Το ζήτημα των προϋποθέσεων και διαδικασιών εισόδου, παραμονής και εργασίας πολιτών τρίτων χωρών είναι εξαιρετικά κρίσιμο ως προς τη διαχείρισή του, λόγω των εκτεταμένων κενών που υπάρχουν στην ελληνική αγορά εργασίας, ειδικά σε κλάδους όπως οι κατασκευές, ο τουρισμός αλλά και ο πρωτογενής τομέας.
Οι κοινωνικοί εταίροι -μέσω της Ο.Κ.Ε- προτείνουν έναν σύγχρονο μηχανισμό μετακλήσεων αλλοδαπών εργαζόμενων, που στρατηγικό στόχο θα έχει την αντιμετώπιση των ανισορροπιών στην αγορά εργασίας και την ομαλή ενσωμάτωση πολιτών τρίτων χωρών σε κρίσιμους τομείς της ελληνικής οικονομίας.
Μάλιστα οι εταίροι δεν διστάζουν να κάνουν λόγο για την ενσωμάτωση προσφύγων και μεταναστών που διαμένουν ήδη σε μονάδες φιλοξενίας, ζητώντας παράλληλα την αλλαγή του θεσμικού πλαισίου σχετικά με τον επιτρεπόμενο χρόνο διαμονής τους στη χώρα μας.
Οι προτάσεις της Ο.Κ.Ε
Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή της Ελλάδας, σε επίπεδο πολιτικών, προτείνει τα εξής:
- Ο αριθμός των μετακαλούμενων εποχικών εργατών προερχόμενων από τρίτες χώρες, όπως αυτές καταγράφονται από τις επίσημες υπηρεσίες, είναι σημαντικό να συσχετίζεται με τον αριθμό που αντιστοιχεί στο σύνολο των ζητούμενων θέσεων εργασίας (από τις περιφέρειες), αφαιρουμένων των διαθέσιμων θέσεων που προκύπτουν από τον Πίνακα εγγεγραμμένων ανέργων της Δ.ΥΠ.Α (που αντιστοιχούν στις ζητούμενες ειδικότητες και για τις οποίες θα πρέπει να εξαντληθεί η δυνατότητα αξιοποίησης), καθώς και με τον αριθμό των θέσεων υψηλής εξειδίκευσης.
Στην τελευταία περίπτωση και για τις απομακρυσμένες περιοχές, θα πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα για την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση του εξειδικευμένου προσωπικού, μέσα από προγράμματα χρηματοδότησης της στέγασης, φορολογικά κίνητρα, κίνητρα ενσωμάτωσης της οικογένειας.
- Κατάρτιση και τήρηση ενός καταλόγου/ μητρώου εποχικών εργατών που προέρχονται από τρίτες χώρες και έχουν λάβει άδεια διαμονής, ώστε να είναι υφίσταται επίσημη καταχώρηση στο εθνικό σύστημα, καθώς και ενός καταλόγου ειδικοτήτων που θα δύναται να καλύπτει εποχικές ανάγκες εργασίας. Με βάση το παραπάνω μητρώο θα καθίσταται δυνατό να οικοδομούνται ασφαλιστικά δικαιώματα, να προβλέπονται πεδία κατάρτισης και επανακατάρτισης, καθώς να επιλύονται και ζητήματα οικογενειακής επανένωσης.
Επιβεβλημένη, επίσης κρίνεται η κατάρτιση ενός καταλόγου επιχειρήσεων που κάνουν χρήση του μητρώου εποχικών εργαζόμενων, ώστε να διευκολύνεται ο έλεγχος εφαρμογής και συμμόρφωσης ως προς την κείμενη εργασιακή και ασφαλιστική νομοθεσία.
- Να επανεξετασθεί από την πολιτεία η διάταξη σχετικά με τη μέγιστη διάρκεια διαμονής, καθώς μια περιορισμένη μόνο περίοδος σε κάθε ημερολογιακό έτος ίσως να μην ανταποκρίνεται στις ανάγκες των επιχειρήσεων και της οργάνωσης της τοπικής αγοράς εργασίας και οικονομίας, δεδομένης και της επέκτασης του τουριστικού κύκλου.
Η Ο.Κ.Ε. προτείνει τη δυνατότητα πρόβλεψης εξαιρέσεων από τη μέγιστη διάρκεια διαμονής, κατόπιν σχετικής συμφωνίας με τους κοινωνικούς εταίρους, αν αυτό συμβάλλει στην αποτελεσματική κοινωνική ενσωμάτωση και τη βελτίωση της παραγωγικότητας. Ασφαλώς, θα πρέπει να προβλεφθούν παράλληλα, δικλείδες ασφαλείας που θα αποτρέπουν κάθε πιθανότητα καταστρατήγησης του εποχικού χαρακτήρα της σύμβασης απασχόλησης και θα διευκολύνουν την πραγματοποίηση των προβλεπόμενων ελέγχων.
- Η μέγιστη κατά το δυνατό αξιοποίηση (με στοχευμένα προγράμματα κατάρτισης και απασχόλησης) του ανθρώπινου δυναμικού που διαμένει στις δομές φιλοξενίας προσφύγων, θα πρέπει να αποτελέσει έναν ακόμη στόχο ρύθμισης των νέων πολιτικών και νομοθετικών προβλέψεων.
