Έργα ύψους 6 δις αναμένεται να υλοποιήσουν οι πάροχοι νερού για να ενισχύσουν την στρατηγική της κυβέρνησης για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας ιδιαίτερα στα νησιά αλλά και σε ορισμένες περιοχές της ηπειρωτικής χώρας. Για τις υποδομές θα διατεθούν κονδύλια από διαφορετικές πηγές (ΕΣΠΑ κλπ) αλλά θα κατευθυνθούν και ιδιωτικά κεφάλαια. Κομβικής σημασίας είναι τα έργα ύδρευσης και διαχείρισης λυμάτων αλλά και οι υποδομές αφαλάτωσης στα νησιά, η μείωση των απωλειών από διαρροές, ο έλεγχος και τα έξυπνα συστήματα αλλά και η μεταρρύθμιση στις ΔΕΥΑ σε μια προσπάθεια να εξαλειφθούν γραφειοκρατικές αγκυλώσεις.
Πώς θα χρηματοδοτηθούν τα έργα για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας
Για την πρόληψη και αντιμετώπιση της λειψυδρίας οι πάροχοι έχουν προτείνει 2.127 έργα ύψους 5,9 δις. ευρώ αλλά δεδομένου ότι στην πλειοψηφία τους είναι μικροί και αδύναμοι πάροχοι αντιμετωπίζουν αδυναμία πρόσβασης σε δανεισμό. Δεδομένου ότι οι απαιτούμενες επενδύσεις δεν μπορούν να καλυφθούν με δημόσια δαπάνη (ειδικά μετά από την εξάντληση των επενδύσεων μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης). Η μεταρρύθμιση των ΔΕΥΑ αναμένεται να λύσει το πρόβλημα της πολυδιάσπασης ενώ κάποια κονδύλια αναμένεται να διατεθούν από ευρωπαϊκούς και δημόσιους πόρους.
Συγκεκριμένα, σε συνεργασία με το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, μέσω ΕΣΠΑ, παρέχεται χρηματοδότηση ύψους περίπου 150 εκατ. ευρώ, σε Κορινθία, Σαρωνικό, Αλεξανδρούπολη, Κασσάνδρα και Ρέθυμνο για ολιστικά έργα ύδρευσης και λυμάτων και περίπου 50 εκατ. ευρώ κατευθύνονται σε άνυδρα νησιά, κυρίως για έργα αφαλάτωσης. Μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης τα κονδύλια των συμβασιοποιημένων έργων φθάνουν τα 142,2 εκατ. ευρώ ενώ από το ΠΔΕ του ΥΠΕΝ θα διατεθούν 80 εκατ. ευρώ για έργα άμεσης προτεραιότητας (π.χ αφαλάτωση στα νησιά κλπ). Στο Ταμείο Απανθρακοποίησης των Νησιών συμπεριλαμβάνονται έργα ύδρευσης («φράγματα/ταμιευτήρες πολλαπλού σκοπού») κατόπιν διαπραγμάτευσης με την Κομισιόν προύπολογισμού 166 εκατ. ευρώ με δυνατότητα και πρόσθετων έργων έως 450 εκατ. ευρώ αν έχουμε περισσότερα έσοδα λόγω αύξησης τιμής CO2 . Μια νέα πηγή είναι τα έσοδα από δικαιώματα εκπομπών (10 εκατ. τα οποία δίνει το ΥΠΕΝ στο Υπ. Ναυτιλίας και Νησ. Πολιτικής για αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών ενώ κάποια κονδύλια θα προέλθουν και από το Πράσινο Ταμείο (κυρίως για έργα χωροταξίας). Παράλληλα, το Τέλος Ανθεκτικότητας στην Κλιματική Κρίση στα ξενοδοχεία θα αποτελέσει άλλη μια πηγή χρηματοδότησης ενώ όπως προβλέπει το Ενωσιακό Δίκαιο θα χρησιμοποιηθούν και ίδιοι πόροι των παρόχων μέσω της δυνατότητας δανεισμού των ΔΕΥΑ και Δήμων για έργα στο Ταμείο Ανάκαμψης.
