«Μια κοινωνία όπου άντρες και γυναίκες μοιράζονται εξίσου αγαθά, υποχρεώσεις και δικαιώματα σε όλους τους τομείς: στην εργασία, στην πολιτική, στην ηγεσία, στον ελεύθερο χρόνο, στην φροντίδα, στην οικογένεια και στην προσωπική ζωή». Το παραπάνω θα ήταν ενδεχομένως η απάντηση που θα έπαιρνε κανείς αν έθετε σε οποιονδήποτε την ερώτηση «τι σημαίνει μια κοινωνία που η ισότητα των φύλων έχει κατακτηθεί». Παρότι βέβαια η περιγραφή μιας τέτοιας κοινωνίας είναι εύκολη υπόθεση, η κατάκτησή της όχι.
Σύμφωνα με τον δείκτη του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων (EIGE), ο μέσος όρος ισότητας των φύλων στην ΕΕ ανέρχεται στο 67,9% ενώ ο χαμηλότερος μέσος όρος ισότητας των φύλων είναι εκείνος της Ελλάδας, που ανέρχεται στο 52,2%. Όσο για τον χρόνο που απαιτείται ώστε η κοινωνία μας να φτάσει στο σημείο που άνδρες και γυναίκες θα απολαμβάνουν ίσα δικαιώματα, ξεπερνά το προσδόκιμο ζωής της γράφουσας και ορίζεται σε περίπου... 60 χρόνια από σήμερα. Αν μάλιστα η Ελλάδα δεν άνηκε στην ευρωπαϊκή οικογένεια, ο απαιτούμενος χρόνος για την επίτευξη της ισότητας στην ελληνική κοινωνία θα ήταν, σίγουρα, πολλαπλάσιος.
Κι αυτό γιατί τα βήματα που κάνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προς αυτή την κατεύθυνση είναι πολυάριθμα και δίνουν, ως είθισται, τον ρυθμό σε όλα τα κράτη μέλη να ακολουθήσουν.
Τα βήματα της Ευρώπης προς την Ισότητα
Να θυμίσουμε ότι ήδη η στρατηγική δέσμευση της ΕΕ για την ισότητα των φύλων 2016 - 2019 καθόρισε το πλαίσιο, εστιάζονται σε πέντε τομείς προτεραιότητας. Στην αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας, στη μείωση του χάσματος στους μισθούς, τις αποδοχές και τις συντάξεις λόγω φύλου, στην προώθηση της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, στην καταπολέμηση της έμφυλης βίας και στην προώθηση της ισότητας των φύλων και των δικαιωμάτων των γυναικών σε ολόκληρο τον κόσμο.
Για την τρέχουσα στρατηγική περίοδο 2021-2025, οι στόχοι έχουν επικαιροποιηθεί ώστε η Ευρώπη να οδηγηθεί με πιο στέρεα βήματα σε μία κοινωνία ίσων ευκαιριών για όλους. Η αμφισβήτηση των εμφύλων στερεοτύπων, η συμμετοχή των φύλων σε διάφορους τομείς της οικονομίας, η γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των φύλων όσον αφορά στην φροντίδα ,είναι μερικές από τις νέες πτυχές του προβλήματος στις οποίες καλούνται τα κράτη μέλη να εστιάσουν, χωρίς να παραγκωνίζονται φυσικά και όλοι οι προηγούμενοι στόχοι που, δυστυχώς, δεν έχουν ακόμα κατακτηθεί, εξαιτίας και της πανδημίας του κορονοϊού, που μας γύρισε μερικά χρόνια πίσω.
Στοχευμένες δράσεις και πολιτικές για την ενδοοικογενειακή βία
Τρανό παράδειγμα της οπισθοχώρησης, αποτελούν τα μελανά στατιστικά των περιπτώσεων ενδοοικογενειακής βίας, εκφρασμένης ακόμα και στην πιο ακραία μορφή της, που παρατηρήθηκαν τα δύο τελευταία πανδημικά χρόνια. Αρκεί να αναφέρουμε ότι βάσει σχετικών ερενών το 22% των γυναικών που είχαν σύντροφο έχουν υποστεί σωματική και σεξουαλική βία από την ηλικία των 15 ετών, το 43% έχει βιώσει ψυχολογική βία ενώ ένα 45% με 55% των γυναικών έχουν υποστεί κατά την διάρκεια της ζωής τους κάποια μορφή σεξουαλικής παρενόχλησης.
