Δραματική μείωση λόγω της υπεραλίευσης εξακολουθούν να υφίστανται τα ιχθυαποθέματα με την Κομισιόν να κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και να προτείνει εξειδικευμένα μέτρα περιορισμού της αλιευτικής δραστηριότητας στα κράτη-μέλη. Όπως φαίνεται εκτός από την λειψυδρία, η παγκόσμια κοινότητα κινδυνεύει να ξεμείνει και από ψάρια, μια προοπτική η οποία έχει επισημανθεί επανειλημμένως τα τελευταία χρόνια κυρίως λόγω της συσσώρευσης πλαστικών στους ωκεανούς. Τα θαλάσσια οικοσυστήματα όπως φαίνεται κινδυνεύουν από την ανθρώπινη παρέμβαση ενώ η κλιματική αλλαγή ασκεί και αυτή τη δική της αρνητική επίδραση. Όταν αυξάνεται η θερμοκρασία των θαλασσών, τα θαλάσσια οικοσυστήματα μεταλλάσσονται, πολλά είδη ψαριών απειλούνται και απομακρύνονται από τις ακτές αναζητώντας πιο βαθειά νερά.
Σε σχετική ανάλυση που εξέδωσε πριν από λίγο καιρό ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (ΕΟΠ), αναφέρεται ότι η επίμονη υπεραλίευση απειλεί τα θαλάσσια οικοσυστήματα της Ευρώπης, την επισιτιστική ασφάλεια και τη βιοποικιλότητα. Εδώ και αρκετά χρόνια, η ΕΕ εφαρμόζει μια στρατηγική για την αποκατάσταση και τη διατήρηση υγιών πληθυσμών ψαριών διασφαλίζοντας παράλληλα τη βιώσιμη χρήση τους αλλά τα αποτελέσματα δεν είναι ικανοποιητικά. Οι διαχειριστικές προσπάθειες οδήγησαν σε κάποια ανάκαμψη των αποθεμάτων, κυρίως στον Βορειοανατολικό Ατλαντικό Ωκεανό, ενώ η πρόοδος ήταν πιο αργή σε άλλες περιοχές. Η κατάσταση παραμένει κρίσιμη στη Μεσόγειο και στη Μαύρη Θάλασσα, όπου τα ποσοστά θνησιμότητας λόγω αλιείας είναι διπλάσια από τα βιώσιμα επίπεδα και το 73% των αξιολογούμενων αποθεμάτων υπεραλιεύεται. Οι στόχοι της ΕΕ για την αποκατάσταση υγιών αποθεμάτων ψαριών και οστρακοειδών δεν έχουν επιτευχθεί στις θάλασσες της Ευρώπης και ως εκ τούτου, όπως επισημαίνει ο οργανισμός «απαιτούνται επειγόντως περαιτέρω συντονισμένες ενέργειες για την επίτευξη βιώσιμης αλιείας».
Η Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική
Η Οδηγία Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική της ΕΕ (MSFD) στοχεύει στην επίτευξη καλής περιβαλλοντικής κατάστασης (GES) για όλα τα θαλάσσια ύδατα σε όλη την Ευρώπη και στην αποκατάσταση και τη διατήρηση υγιών εμπορικών αποθεμάτων ψαριών και οστρακοειδών.
Οι βασικές πολιτικές περιλαμβάνουν την Κοινή Αλιευτική Πολιτική της ΕΕ (ΚΑλΠ), η οποία στοχεύει να διασφαλίσει ότι η αλιεία είναι βιώσιμη και δεν βλάπτει το θαλάσσιο περιβάλλον, συμβάλλοντας έτσι στην επίτευξη των στόχων του GES. Με τη σειρά τους, αυτές οι πολιτικές υποστηρίζουν τις φιλοδοξίες της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας που στοχεύει στην προστασία της βιοποικιλότητας και στη διασφάλιση βιώσιμων τομέων αλιείας μέσω του Σχεδίου Δράσης για την προστασία και αποκατάσταση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων για βιώσιμη και ανθεκτική αλιεία στο πλαίσιο της στρατηγικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα 2030, του σχεδίου δράσης για τη μηδενική ρύπανση και τη στρατηγική Farm to Fork.
