Από τη μία πλευρά, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν πέτυχε μία λεπτή «πράσινη ισορροπία», εξασφαλίζοντας την υποστήριξη των Πρασίνων στην ψηφοφορία για την έγκριση της υποψηφιότητάς στο Ευρωκοινοβούλιο και από την άλλη η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι αποστασιοποιήθηκε από το φιλοευρωπαϊκό προφίλ της αρνούμενη να ψηφίσει την πρόεδρο της Κομισιόν στη δεύτερη θητεία της. Και οι δύο στάσεις χρήζουν τη δική τους ερμηνεία...
Η Γερμανίδα πολιτικός φον ντερ Λάιεν εξασφάλισε μια δεύτερη θητεία ως πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής την προηγούμενη Πέμπτη με ένα πολιτικό πρόγραμμα προσεκτικά σχεδιασμένο για να προσελκύσει τόσο τους συντηρητικούς όσο και τους περιβαλλοντολόγους, οι οποίοι ενώθηκαν για να της δώσουν μια άνετη νίκη. «Τα θεμελιώδη της παγκόσμιας οικονομίας αλλάζουν», είπε σε ομιλία της στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πριν από την ψηφοφορία. «Όσοι μένουν ακίνητοι θα μείνουν πίσω. Όσοι δεν είναι ανταγωνιστικοί θα είναι εξαρτημένοι. Ο αγώνας λοιπόν είναι σε εξέλιξη και θέλω η Ευρώπη να αλλάξει ταχύτητα».
Αυτός ο αγώνας, γράφει στο πρόγραμμά της, «θα υπαγορεύσει ποιος θα είναι ο πρώτος στην κλιματική ουδετερότητα και ο πρώτος που θα αναπτύξει τις τεχνολογίες που θα διαμορφώσουν την παγκόσμια οικονομία για τις επόμενες δεκαετίες». Πρόκειται σαφώς για μια αξιοσημείωτη μετατόπιση από το πρόγραμμα πρώτης θητείας της φον ντερ Λάιεν - το οποίο πλαισίωνε τη δράση για το κλίμα λιγότερο ως οικονομική αναγκαιότητα και περισσότερο ως το σωστό - και βεβαίως αποτελεί και αντανάκλαση της νέας πολιτικής πραγματικότητας της Ευρώπης.
Ωστόσο, οι εκλογές του περασμένου μήνα άφησαν το Ευρωκοινοβούλιο πιο κατακερματισμένο και πιο συντηρητικό από ποτέ, με την Πράσινη Συμφωνία να δέχεται ολοένα και περισσότερο πίεση, καθώς οι κλιματικές ανησυχίες υποχώρησαν, εν μέσω ανησυχιών για την ασφάλεια και για το κόστος διαβίωσης. Για να εξασφαλίσει την επανεκλογή της, η φον ντερ Λάιεν επέλεξε να ζητήσει ψήφους από τους Πράσινους, στους οποίους υποσχέθηκε αρκετή δράση για το κλίμα χωρίς να τρομάξει τη δική της κεντροδεξιά πολιτική ομάδα, το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ), το οποίο είχε αγωνιστεί για πιο ήπιους περιβαλλοντικούς κανονισμούς και μεγαλύτερη υποστήριξη για τη βιομηχανία και τον αγροτικό τομέα και, όπως φαίνεται, το στοίχημα λειτούργησε.
Όμως, πίσω από την ενοποιητική ρητορική της Πέμπτης κρύβεται ένα σύνολο εκρηκτικών προτάσεων που ενδέχεται να διαλύσουν την κεντρώα συμμαχία της - απειλώντας την ικανότητα της φον ντερ Λάιεν να τηρήσει τις πράσινες υποσχέσεις της.
Ο «Διάβολος» κρύβεται στις λεπτομέρειες
Σχεδόν όλες οι πράσινες πολιτικές προβλέπουν μια αναμόρφωση σε βιομηχανική βάση στο πρόγραμμα της δεύτερης θητείας της φον ντερ Λάιεν. Το μεγάλο, πρωτοποριακό της βήμα για το κλίμα - μια δέσμευση να μειώσει το 90% του ρόλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην υπερθέρμανση του πλανήτη έως το 2040 - εντάχθηκε στο πλαίσιο της λεγόμενης Καθαρής Βιομηχανικής Συμφωνίας, την οποία η φον ντερ Λάιεν υποσχέθηκε να ανακοινώσει τις πρώτες 100 ημέρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων και η οποία φαίνεται να αντιγράφει το μοντέλο του Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν όπως αυτό αποτυπώνεται στην Νομοθετική Πράξη για την Αντιμετώπιση του Πληθωρισμού.