Η υιοθέτηση μιας στρατηγικής για την ενίσχυση της πρόσβασης των προσφυγικών πληθυσμών στην απασχόληση και της ασφαλούς κινητικότητας τους προς την περιφέρεια της χώρας για αυτόν τον σκοπό, θα αποτελούσε σημαντικό βήμα στην αύξηση των κινήτρων και την άρση των επιφυλάξεων των πληθυσμών αυτών να παραμείνουν στην Ελλάδα, να ενταχθούν και να απορροφηθούν αποτελεσματικά από την εγχώρια αγορά εργασίας.
Πολιτικές για τη διασφάλιση αξιοπρεπούς και οικονομικά προσιτής στέγασης των προσφύγων και των οικογενειών τους, καθώς και για ταχύρρυθμη εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας, εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση, αλλά και πολιτικές για την εν γένει κοινωνική ένταξή τους θα πρέπει να αποτελούν σημαντικούς άξονες σε μια τέτοια προσπάθεια.
Αλλοδαποί χωρίς άδεια διαμονής
Σημαντικό θα ήταν, επίσης, στις διατάξεις του νέου Κώδικα που θα ισχύσει από 1-1-2024 και κατά κύριο λόγο ρυθμίζουν τη διαδικασία της μετάκλησης, να προστεθούν προβλέψεις και για τους ήδη διαμένοντες εργαζομένους στη χώρα έγκυρο τίτλο διαμονής σε ισχύ, ανεξαρτήτως ιθαγένειας σύμφωνα και με τα επανειλημμένα αιτήματα παραγωγών, συνεταιρισμών και του λοιπού κόσμου του αγροτικού τομέα. Η δε, προσπάθεια καταγραφής των
τελευταίων, ιδίως δε όσων επιθυμούν και δύνανται να απασχοληθούν σε υφιστάμενες κενές θέσεις, θα μπορούσε να αποτελέσει ουσιώδες στοιχείο, στο πλαίσιο οριοθέτησης των πραγματικών αναγκών για κάλυψη κενών στην εγχώρια αγοράς εργασίας με απασχόληση πολιτών τρίτων χωρών.
Σε σχέση με την εφαρμογή της εργατικής νομοθεσίας, κρίνεται απαραίτητο οι μετακαλούμενοι πολίτες τρίτων χωρών να τυγχάνουν ίσης μεταχείρισης
με τους πολίτες του κράτους μέλους υποδοχής, σε συνέχεια σχετικών δικαιωμάτων, όπως καθορίζονται από τη νομοθεσία και τις συλλογικές συμβάσεις εργασίες. Για τα θέματα κοινωνικής ασφάλισης και συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων θα πρέπει να προβλέπονται σχετικά εδάφια στις υφιστάμενες διμερείς συμφωνίες.
Περαιτέρω, η εν γένει βελτίωση των κοινωνικοασφαλιστικών ρυθμίσεων που αφορούν σε ζητήματα πρόσβασης στην συνταξιοδότηση και εν γένει εξορθολογισμού της αξιοποίησης του χρόνου ασφάλισης των εργαζομένων πολιτών τρίτων χωρών- υπό το πρίσμα της αρχής της ίσης μεταχείρισης και στον τομέα αυτό-θα συνέδραμε σημαντικά στην καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας, καθιστώντας ελκυστικότερη την αγορά εργασίας της χώρα μας.
Ειδικά για τις χώρες με τις οποίες καταγράφεται υψηλός βαθμός κινητικότητας εργαζόμενων και μετακίνησης προς την ελληνική επικράτεια (πχ Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία, Γεωργία), θα πρέπει να διαμορφωθεί και να ωριμάσει σε συνεργασία με τις ευρωπαϊκές αρχές ένα ενιαίο πλαίσιο ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των συγκεκριμένων εργαζόμενων, πολιτών τρίτων χωρών.
Μηχανισμός καταγραφής - Συνθήκες εργασίας
Για να ευοδωθεί μια αποτελεσματική διαδικασία διάγνωσης και αποτύπωσης αναγκών, καθώς και σχεδιασμού και υλοποίησης ενός τόσο σημαντικού μηχανισμού καταγραφής και έγκρισης όγκου εισδοχής πολιτών τρίτων χωρών, με στόχο την περιφερειακή ανάπτυξη και την επίτευξη ισορροπίας στις τοπικές αγορές εργασίας, απαιτούνται, όπως έχει επισημανθεί από την Ο.Κ.Ε. επίσης τα παρακάτω:
- Ο έγκαιρος προγραμματισμός και ανίχνευση των αναγκών σε εποχικούς εργάτες σε ετήσια βάση σε ολόκληρη την επικράτεια, ο οποίος θα είναι εντασσόμενος στη συνολική και ενιαία εθνική στρατηγική της χώρας για την απασχόληση, τη μετανάστευση, το δημογραφικό, την επαγγελματική κατάρτιση και κοινωνική ένταξη των μεταναστών.
