Η εκλογική νίκη της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (ΑfD) στη Θουριγγία, την πρώτη από ένα ακροδεξιό κόμμα σε περιφερειακές γερμανικές εκλογές μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι ενδεικτική μιας χώρας της οποίας η αυτοπεποίθηση βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση. Οι εκλογές στα δύο κρατίδια της Θουριγγίας και της Σαξονίας επέφεραν βαρύ πλήγμα στον κυβερνητικό συνασπισμό του Καγκελαρίου Όλαφ Σολτς και ταυτόχρονα αποτέλεσαν ιστορική νίκη για τα δύο λαϊκιστικά κόμματα της Γερμανίας, σε μία εξέλιξη που αναμένεται να επιδεινώσει την αστάθεια σε μία ήδη δύσκολη περίοδο για τους τρεις κυβερνητικούς εταίρους αλλά και για την ίδια τη γερμανική οικονομία.
Τα αποτελέσματα αντικατοπτρίζουν επίσης τον αυξανόμενο κατακερματισμό του πολιτικού τοπίου και την άνοδο των αντισυστημικών κομμάτων σε ολόκληρη την Ευρώπη, την ώρα που οι κυβερνήσεις προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τις αυξανόμενες κρίσεις, συμπεριλαμβανομένου του πολέμου της Ουκρανίας και του πληθωρισμού.
Μόλις ένας χρόνος απομένει για τις εθνικές εκλογές της Γερμανίας και τα αποτελέσματα της Κυριακής δείχνουν ότι θα αυξηθούν οι πιέσεις προς τον Σολτς προκειμένου να γίνει πιο σκληρός στη μετανάστευση αλλά και να αλλάξει στάση στην οικονομική στήριξη της Ουκρανίας. Η παραπαίουσα εξουσία της γερμανικής κυβέρνησης θα μπορούσε επίσης να περιπλέξει την ευρωπαϊκή πολιτική την ώρα που και η άλλη μεγάλη δύναμη της ΕΕ, η γειτονική Γαλλία, εξακολουθεί να αγωνίζεται να σχηματίσει κυβέρνηση μετά τις πρόωρες εκλογές τον Ιούνιο και τον Ιούλιο.
Εσωστρέφεια ή όχι;
Οι αναλυτές εκτιμούν ότι ο πιο πιθανός αντίκτυπος του εκλογικού αποτελέσματος της Κυριακής θα είναι περισσότερες και μεγαλύτερες διαμάχες μέσα στον ιδεολογικά ετερογενή κυβερνητικό συνασπισμό του Σολτς. Αυτό με τη σειρά του θα σημάνει μεγαλύτερη ενασχόληση με τα εσωτερικά προβλήματα και περισσότερη εσωστρέφεια, με αποτέλεσμα να περάσουν σε δεύτερη μοίρα οι μεγάλες προκλήσεις της Ευρώπης.
Επιπλέον, θα μπορούσε να ασκήσει πιέσεις στην κυβέρνηση για περισσότερο δημοσιονομικό χώρο και πιο ευέλικτους δημοσιονομικούς κανόνες σε μια περίοδο που οι χώρες μέλη αναμένεται να καταθέσουν τους προϋπολογισμούς τους στις Βρυξέλλες με βάση το νέο δημοσιονομικό πλαίσιο. Ακόμη ένα θέμα που μπορεί να προκύψει είναι το μέγεθος της συνεισφοράς της Γερμανίας στον κοινοτικό προϋπολογισμό, καθώς λόγω του μεγέθους του ΑΕΠ της είναι ο μεγαλύτερος χρηματοδότης.
Το «φρένο χρέους» της Γερμανίας παραμένει άλλωστε εμπόδιο για τη σωστή χρηματοδότηση των αναγκών της χώρας και καθιστά αναπόφευκτη την εσωτερική κομματική διαμάχη για περιορισμένους οικονομικούς πόρους. Δυστυχώς, μια κοινοβουλευτική συναίνεση σε αυτό το θέμα φαίνεται απίθανη, επειδή η αλλαγή του συντάγματος απαιτεί κοινοβουλευτική πλειοψηφία δύο τρίτων και οι συντηρητικοί της αντιπολίτευσης δεν έχουν καμία διάθεση να βοηθήσουν.