Η πρόταση για ένα νόμο περί κυκλικής οικονομίας αφορούσε περισσότερο την εξασφάλιση των κρίσιμων πρώτων υλών που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή καθαρών τεχνολογιών παρά για το πώς οι άνθρωποι ταξινομούν τα απόβλητά τους. Προσέφερε επίσης ένα σχέδιο για την ενίσχυση της φιλικής προς το κλίμα τεχνολογικής παραγωγής της Ευρώπης, όπως οι αντλίες θερμότητας. Η φον ντερ Λάιεν πρόσφερε ελάχιστες λεπτομέρειες για πολλές από αυτές τις φιλόδοξες υποσχέσεις, γνωρίζοντας ότι αυτό θα άνοιγε μόνο σκληρές πολιτικές μάχες.
Υπήρξε μια ασαφής δέσμευση για μείωση των τιμών της ενέργειας απομακρυνόμενοι από τα ορυκτά καύσιμα - θέση που υποστηρίζουν άλλωστε τα περισσότερα κόμματα. Αλλά τι εννοεί στην πράξη - ορισμένες ομάδες θέλουν συγκεκριμένες ημερομηνίες σταδιακής κατάργησης για τον άνθρακα, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο - δεν έχει γίνει σαφές.
Εν συνεχεία, υπήρξε η υπόσχεση της φον ντερ Λάιεν να αυξήσει σημαντικά την χρηματοδότηση της ΕΕ για μια δίκαιη μετάβαση, που σημαίνει προστασία για όσους χάνουν σε μια πιο πράσινη οικονομία. Αυτό είναι κάτι που ζητούσαν οι Σοσιαλιστές χωρίς ωστόσο η συμφωνία να προσφέρει σαφήνεια από πού θα προέλθουν αυτά τα χρήματα, με την ΕΕ να βρίσκεται προ των πυλών για σύσφιξη του προϋπολογισμού με βάση το νέο δημοσιονομικό πλαίσιο.
Και βεβαίως μετά τις διαμαρτυρίες των αγροτών με τα τρακτέρ που μαίνονταν σε όλη την Ευρώπη φέτος, η φον ντερ Λάιεν υποσχέθηκε ένα όραμα για τη γεωργία και τα τρόφιμα ικανό να διασφαλίσει τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα, ακόμη ένα σημείο ενωτικό, το οποίο ωστόσο περικλείει μεγάλη ασάφεια και κρύβει πολιτικές εντάσεις.
Αλλάζει ο ρόλος της Μελόνι;
Από την άλλη πλευρά, η απόφαση της Ιταλίδας πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι να μην υποστηρίξει την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν καθοδηγήθηκε από τον φόβο της απώλειας των υποστηρικτών της δεξιάς βάσης της, σύμφωνα με αναλυτές του Reuters, παρότι αυτό θα μπορούσε να περιορίσει την επιρροή της για τις επιλογές στην ΕΕ. Παρότι η φον ντερ Λάιεν δεν χρειάστηκε τους 25 Ευρωβουλευτές της Μελόνι για να κερδίσει, η στάση αυτή σηματοδότησε αλλαγή πλεύσης από τις προηγούμενες προσπάθειες της Μελόνι να διατηρήσει καλές σχέσεις με την Κομισιόν, την ώρα που η Ρώμη βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα υπερβολικά μεγάλο δημοσιονομικό έλλειμμα και ένα τεράστιο χρέος.
