Μια «βόμβα» στα χέρια της Ελλάδας αποτελεί το δημογραφικό, ένα ζήτημα το οποίο τα τελευταία χρόνια απασχολεί το δημόσιο διάλογο και έχει πλέον τεθεί ψηλά στην ατζέντα σε κυβερνητικό επίπεδο. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Eurostat, o πληθυσμός στην Ελλάδα από 10.438 εκατ. το 2022 αναμένεται να μειωθεί σε 7.777 εκατ. το 2070. Επιπλέον, ο λόγος εξάρτησης των ηλικιωμένων από τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό αναμένεται να αυξηθεί από 39,0 το 2022, σε 74,4 το 2050.
Ο ελληνικός πληθυσμός βαίνει διαρκώς μειούμενος, με το πρόβλημα να είναι εντονότερο στα ακριτικά νησιά και άλλες απομακρυσμένες περιοχές της χώρας, όπου η έλλειψη ενημέρωσης, δομών και σχετικών με την αναπαραγωγή υπηρεσιών βάζουν «φρένο» στην τεκνοποίηση των κατοίκων τους. Η υπογεννητικότητα, κορυφώθηκε κατά τα χρόνια της οικονομικής κρίσης, με πολλές από αυτές τις περιοχές να οδηγούνται αργά αλλά σταθερά σε «θάνατο».
Το 2015 ιδρύθηκε και ξεκίνησε τη δράση της η HOPEgenesis, «γεννώντας» ελπίδες για τη διατήρηση του πληθυσμού στις απομακρυσμένες περιοχές, οι οποίες άρχισαν να παίρνουν «σάρκα και οστά» στα χρόνια που ακολούθησαν, παρουσιάζοντας σήμερα απτά αποτελέσματα.
«Όταν εμείς συζητούσαμε για το δημογραφικό το 2015, το θέμα βρισκόταν στην τελευταία σελίδα της εφημερίδας και δεν ασχολούταν κανείς. Δέκα χρόνια μετά, το θέμα βρίσκεται τουλάχιστον στην επικαιρότητα. Όλοι κατάλαβαν αυτό που εμείς λέγαμε, μέσα από μελέτες, έρευνες, συνέδρια, παρουσιάσεις και αρθογραφία: ότι αποτελεί ένα πρόβλημα κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό», αναφέρει στο Insider ο Στέφανος Χανδακάς, μαιευτήρας – γυναικολόγος, Ιδρυτής, Πρόεδρος και Επικεφαλής της Ιατρικής Επιτροπής της HOPEgenesis, ο οποίος υπήρξε πρωτοπόρος στη μετουσίωση του προβληματισμού σε δράση.
Μία… διέξοδος στο δημογραφικό αδιέξοδο
Η HOPEgenesis είναι μία αστική μη κερδοσκοπική εταιρία, που δραστηριοποιείται στον τομέα της υγείας και της κοινωνικής πρόνοιας, με αποστολή την καταπολέμηση της υπογεννητικότητας, τη στήριξη της οικογένειας και την εύρεση λύσεων του δημογραφικού ζητήματος στην Ελλάδα.
Η οργάνωση εργάζεται και επικεντρώνεται στις λύσεις για την ανατροπή του κλίματος της υπογεννητικότητας και της στήριξης της οικογένειας, τόσο σε επίπεδο τοπικών κοινοτήτων – προκειμένου να παρέχει την απαραίτητη ασφάλεια στις γυναίκες που κυοφορούν ή επιθυμούν να μείνουν έγκυες-, όσο και στον ευρύτερο κοινωνικό ιστό μέσα από τη γνωστοποίηση, ευαισθητοποίηση και μελέτη του ζητήματος.
«Ο πληθυσμός της Ελλάδος αυτή τη στιγμή μειώνεται κατά περίπου 10% το χρόνο και το 2070, με βάση το καλύτερο σενάριο, θα είμαστε 7,5-8 εκατ. Έλληνες. Αυτό σημαίνει ότι θα υπάρχουν πάρα πολλές ακριτικές περιοχές της Ελλάδας που θα έχουν ερημώσει τελείως. Η Ελλάδα, μαζί με τη Μάλτα και την Ιταλία, έχει το μικρότερο αριθμό γεννήσεων ανά οικογένεια στην Ευρώπη. Αυτό -εκτός από τις επιπτώσεις στη διατήρηση του πληθυσμού, ειδικά σε δύσκολες ακριτικές περιοχές- έχει πάρα πολλές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις. Ταυτόχρονα, ο πληθυσμός γηράσκει. Σήμερα, οι Έλληνες άνω των 65 ετών είναι περίπου το 15% του πληθυσμού. Το 2050 το ποσοστό αυτό θα φτάσει το 35%. Όπως είναι αντιληπτό, αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε ένα δημογραφικό αδιέξοδο. Έχοντας κατανοήσει πλέον τη βαρύτητα του προβλήματος, η ελληνική Πολιτεία προχώρησε στην ίδρυση του υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας. Ευελπιστούμε ότι τα επόμενα χρόνια η χώρα μας θα μπορέσει να μετριάσει το πρόβλημα, αναπτύσσοντας τις κατάλληλες πολιτικές που θα βοηθήσουν στη διατήρηση του ελληνικού πληθυσμού», τονίζει ο κ. Χανδακάς.
