Η έγκριση του Κανονισμού για τον βιώσιμο εφοδιασμό κρίσιμων πρώτων υλών, ο οποίος είναι γνωστός ως νόμος περί κρίσιμων πρώτων υλών (CRMA), από το Συμβούλιο της πριν από λίγες ημέρες δημιουργεί ένα νέο πλαίσιο στον τρόπο που θα λειτουργούν οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις εν μέσω της πράσινης μετάβασης.
Όπως είναι γνωστό, η Ευρώπη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από άλλες χώρες για την προμήθεια αυτών των κρίσιμων στοιχείων, όπως το λίθιο για την κατασκευή μπαταριών και τα στοιχεία σπάνιων γαιών που χρησιμοποιούνται στα ηλεκτρονικά. Ο CRMA αποτελεί μέρος της στρατηγικής να μειωθεί η εξάρτηση της ΕΕ από αυτές τις τρίτες χώρες, ιδιαίτερα την Κίνα εισάγοντας σαφείς κατευθυντήριες γραμμές για τις διαδικασίες αδειοδότησης για έργα εξόρυξης της ΕΕ και δικλείδες ασφαλείας. Παράλληλα, επιτρέπει στην Επιτροπή και τα κράτη μέλη να αναγνωρίσουν ένα έργο ως στρατηγικό, απαιτεί αξιολογήσεις κινδύνου της εφοδιαστικής αλυσίδας, απαιτεί από τα κράτη μέλη να έχουν εθνικά σχέδια έρευνας και εξόρυξης και διασφαλίζει την πρόσβαση της ΕΕ σε κρίσιμες και στρατηγικές πρώτες ύλες μέσω φιλόδοξων σημείων αναφοράς για την εξόρυξη, την επεξεργασία, την ανακύκλωση και την διαφοροποίηση των πηγών εισαγωγής.
Εξασφάλιση πρόσβασης σε κρίσιμες πρώτες ύλες
Το τελικό κείμενο που εγκρίθηκε από το Συμβούλιο προσδιορίζει δύο λίστες υλικών (34 κρίσιμα και 17 στρατηγικά) που είναι ζωτικής σημασίας για την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, καθώς και για την αμυντική και διαστημική βιομηχανία. Ο CRMA καθορίζει τρία σημεία αναφοράς για την ετήσια κατανάλωση πρώτων υλών στην ΕΕ και συγκεκριμένα 10% θα προέρχεται από τοπική εξόρυξη ενώ το 40% πρέπει να υποβάλλεται σε επεξεργασία στην ΕΕ και το 25% να προέρχεται από ανακυκλωμένα υλικά.
Για να διευκολυνθεί η ανάπτυξη στρατηγικών έργων, τα κράτη μέλη θα δημιουργήσουν ενιαία σημεία επαφής στο σχετικό διοικητικό επίπεδο και στο οικείο στάδιο της αλυσίδας αξίας των κρίσιμων πρώτων υλών.
Τα έργα εξόρυξης προβλέπεται ότι θα λαμβάνουν τις άδειές τους εντός 27 μηνών (η οποία είναι και η μέγιστη προθεσμία), ενώ τα έργα ανακύκλωσης και επεξεργασίας θα πρέπει να λάβουν την άδειά τους εντός 15 μηνών, με περιορισμένες εξαιρέσεις που αποσκοπούν στην διασφάλιση ουσιαστικής δέσμευσης με τις τοπικές κοινωνίες που επηρεάζονται από τα έργα και με επαρκή εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων σε περίπλοκες περιπτώσεις.
Όπως προβλέπεται, οι μεγάλες εταιρείες που κατασκευάζουν στρατηγικές τεχνολογίες (δηλαδή παραγωγοί μπαταριών, υδρογόνου ή γεννήτριες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας) θα απαιτείται να διενεργούν αξιολόγηση κινδύνου των αλυσίδων εφοδιασμού τους για να εντοπίσουν τα τρωτά σημεία.
Υπενθυμίζεται ότι ο νόμος περί κρίσιμων πρώτων υλών, μαζί με τον νόμο περί Net Zero Industry Act και την μεταρρύθμιση του σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, είναι μία από τις εμβληματικές νομοθετικές πρωτοβουλίες στο πλαίσιο του Βιομηχανικού Σχεδίου Πράσινης Συμφωνίας που παρουσιάστηκε από τον Επίτροπο Thierry Breton την 1η Φεβρουαρίου 2023.
Στο πλαίσιο αυτό, κατά τις διαβουλεύσεις που προηγήθηκαν τους προηγούμενους μήνες οι εκπρόσωποι των ευρωπαϊκών κρατών υπογράμμισαν ότι είναι σημαντικό να συνάπτει η ΕΕ στρατηγικές εταιρικές σχέσεις με χώρες εκτός ΕΕ, οι οποίες θα είναι αμοιβαία επωφελείς και θα επιτρέψουν στην ΕΕ να διαφοροποιήσει τις πηγές εφοδιασμού της με κρίσιμες πρώτες ύλες. Γι’ αυτόν τον λόγο, εξασφάλισαν ότι η νέα νομοθεσία θα προετοιμάσει το έδαφος για μακροπρόθεσμες εταιρικές σχέσεις, μέσα από μέτρα για τη μεταφορά γνώσεων και τεχνολογίας, καθώς και την κατάρτιση και επιμόρφωση εργαζομένων για νέες θέσεις εργασίας με καλύτερες συνθήκες και υψηλότερους μισθούς. Τα μέτρα προβλέπουν επίσης ότι η εξόρυξη και επεξεργασία των πρώτων υλών θα γίνονται με βάση τα πιο αυστηρά οικολογικά πρότυπα στις χώρες εταίρους.
Ο κανονισμός αναμένεται να δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θα τεθεί σε ισχύ την εικοστή ημέρα από τη δημοσίευσή του.