«Αυτό που ενδιαφέρει την Μελόνι είναι η συνέπεια, το είχε πει ότι δεν θα ψήφιζε ποτέ με την Αριστερά. Όταν έγινε σαφές ότι οι ψήφοι της δεν χρειάζονταν, έμεινε σε αυτή τη δέσμευση», είπε στο Reuters ο Τζιοβάνι Ορσίνα, καθηγητής πολιτικής στο πανεπιστήμιο Luiss της Ρώμης. Ωστόσο, η κίνηση αυτή απογοήτευσε πολλούς Ιταλούς σχολιαστές που εκτιμούν ότι η Κομισιόν μπορεί τώρα να είναι λιγότερο επιεικής απέναντι στα δημοσιονομικά της Ιταλίας και τις παραπαίουσες προσπάθειες της Ρώμης να δαπανήσει δισεκατομμύρια ευρώ από τα κονδύλια της ΕΕ. «Φοβήθηκε να μην εκτεθεί στα δεξιά και αυτό κυρίευσε όλα τα υπόλοιπα», δήλωσε επίσης στο Reuters ο Φρανσέσκο Γκαλιέτι από την εταιρεία συμβούλων σε θέματα πολιτικού ρίσκου Policy Sonar.
Το κόμμα της Μελόνι «Αδέλφια της Ιταλίας» έχει ποσοστό δημοτικότητας στο 30%, στο υψηλότερο όλων των εποχών, με την Λέγκα, το μικρότερο εταίρο της κυβέρνησης συνασπισμού, κοντά στο 8,5%, όμως ο Γκαλιέτι επικαλέστηκε μία πιθανή αναστάτωση στην πολιτική σκηνή της Ιταλίας και γι΄αυτό η Μελόνι δεν θα διακινδύνευε με τίποτε να απεξενώσει τους παραδοσιακούς ψηφοφόρους της.
Η φον ντερ Λάιεν, όταν ρωτήθηκε από δημοσιογράφους εάν μετάνιωσε που ζήτησε την υποστήριξη της Μελόνι, είπε μόνο ότι η ψηφοφορία έδειξε πως ακολούθησε τη σωστή προσέγγιση στη συγκέντρωση υποστηρικτών που είναι φιλοευρωπαϊκοί, υπέρ της Ουκρανίας και υπέρ του κράτους δικαίου. Ο Κάρλο Καλέντα, ηγέτης του κεντρώου κόμματος Δράση, είπε ότι η Μελόνι προτίμησε να είναι αρχηγός παράταξης παρά πρωθυπουργός και ήταν επικίνδυνο για την Ιταλία να βρίσκεται στην αντιπολίτευση στην Ευρώπη.
Οι σχέσεις Μελόνι - ΕΕ
Η Μελόνι θριάμβευσε στις Ευρωεκλογές τον περασμένο μήνα, σε αντίθεση με τη βαριά ήττα του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν και του Γερμανού Καγκελάριου Όλαφ Σολτς, αλλά από τότε τα πράγματα δεν βαίνουν και τόσο καλώς. Αφού έμεινε εκτός συμφωνίας για τα κορυφαία αξιώματα της ΕΕ, η Μελόνι διαμαρτυρήθηκε ότι η φον ντερ Λάιεν και άλλοι ηγέτες αψήφησαν τις επιθυμίες των ψηφοφόρων αγνοώντας το κύμα υποστήριξης της δεξιάς. Αρνήθηκε να υποστηρίξει την φον ντερ Λάιεν μαζί με ομάδες συμπεριλαμβανομένων των Πατριωτών, της ακροδεξιάς συμμαχίας που περιλαμβάνει την Εθνική Συσπείρωση της Μαρίν Λεπέν και το Fidesz του Ούγγρου πρωθυπουργού Βίκτορ Όρμπαν.
Ο υποψήφιος της Ρώμης για θέση Επιτρόπου είναι ο υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Ραφαέλε Φίτο. Ωστόσο, η σχέση της με τις Βρυξέλλες φαίνεται τώρα πιο δύσκολη και πολιτικοί σχολιαστές επισημαίνουν ότι μπορεί να είναι πιο δύσκολο για την Ιταλία να έχει λόγο για θέματα, συμπεριλαμβανομένης της άμυνας και της μετανάστευσης.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει το Politico, μία ευρωσκεπτικιστική «λεοπάρδαλη» δεν αλλάζει τη θέση της - αλλάζει απλώς τακτική καθώς κυκλώνει τη λεία της. Η Μελόνι έδειξε το προηγούμενο διάστημα την καλύτερη φιλοευρωπαϊκή συμπεριφορά που θα μπορούσε να δείξει, αλλά τώρα αρχίζει να αλλάζει τακτική εν αναμονή του ρυθμού συγκέντρωσης της νέας δεξιάς της Ευρώπης και την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στην Ουάσιγκτον.