Η αφαλάτωση και τα έργα στα νησιά
Η λύση της αφαλάτωσης προωθείται τόσο στα νησιά όσο και σε περιοχές της ηπειρωτικής χώρας. Όπως σημείωσε ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΔΥΑΠ, Χάρης Σαχίνης, η αφαλάτωση είναι μια επιλογή με αστερίσκους και πέρα από το υψηλό ενεργειακό κόστος υπάρχει και ένδεια χώρου. Για την Αττική εξετάζονται διάφοροι τρόποι όπως π.χ να κατευθύνεται νερό από τον Βόρειο Ευβοϊκό στο Μαραθώνα ή να χωροθετηθεί εγκατάσταση στο Λαύριο (στις εγκαταστάσεις της ΔΕΗ) ή στη Ρεβυθούσα. Αναφερόμενος στην αφαλάτωση, ο υπουργός ΠΕΝ, επεσήμανε την ανάγκη για υποδομές αφαλάτωσης (μια διαδικασία η οποία δεν εξαρτάται από την βροχή) καθώς μπορούν να λειτουργήσουν ως μια «στρατηγική ψυχρή εφεδρία» και ως εκ τούτου, εξυπηρετούν τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα τις ανάγκες της χώρας.
Στα νησιά του Αιγαίου όπου ήδη λειτουργούν 57 μονάδες αφαλάτωσης αναμένεται να προστεθούν νέα έργα. Συγκεκριμένα, το υπουργείο Ναυτιλίας έλαβε από το ΥΠΕΝ 10 εκατ. ευρώ για παρεμβάσεις επάρκειας νερού και την υλοποίηση έργων που κρίνονται αναγκαία. Παράλληλα, δρομολογούνται έργα ύδρευσης, ύψους 80 εκατ. ευρώ, για άμεση υλοποίηση, με χρηματοδότηση, από το ΠΔΕ του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Οι αρμόδιες Υπηρεσίες των Υπουργείων Περιβάλλοντος και Ενέργειας & Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής συνεργάζονται για την προτεραιοποίηση περιοχών που αντιμετωπίζουν αμεσότερο πρόβλημα (π.χ. νησιά Ν. Αιγαίου). Στις περιοχές αυτές, γίνεται ιεράρχηση των απαιτούμενων έργων μετά από λεπτομερή ανάλυση των πραγματικών δεδομένων (π.χ. επιδιόρθωση δικτύων, διαχωρισμός δικτύων άρδευσης και ύδρευσης, νέες γεωτρήσεις, αφαλατώσεις με προτεραιότητα στα υφάλμυρα νερά, φράγματα, τηλεμετρία και ψηφιακοί υδρομετρητές, επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένων λυμάτων για άρδευση).
Για τον ίδιο σκοπό στο υπό σύσταση Ταμείο Απανθρακοποίησης Νησιών έχουν συμπεριληφθεί αφαλατώσεις και ταμιευτήρες πολλαπλού σκοπού, συνδυαζόμενα με έργα ΑΠΕ, με κρατική συνεισφορά συνολικού ύψους 166 εκατ. ευρώ, με δυνατότητα τα έργα αυτά να φθάσουν έως 450 εκατ. ευρώ ανάλογα με την τιμή του CO2. Κομβικό ρόλο στην υλοποίηση των έργων στα νησιά θα διαδραματίσει η «αναζωογόνηση» της ΕΥΔΑΠ Νήσων στην οποία θα μεταφερθούν πόροι (ανθρώπινο δυναμικό, εξοπλισμός κλπ) κλπ. Βασική σκέψη για τα έργα στα νησιά είναι να υλοποιηθούν με την βοήθεια των ΔΕΥΑ (όταν αυτές έχουν επαρκή διαχειριστική ικανότητα) και να προστεθούν και ιδιώτες (εφόσον πρόκειται για έργα ΑΠΕ). Στις περιπτώσεις όπου τα έργα και η διαχείριση είναι ανέφικτα, τότε θα αναλαμβάνει η ΕΥΔΑΠ.
Μεταρρύθμιση των ΔΕΥΑ: Μέχρι τέλος φθινοπώρου η ολοκλήρωση του πλαισίου
Η μεταρρύθμιση των ΔΕΥΑ αποτελεί μία τομή η οποία έχει εγείρει αντιδράσεις από την πλευρά της αντιπολίτευσης. Το σχετικό νομοσχέδιο αναμένεται να είναι έτοιμο μέσα στο φθινόπωρο και στόχος είναι, μέχρι το τέλος φθινοπώρου να έχει ολοκληρωθεί το νομοθετικό πλαίσιο. Απαντώντας σε σχετική ερώτηση για το ενδεχόμενο ιδιωτικοποίησης, ο υπουργός ανέφερε για την συγκεκριμένη θέση που εκφράζουν ορισμένοι ότι «πρόκειται για μία καραμέλα η οποία παραμένει άφθαρτη».