Το φτηνό ρωσικό αέριο και η φαινομενικά ακόρεστη κινεζική ζήτηση για γερμανικά αυτοκίνητα και κεφαλαιουχικά αγαθά έδωσαν στη χώρα μια ψευδή αίσθηση ασφάλειας. Το χαμηλό εθνικό χρέος ήταν εν μέρει συνάρτηση της αποτυχίας αποκατάστασης των υποβαθμισμένων υποδομών. Οι γερμανικές εταιρείες αφιέρωσαν δε, πάρα πολύ καιρό ασχολούμενες με κινητήρες εσωτερικής καύσης αντί να ενσωματώσουν τις βιομηχανίες του μέλλοντος και η συρρίκνωση του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας αναμένεται να συγκρατήσει το αναπτυξιακό δυναμικό της χώρας την ώρα που η γερμανική οικονομία συρρικνώθηκε 0,1% στο δεύτερο τρίμηνο.
Οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι της Γερμανίας έχουν ωφεληθεί πάρα πολύ από την προθυμία της να απορροφήσει πρόσφυγες και την οικονομική υποστήριξή της για την Ουκρανία - είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος πάροχος βοήθειας μετά τις ΗΠΑ. Η Γερμανία είναι επίσης κορυφαίος προορισμός για εξαγωγές για τα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ. Στην περίπτωση όμως που η γερμανική οικονομία δεν αναπτυχθεί, οι διαμάχες για τον τρόπο κατανομής της οικονομικής πίτας αναμένεται να αυξηθούν.
Θα μειωθεί η υποστήριξη για την Ουκρανία;
Οι εταίροι στον κυβερνητικό συνασπισμό από το 2021 «βρίσκονταν στα μαχαίρια» πριν ακόμη από τις εκλογές, εν μέσω εντάσεων για τον προϋπολογισμό. Η κυβέρνηση είχε χαρακτηριστεί αρχικά ως συνασπισμός προόδου, αλλά ο συναρχηγός των Πρασίνων Ομίντ Νουρίπουρ τον περασμένο μήνα την αποκάλεσε «μεταβατική», κάνοντας λόγο για πολλαπλές διαφωνίες και θεμελιώδεις ιδεολογικές διαφορές ιδιαίτερα με το FDP.
Ο αναπληρωτής αρχηγός του FDP, Βόλφγκανγκ Κουμπίτσκι, δήλωσε την Κυριακή ότι το εκλογικό αποτέλεσμα έδειξε ότι ο συνασπισμός είχε «χάσει τη νομιμότητά του», γεγονός που έπληξε ιδιαίτερα το κόμμα του και αυτό θα έχει συνέπειες. Με το νομοσχέδιο για τον προϋπολογισμό του 2025 να εξακολουθεί να παρουσιάζει ένα κενό περίπου 12 δισ. ευρώ, οι ανανεωμένες εντάσεις του συνασπισμού είναι κάτι περισσότερο από σίγουρο, εκτιμά ο Κάρστεν Νίκελ, αναλυτής του Teneo.
Παρόλα αυτά, ο συνασπισμός του Σολτς είναι απίθανο να διαλυθεί ολοσχερώς, καθώς αυτό δεν είναι προς το συμφέρον κανενός εκ των τριών εταίρων, σημειώνει στο Reuters ο Στέφαν Μάρσαλ, πολιτικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Ντίσελντορφ. Tην ίδια στιγμή, η προέλαση τόσο του BSW όσο και του AfD έχει εκ των πραγμάταων αναγκάσει τα κυρίαρχα κόμματα να σκληρύνουν τη στάση τους απέναντι στη μετανάστευση και ενδεχομένως και στο θέμα της οικονομικής υποστήριξης προς την Ουκρανία. «Το θέμα θα γίνει πιο έντονο το επόμενο διάστημα και η Γερμανία ενδεχομένως να αποστασιοποιηθεί με αποτέλεσμα άλλες χώρες, όπως η Πολωνία, η Γαλλία και η Ιταλία θα χρειαστεί να καθοδηγήσουν τις πολιτικές αυτές», δήλωσε επίσης στο Reuters ο Αλεξάντερ Κλάρκσον Alexander Clarkson στο King's College του Λονδίνου.
Η δημιουργία του BSW και η νομιμοποίησή του σε αυτές τις εκλογές θα μπορούσε να αποδειχθεί ιδιαίτερα επιζήμια για το SPD, το οποίο έχει ήδη χάσει περισσότερο από το ένα τρίτο των υποστηρικτών του από το 2021 με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις να του δίδουν ένα ποσοστό κοντά στο 16% και με πολιτικούς σχολιαστές να βλέπουν περισσότερους αριστερούς ψηφοφόρους να απομακρύνονται.