Οπισθοχώρηση που δεν έμεινε όμως στο σκοτάδι και χωρίς άμεση απάντηση από πλευράς της ΕΕ. Ήδη από τον Φεβρουάριο του 2021 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε την θέσπιση ευρωπαϊκής οδηγίας για την πρόληψη και την καταπολέμηση της έμφυλης βίας. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους μάλιστα, οι ευρωβουλευτές κάλεσαν την Επιτροπή να υιοθετήσει κανόνες ποινικοποίησης της, συμπεριλαμβάνοντας την βία λόγω φύλου ως έγκλημα στο ευρωπαϊκό δίκαιο, στην ίδια κατηγορία με εγκλήματα όπως το εμπόριο ανθρώπων, ναρκωτικών και όπλων, το ηλεκτρονικό έγκλημα και η τρομοκρατία. Στόχος των ευρωβουλευτών ήταν να διασφαλίσουν κοινούς νομικούς ορισμούς, πρότυπα και ελάχιστες ποινικές κυρώσεις σε όλα τα κράτη μέλη, αίροντας ένα από τα βασικότερα προσκόμματα για την καταπολέμηση του προβλήματος.
Τα βήματα βέβαια δε σταματούν εδώ. Στις 8 Μαρτίου 2022 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε πρόταση με οδηγίες για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας μέσω της οποίας θεσπίζονται στοχευμένοι κανόνες για την προστασία αυτής της ομάδας θυμάτων εγκληματικών πράξεων, και να ενισχυθούν οι δράσεις που αναλαμβάνουν τα κράτη- μέλη.
Όλα τα παραπάνω πλαισιώνονται από σχετική έρευνα αλλά και από την ανταλλαγή απόψεων και καλών πρακτικών μεταξύ των κρατών-μελών για την εξεύρεση αποτελεσματικών λύσεων. Και φυσικά από χρηματοδοτική στήριξη, δεδομένου ότι η ΕΕ στηρίζει ένα ευρύ φάσμα ΜΚΟ, ευρωπαϊκών δικτύων, δημόσιων διοικήσεων, αρχών και θεσμικών οργάνων των κρατών μελών της, που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο σε ενωσιακό, εθνικό και τοπικό επίπεδο σε ό,τι αφορά την πρόληψη της βίας κατά των γυναικών και την στήριξη των θυμάτων.
Γεφυρώνοντας το χάσμα των αμοιβών και της ίσης εκπροσώπησης
Σημαντικά βήματα έχουν γίνει και για τις άλλες όψεις του νομίσματος της «ανισότητας μεταξύ των φύλων», όπως το χάσμα των αμοιβών και την ίση εκπροσπώπηση.
Στην περίπτωση των ίσων αμοιβών η εικόνα απέχει από το επιθυμητό. Παρότι η αρχή της«ίσης αμοιβής για ίση εργασία» θεσμοθετήθηκε το 1957 με τη συνθήκη της Ρώμης και αποτελεί μία από τις θεμελιώδεις αρχές της Ε.Ε. που κατοχυρώνεται στο άρθρο 157 της Συνθήκης για την Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), το μισθολογικό χάσμα παραμένει πεισματικά ευρύ σε αρκετά κράτη μέλη, όπως προκύπτει από το παρακάτω γράφημα της Eurostat.
Για την ακρίβεια, η μέση διαφορά των αμοιβών μεταξύ των φύλων στην ανερχόταν το 2021 στο 12,7%, με άλλες χώρες να τα πηγαίνουν χειρότερα κι άλλες καλύτερα. Ακόμα και στις τελευταίες βέβαια, οι αριθμοί επιδέχονται πολλαπλές ερμηνείες. Ένα μικρότερο χάσμα αμοιβών σε μία χώρα για παράδειγμα δεν συνεπάγεται κατ’ανάγκη μεγαλύτερη ισότητα των φύλων. Μπορεί να προκύπτει από τη χαμηλότερη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας ή και την απασχόληση μεγάλου μέρους των γυναικών σε θέσεις μερικής απασχόλησης ή σε περιορισμένο αριθμό επαγγελμάτων, που παραδοσιακά πληρώνονται λιγότερο.
Για το λόγο αυτό, η Ένωση προχώρησε τα τελευταία χρόνια σε ενδελεχή αξιολόγηση του υφιστάμενου πλαισίου και προ μηνών, συγκεκριμένα στις 15 Δεκεμβρίου 2022, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία για την Οδηγία που αφορά στα μέτρα μισθολογικής διαφάνειας.
Βάσει αυτής, οι εταιρείες της ΕΕ θα πρέπει να αποκαλύπτουν πληροφορίες που διευκολύνουν τη σύγκριση των μισθών για όσους εργάζονται στον ίδιο εργοδότη, βοηθώντας στην αποκάλυψη των διαφορών στις αμοιβές μεταξύ των δύο φύλων. Εάν η αναφορά αμοιβών δείχνει διαφορά αμοιβών μεταξύ των δύο φύλων τουλάχιστον 5%, οι εργοδότες θα πρέπει να διενεργήσουν κοινή εκτίμηση αμοιβών σε συνεργασία με τους εκπροσώπους των εργαζομένων. Μετά και την έγκριση των νέων κανόνων από το Κοινοβούλιο, τον Μάρτιο του 2023, οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να επιβάλλουν κυρώσεις, όπως πρόστιμα, σε εργοδότες που τους παραβιάζουν και να προκηρύσσουν θέσεις εργασίας και τίτλους ουδέτερους ως προς το φύλο.