Για την αξιολόγηση του GES χρησιμοποιούνται κυρίως δύο κριτήρια τα οποία αφορούν στα εμπορικά αποθέματα ψαριών και οστρακοειδών στο πλαίσιο του MSFD. Πρόκειται για το επίπεδο εκμετάλλευσης, μετρούμενο με τη θνησιμότητα λόγω αλιείας (F) και την αναπαραγωγική ικανότητα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΟΠ, η κατάσταση των ιχθυοαποθεμάτων παρουσιάζει έντονες περιφερειακές διαφορές. Στον Βορειοανατολικό Ατλαντικό Ωκεανό και τη Βαλτική Θάλασσα, περίπου το 62% των αποθεμάτων που αξιολογήθηκαν πληρούν τουλάχιστον ένα από τα δύο κριτήρια GES, ενώ το 29% είναι σε καλή κατάσταση με βάση και τα δύο κριτήρια. Στη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα, η κατάσταση είναι πιο κρίσιμη καθώς μόνο το 26% των αποθεμάτων που αξιολογήθηκαν είναι σε καλή κατάσταση με βάση τουλάχιστον ένα κριτήριο: τρία από τα 97 αποθέματα με βάση δύο κριτήρια (όλα στη Μεσόγειο Θάλασσα) και 22 με βάση ένα κριτήριο (μεταξύ των οποίων μόνο ένα στη Μαύρη Θάλασσα).
ΕΕ: Πρόταση για τις αλιευτικές δυνατότητες στη Μεσόγειο και τον Εύξεινο Πόντο το 2025
Η ευρωπαϊκή πολιτική αναπροσαρμόζεται και λαμβάνει υπόψη επιστημονικές γνωμοδοτήσεις και κλιματολογικά δεδομένα και στο πλαίσιο αυτό, πριν από δύο ημέρες δημοσίευσε και σχετική πρόταση για τις αλιευτικές δυνατότητες για το 2025. Συγκεκριμένα, η πρόταση προωθεί τη βιώσιμη διαχείριση των ιχθυαποθεμάτων στη Μεσόγειο και τον Εύξεινο Πόντο και υλοποιεί τις πολιτικές δεσμεύσεις που αναλήφθηκαν με τη δήλωση MedFish4Ever και τη δήλωση της Σόφιας. Ενδεικτικά, αναφέρεται ότι για τη Δυτική Μεσόγειο, η πρόταση περιλαμβάνει όρια αλιευτικής προσπάθειας για τις μηχανότρατες και τα παραγαδιάρικα, όρια αλιευμάτων γαρίδας βαθέων υδάτων και μηχανισμό αντιστάθμισης για τις μηχανότρατες. Παράλληλα, στη Μεσόγειο, η Επιτροπή προτείνει να συνεχιστεί η υλοποίηση του πολυετούς σχεδίου για τον κυνηγό —όπως συμφωνήθηκε στο πλαίσιο της ΓΕΑΜ το 2023— και να παραταθεί η σταδιακή μείωση των αλιευμάτων λυθρινιού και γαρίδας βαθέων υδάτων. Μάλιστα, για το Ιόνιο Πέλαγος και τη Θάλασσα της Ανατολικής Μεσογείου, υπάρχουν προβλέψεις για τις γαρίδες βαθέων υδάτων και αφορούν σε δραστηριότητες αλίευσης κόκκινης γιγαντογαρίδας (Aristaeomorpha foliacea) και κόκκινης γαρίδας (Aristeus antennatus) στο Ιόνιο Πέλαγος και στη Θάλασσα της Ανατολικής Μεσογείου. Στην Αδριατική, η πρόταση περιλαμβάνει την εφαρμογή των πολυετών σχεδίων της ΓΕΑΜ για τα βενθοπελαγικά και τα μικρά πελαγικά αποθέματα ενώ στον Εύξεινο Πόντο, η πρόταση περιλαμβάνει όρια αλιευμάτων και ποσοστώσεις για την παπαλίνα και το καλκάνι.
Σύμφωνα με την Κομισιόν, οι εναπομένουσες αλιευτικές δυνατότητες θα προταθούν αφού δημοσιευτούν τα αποτελέσματα της ετήσιας συνόδου της Γενικής Επιτροπής Αλιείας για τη Μεσόγειο (ΓΕΑΜ) και οι νέες επιστημονικές γνωμοδοτήσεις της Επιστημονικής, Τεχνικής και Οικονομικής Επιτροπής Αλιείας (ΕΤΟΕΑ) που αναμένονται στα μέσα Νοεμβρίου. Κατόπιν, το Συμβούλιο θα ορίσει, στις 9 και 10 Δεκεμβρίου, την κατανομή των αλιευτικών δυνατοτήτων και ο κανονισμός θα αρχίσει να εφαρμόζεται την 1η Ιανουαρίου 2025.