Το πολιτικό τοπίο
Το ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) ήταν ο μεγάλος νικητής, εξασφαλίζοντας το 33,2% στη Θουριγγία, ενώ στη Σαξονία εξασφάλισε σχεδόν τόσες ψήφους όσες και οι συντηρητικοί. Η Αριστερή Συμμαχία Ζάρα Βαγκέκνεχτ (BSW) κέρδισε περισσότερες ψήφους από τα τρία κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού, συγκεντρώνοντας 11,5-15,6% των ψήφων μόλις οκτώ μήνες μετά την ίδρυσή της. Και αυτό δείχνει ότι η δυναμική αυτών των αντι-νατοϊκών, αντι-μεταναστευτικών και φιλικών προς τη Ρωσία κομμάτων θα καταστήσουν τη συγκρότηση ιδεολογικά συνεκτικών συνασπισμών όλο και πιο δύσκολη τόσο σε πολιτειακό όσο και σε ομοσπονδιακό επίπεδο.
Ωστόσο, αν και οι λαϊκιστικές ομάδες στα αριστερά και στα δεξιά κέρδισαν περισσότερο από το 60% των ψήφων στην πολιτεία της Θουριγγίας και σχεδόν τις μισές στη Σαξονία, τα άλλα κόμματα απέκλεισαν το ενδεχόμενο να ενταχθούν στις περιφερειακές κυβερνήσεις με το AfD, πράγμα που σημαίνει ότι πιθανότατα δεν θα μπορέσει να ψηφίσει πολιτικές.
Και αν οι τρέχουσες δημοσκοπήσεις είναι ακριβείς, το AfD δεν θα τα πάει τόσο καλά στις ομοσπονδιακές εκλογές του επόμενου έτους. Αντίθετα, οι συντηρητικοί Χριστιανοδημοκράτες αναμένεται να κερδίσουν περίπου το 30% των ψήφων το 2025 και ως εκ τούτου το δικαίωμα να ηγηθούν της επόμενης ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Οι πρόωρες εκλογές πριν από τότε θεωρούνται απίθανο, επειδή τα τρία μέλη του συνασπισμού έχουν δει τους υποστηρικτές τους να απομακρύνονται.
Αυτό είναι καθησυχαστικό, αλλά μόνο ως ένα σημείο: Ένα πολιτικό τείχος προστασίας κατά του AfD θα ενίσχυε την αίσθηση των ψηφοφόρων του ότι είναι περιθωριοποιημένοι και αγνοημένοι. Εν τω μεταξύ, οι συντηρητικοί της Αντιπολίτευσης ηγούνται πλέον από τον Φρίντριχ Μερτς, του οποίου οι απόψεις για τη μετανάστευση είναι πιο σκληροπυρηνικές από αυτές της Άνγκελα Μέρκελ.
Το μάθημα των εκλογών
Αυτό που ουσιαστικά έδειξαν οι εκλογές, είναι όσο πιο δυνατά γίνονται τα λαϊκιστικά κόμματα, τόσο πιο δύσκολο θα είναι για τα κυρίαρχα κόμματα να σχηματίζουν συνεκτικές κυβερνητικές πλειοψηφίες, όπως αναφέρει ο Αντρέ Μπροντότς, πολιτικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο Erfurt. Οι ψηφοφόροι έδειξαν επίσης ότι μπορούν να τιμωρήσουν τα κυρίαρχα κόμματα, ψηφίζοντας ακόμη περισσότερο τους αντισυστημικούς στις επόμενες εκλογές, λένε κάποιοι αναλυτές. «Εάν δεν υπάρξει πολιτική εφαρμογή, δεν υπάρχουν πραγματικές αλλαγές, δεν υπάρξουν μεταρρυθμίσεις, οι ψηφοφόροι θα τιμωρήσουν την πολιτική ελίτ και έτσι θα δημιουργηθεί ένας φαύλος κύκλος», δήλωσε στο Reuters ο πολιτικός επιστήμονας Όλιβερ Λέμπκε στο πανεπιστήμιο του Μπόχουμ.
Για να κρατήσει μακριά τα περιθωριακά κόμματα και να παραμείνει αξιόπιστος εταίρος για τους Ευρωπαίους αλλά και διεθνείς συμμάχους, η Γερμανία χρειάζεται απεγνωσμένα να ανακαλύψει ξανά το οικονομικό και πολιτικό της στίγμα. Εάν όχι, μια ταραχώδης Γερμανία θα μπορούσε να γίνει πρόβλημα για την Ευρώπη και τον κόσμο.