Όσο για την ίση εκπροσώπηση των φύλων στην λήψη αποφάσεων, το ίδιο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, δίνει το «καλό παράδειγμα», δεδομένου ότι η εκπροσώπηση των γυναικών σε αυτό παραμένει πάνω από τον ευρωπαϊκό αλλά και τον παγκόσμιο μέσο όρο για τεχνικά συμβούλια ενώ από τον Ιανουάριο του 2022 την θέση του Προέδρου του ΕΚ κατέχει η Μαλτέζα Ευρωβουλευτής, Ρομπέρτα Μέτσολα.
Το παράδειγμα ωστόσο συνοδεύεται και από απτά επιτεύγματα που έχουν τον ίδιο στόχο. Ο λόγος για την πολιτική συμφωνία μεταξύ του ΕΚ και του Συμβουλίου, τον Ιούνιο του 2022, η οποία στοχεύει στην ίση εκπροσώπηση στη λήψη αποφάσεων. Η εν λόγω πολιτική συμφωνία, εφόσον λάβει την επίσημη έγκριση της και δημοσιευτεί στην εφημερίδα της ΕΕ θα υποχρεώνει τις εταιρείες με χαμηλότερο ποσοστό ίσης εκπροσώπησης να προβούν σε διορισμούς βάση συγκριτικής αναλύσης των προσόντων των υποψηφίων εφαρμόζοντας ουδέτερα και αδιαμφισβήτητα κριτήρια αξιολόγησης των προσόντων των υποψηφίων, ανεξαρτήτως φύλου. Οι μεγάλες εισηγμένες εταιρίες δε, θα κληθούν να αναλάβουν δεσμεύσεις για την επίτευξη ισόρροπης εκπροσώπηση των φύλων στα μέλη του εκτελεστικού τους συμβουλίου και όσες δεν ανταποκριθούν θα πρέπει να λογοδοτήσουν και να χαρτογραφήσουν τα μέτρα που λαμβάνουν για τον σκοπό αυτό.
Διαχέοντας το μήνυμα
Στατιστική απεικόνιση της κατάστασης, χρηματοδοτικά εργαλεία και νομοθέτηση αποτελούν ένα μέρος των δράσεων με στόχο την ισότητα των φύλων. Ένα άλλο μέρος, αφορά στην διάδοση του μηνύματος της ισότητας των φύλων, δηλαδή της υφιστάμενης κατάστασης, του επιθυμητού στόχου και των βημάτων που πρέπει να γίνουν για να κατακτηθεί. Συστατικό, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί δομικό για την άκρως απαραίτητη αλλαγή της νοοτροπίας της ίδιας της κοινωνίας.
Σε αυτό το πλαίσιο το ζήτημα της ισότητας των φύλων συμπεριλήφθηκε και στην πρόσφατη εκδήλωση Ενημέρωσης και Συζήτησης με τους πολίτες της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης, που οργάνωσε το Γραφείο του ΕΚ στην Ελλάδα και η Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην χώρα μας.
Εκπρόσωποι των δύο θεσμικών οργάνων παραβρέθηκαν στην Κομοτηνή και σε συνεργασία με εκπροσώπους της τοπικής αυτοδιοίκησης και της περιφέρειας ενημέρωσαν τους κατοίκους για την αποστολή της Ευρωπαϊκή Ένωσης σήμερα, για τα αναπτυξιακά εργαλεία που αυτή έχει ενεργοποιήσει για τις Περιφέρειες αλλά και για τις χρηματοδοτικές προτεραιότητες της περιόδου που διανύουμε.
Το τελευταίο σκέλος της εκδήλωσης όμως, ήταν αφιερωμένο στην «Ισότητα των φύλων σήμερα». Σε ένα ένθερμο και νεαρό ακροατήριο, η κα Σεβαστή Χατζηφωτίου, καθηγήτρια Κοινωνικής Εργασίας, Φύλου και Ενδοοικογενειακής Βίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, ο Δρ Αντώνιος Αλεβίζος, συδιευθυντής του Ελληνικού Δικτύου Λύσεων για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και ο κ. Χρήστος Σερμπέζης, Ψυχολόγος του Ξενώνα Κακοποιημένων Γυναικών Δήμου Κομοτηνής, ανέλυσαν την οπισθοχώρηση που καταγράφηκε τα τελευταία πανδημικά χρόνια, τα βήματα που έχουν γίνει για την βελτίωση της κατάστασης αλλά και και την συνεισφορά της ΕΕ στην κατάκτηση του στόχου. Παράλληλα βέβαια ανέλυσαν και τις ελλείψεις που εξακολουθούν να υπάρχουν και στις οποίες πρέπει να εφιστήσουμε την προσοχή για ένα μέλλον ίσων ευκαιριών ανεξαρτήτως φύλου.
