιάζουν;
Έχει ανοίξει μία συζήτηση σχετικά με το εάν αυτοί οι κανόνες πρέπει να αλλάξουν. Είναι πολύ νωρίς για να κρίνουμε πώς και αν θα αλλάξουν, αλλά πιστεύουμε ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα είναι πολύ προσεκτικοί σχετικά με την ξαφνική επαναφορά των πλαισίων που μπορεί να οδηγήσουν σε μια πρόωρη αλλαγή κατεύθυνσης της δημοσιονομικής πολιτικής. Υποθέτουμε ότι η δημοσιονομική πολιτική θα παραμείνει υποστηρικτική σε ολόκληρη την Ευρώπη τόσο για το 2021 όσο και για το 2022.
Εξωτερική φωτογραφία: Shutterstock