Η μεταρρύθμιση προκύπτει από την ανάγκη καλύτερου συντονισμού, ελέγχου και υλοποίησης μιας ολιστικής προσέγγισης ενώ θα επιτρέψει και την καλύτερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση.
Μέχρι στιγμής, οι πάροχοι υπηρεσιών ύδατος είναι 294 (ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ, 125 ΔΕΥΑ, 156 Δήμοι, 8 σύνδεσμοι ύδρευσης Δήμων και ΟΑΚ). Πρόκειται σύμφωνα με το υπουργείο για πολύ μικρούς και αδύναμους παρόχους οι οποίοι μεταξύ άλλων χαρακτηρίζονται από περιορισμένη πρόσβαση σε τραπεζικό δανεισμό και κατ’ επέκταση αδυναμία υλοποίησης των έργων.
Οι μικροί πάροχοι δίνουν αποσπασματική εικόνα της ποιότητας του πόσιμου νερού και των απωλειών και πολλοί πάροχοι δεν έχουν ψηφιακή χαρτογράφηση του δικτύου ύδρευσης, συστηματική αποτύπωση της κατάστασης του και των απαιτούμενων παρεμβάσεων ούτε masterplan προκειμένου να υπάρχει ορθολογική προτεραιοποίηση των απαιτούμενων έργων. Ο κατακερματισμός δεν επιτρέπει ούτε την παρακολούθηση και τον έλεγχο των διαρροών στα δίκτυα. Είναι ενδεικτικό ότι το 2019 (κατά δήλωση των ΔΕΥΑ που συμπληρώνουν τα στοιχεία), το συνολικό ποσοστό απωλειών κυμαινόταν από 9,5-62% με την μέση τιμή να ανέρχεται στο 35,6% - μη συστηματική καταγραφή των απωλειών σε αρκετές περιπτώσεις (δεν υπάρχει συστηματική παρακολούθηση της συνολικής κατανάλωσης, αλλά και της συνολικής υδροληψίας επομένως οι απώλειες είναι άγνωστες). Παράλληλα, μόλις το 42% υποβάλει συστηματικά στοιχεία στο σχετικό πληροφοριακό σύστημα για την κοστολόγηση και τιμολόγηση των υπηρεσιών ύδατος ενώ το επίπεδο ανάκτησης του κόστους των παρόχων υπηρεσιών ύδατος (εκτός ΕΥΔΑΠ-ΕΥΑΘ που έχουν πλήρη ανάκτηση κόστους), κατά δήλωσή τους, κυμαίνεται από 21% ως 193%, με τον αστάθμιστο μ.ο. να είναι στο 83%.
Με την προωθούμενη μεταρρύθμιση των ΔΕΥΑ, το ΥΠΕΝ στοχεύει στην δημιουργία ισχυρότερων παρόχων με μείωση αριθμού τους στο ¼. Η ΕΥΔΑΠ επεκτείνεται τουλάχιστον σε λοιπή Αττική/Κορινθία/Βοιωτία/Φωκίδα και η ΕΥΑΘ στη λοιπή Θεσσαλονίκη/Χαλκιδική. Προβλέπεται ένας πάροχος ανά περιφερειακή ενότητα ως γενικός κανόνας στην ηπειρωτική χώρα ενώ προβλέπονται και κίνητρα για περαιτέρω συνενώσεις. Ταυτόχρονα, προβλέπεται η ενεργοποίηση ΕΥΔΑΠ Νήσων για υποστήριξη νησιών και Κρήτης για εκτέλεση μεγαλύτερων έργων όπου είναι αδύναμος ο πάροχος και ανεπαρκής η εισπραξιμότητα (< 85%). Ειδική πρωτοβουλία σε περιοχές που υφίσταται οξεία κρίση λειψυδρίας (π.χ. Κυκλάδες), με ανάληψη της συνολικής ευθύνης από την ΕΥΔΑΠ νήσων, υπό την οποία θα τεθούν οι επί μέρους ΔΕΥΑ, με εύλογη συμμετοχή της ΤΑ. Για τα χρέη των υπηρεσιών προς την ΔΕΗ έχει επιτευχθεί ευνοϊκός διακανονισμός (των 75% των χρεών), μια κίνηση που θα συμβάλει στην εξυγίανση των συγκεκριμένων υπηρεσιών.