- Η καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης ως προς τη δυνατότητα των τοπικών κοινωνιών και περιφερειών να υποστηρίξουν και να εξυπηρετήσουν σε επίπεδο υποδομών την εισδοχή και αξιοπρεπή διαβίωση των πολιτών τρίτων χωρών. Σε κάθε περίπτωση, οι επιχειρήσεις οι οποίες πρόκειται να απασχολήσουν το προσωπικό αυτό θα πρέπει να λαμβάνουν μέριμνα για τη διασφάλιση των αντικειμενικών προϋποθέσεων για την αξιοπρεπή διαβίωση, την υγιεινή και την ασφάλεια, τη στέγαση και διαμονή του εργατικού δυναμικού που προέρχεται από τρίτες χώρες.
- Για την πολιτική στέγης αλλοδαπών και ημεδαπών εργαζόμενων περιστασιακώς ή εποχικώς απασχολούμενων, θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα ώστε να αξιοποιηθεί σε μέγιστο δυνατό βαθμό το ανεκμετάλλευτο υφιστάμενο κτηριακό απόθεμα της χώρας, υφιστάμενες δημόσιες εγκαταστάσεις και δομές και εν γένει να διαμορφωθούν κατάλληλες υποδομές φιλοξενίας και διαβίωσης. Επιπρόσθετα, προτείνεται να υπάρξει προσαρμογή του ρυθμιστικού πλαισίου σε τομείς που δυσχεραίνουν την εύρεση στέγης/ καταλύματος και αυξάνουν σημαντικά το κόστος διαβίωσης, όπως οι βραχυχρόνιες μισθώσεις, οι θαλάσσιες μεταφορές, το ενεργειακό κόστος κα.
- Η διασφάλιση συνθηκών που θα εξυπηρετούν την ομαλή κοινωνική ενσωμάτωση των πολιτών τρίτων χωρών, θα αποτρέπουν τον αθέμιτο
ανταγωνισμό μεταξύ όμοιων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, θα αποτρέπουν το κοινωνικό και μισθολογικό ντάμπινγκ, δε θα διαταράσσουν τον κοινωνικό ιστό και δεν θα στρεβλώνουν το μενού των διαθέσιμων εργαλείων κοινωνικής πολιτικής. - Οι διαδικασίες που θα υιοθετηθούν για την κάλυψη της αυξημένης ζήτησης για εποχική εργασία που δεν μπορεί να καλυφθεί από το ημεδαπό εργατικό δυναμικό ή τους υπόλοιπους μόνιμους κατοίκους της χώρας, θα πρέπει να έχουν τέτοια χαρακτηριστικά που να συμβάλλουν σημαντικά σε συντεταγμένο περιορισμό της αρρύθμιστης οικονομικής μετανάστευσης πολιτών από τρίτες χώρες. Μια βελτίωση των νομοθετικών ρυθμίσεων που διέπουν τα ζητήματα χορήγησης/ανανέωσης αδειών διαμονής (κυρίως για περιπτώσεις εξαρτημένης εργασίας) και διευκόλυνσης της οικογενειακής επανένωσης θα λειτουργούσε ενθαρρυντικά για την αρχική επιλογή της χώρας μας από πολίτες τρίτων χωρών για εργασία και αποτρεπτικά σε τάσειςμετανάστευσής τους προς άλλες ευρωπαϊκές χώρες στην συνέχεια.
Προτάσεις ανά κλάδο
Για τις τουριστικές επιχειρήσεις κρίνεται απαραίτητο από την Ο.Κ.Ε να τεθεί άμεσα σε λειτουργία η ηλεκτρονική πλατφόρμα για την υποβολή αιτήσεων μετάκλησης εποχικά απασχολούμενων.
Για τον κατασκευαστικό κλάδο κρίσιμης σημασίας θεωρείται η άμεση και αποτελεσματική εφαρμογή των επικείμενων διατάξεων σχετικά με τις ηλεκτρονικές καταθέσεις αιτήσεων για την χορήγηση των προεγκρίσεων στις Διευθύνσεις Αλλοδαπών και Μετανάστευσης.
Στην βιομηχανία απαιτείται βελτίωση του συντονισμού όλων των εμπλεκομένων στη διαδικασία μετακλήσεων, μέσω ενός ενιαίου και συνεκτικού μεθοδολογικού εργαλείου.
Τέλος στον αγροτικό τομέα θεωρείται αναγκαία η βελτίωση του πλαισίου διαμονής και η χορήγηση δυνατότητας μετάκλησης για περισσότερο χρόνο των ήδη εκπαιδευμένων σε μια απασχόληση εργαζομένων πολιτών τρίτων χωρών, ώστε να καθίσταται δυνατόν να επενδύουν στην εκπαίδευσή
τους και οι κάτοχοι εκμεταλλεύσεων, οι συνεταιρισμοί και οι επιχειρήσεις.
Επίσης σκόπιμη είναι, σύμφωνα με την Ο.Κ. Ε η δημιουργία μιας βάσης δεδομένων διαθέσιμου εργατικού δυναμικού, προσβάσιμη από ενδιαφερομένους για μετάκληση από διάφορους κλάδους.