Έως 100% η αύξηση των γεννήσεων
Μέχρι σήμερα περισσότερες από 800 οικογένειες έχουν ωφεληθεί από το πρόγραμμα της HOPEgenesis σε περιοχές που για περισσότερα από τρία έως πέντε χρόνια υπήρχαν είτε ελάχιστες έως μηδενικές γεννήσεις, είτε μεγάλο αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων. Με αυτόν τον τρόπο, ενισχύεται άμεσα και ο οικονομικός και κοινωνικός ιστός των περιοχών αυτών.
Στο πλαίσιο των δράσεών της, η HOPEgenesis συμμετείχε για 9η χρονιά στον Διάπλου της Ομάδας Αιγαίου, ο οποίος ήταν και επετειακός καθώς εφέτος συμπληρώνει 30 χρόνια. Στην αποστολή βρέθηκε και το Insider και συγκεκριμένα στα νησιά Φούρνοι, Θύμαινα και Αγαθονήσι (16-18/5).
«Τα πρώτα νησιά που μπήκαν στο πρόγραμμα της HOPEgenesis το 2015 ήταν οι Φούρνοι και η Θύμαινα. Το 2013 είχε γεννηθεί 1 παιδί και το 2014 κανένα. Από τότε μέχρι σήμερα έχουν γεννηθεί 37 παιδιά, τα οποία θα αποτελούν τους κατοίκους αυτών των νησιών για τα επόμενα χρόνια. Τα παιδιά που έχουν γεννηθεί μέσω του προγράμματος συνολικά προσεγγίζουν σήμερα τα 1000», αναφέρει ο κ. Χανδακάς.
Αυτή τη στιγμή, η HOPEgenesis δραστηριοποιείται σε περισσότερες από 450 απομακρυσμένες περιοχές, συνεργάζεται με 24 ιατρικά κέντρα σε Αθήνα και επαρχία (δημόσια και ιδιωτικά), και η ιατρική της ομάδα αποτελείται από περισσότερους από 50 εθελοντές ιατρούς, μαίες και άλλους επαγγελματίες υγείας.
«Στις περιοχές στις οποίες δρούμε έχουμε αυξήσεις γεννήσεων, που σε ορισμένες από αυτές προσεγγίζουν το 100%. Και, βεβαίως, είμαστε πάντα δίπλα στους κατοίκους και με άλλες δράσεις που σχετίζονται με την οικογένεια και το παιδί. Ήδη σε 12 ακριτικά νησιά έχουμε ξεκινήσει ένα φιλόδοξο πρόγραμμα παιδικών σταθμών και έχουμε παραδώσει τους πρώτους τέσσερις. Είμαστε δίπλα στους κατοίκους σε ό,τι έχει να κάνει με βοήθεια για την οικογένεια και το παιδί. Όπως μεγαλώνουν τα παιδιά και αλλάζουν οι ανάγκες, αντιστοίχως κι εμείς μπορούμε να προσφέρουμε περισσότερα. Όχι μόνο για τη γέννηση ενός παιδιού αλλά και γύρω από το μεγάλωμα, την ανατροφή, την εκπαίδευση κ.ά.», σημειώνει ο πρόεδρος της οργάνωσης.
Οι πολύτιμοι «σύμμαχοι» και οι 9 πυλώνες
Οι δράσεις της HOPEgenesis υλοποιούνται με τη συμβολή 180 μεγάλων ελληνικών εταιρειών, θεσμικών φορέων και ιδιωτών, που μέσα από διάφορες «οδούς» υποστηρίζουν το έργο της. Σύμφωνα με μελέτη του Κέντρου Αειφορίας (Center for Sustainability and Excellence) που αφορά στο έργο της HOPEgenesis για το 2021, για κάθε 1ευρώ που δέχεται ως χορηγία-δωρεά δημιουργείται κι επιστρέφεται αξία 5,69 ευρώ για την κοινωνία, με επιπρόσθετα κοινωνικό-οικονομικά οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες. Το οικονομικό αποτύπωμα της συνολικής δραστηριότητας της HOPEgenesis για την κοινωνία ανέρχεται σε 2.660.000 ευρώ.
«Οι χορηγοί υιοθετούν περιοχές και αναλαμβάνουν όλα τα έξοδα για την τεκνοποίηση -εκτός από τις ιατρικές υπηρεσίες οι οποίες προσφέρονται εθελοντικά- ώστε οι διαδικασίες να γίνονται με ασφάλεια. Όταν το 2015 ρωτούσαμε τις γυναίκες στα ακριτικά νησιά γιατί δεν κάνουν παιδιά, η απάντηση ήταν λόγω φόβου, καθώς δεν υπήρχαν οι κατάλληλες δομές και υποδομές», εξηγεί ο κ. Χανδακάς.
Ειδικότερα, η αποστολή της HOPEgenesis πραγματοποιείται μέσα από 9 πυλώνες:
1. Υιοθεσίες ακριτικών περιοχών και απομακρυσμένων νησιών: καλύπτοντας όλα τα έξοδα κύησης, τοκετού, μεταφοράς και διαμονής των εγκύων σε συνεργαζόμενα νοσοκομεία και ιατρικά κέντρα. Οι περιοχές αυτές παρουσιάζουν αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων και οι γυναίκες-κάτοικοι έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε ιατρικές-μαιευτικές υποδομές. Σκοπός της HOPEgenesis είναι όλες οι γυναίκες να έχουν ίσα δικαιώματα απέναντι στη μητρότητα, ανεξάρτητα από τον τόπο κατοικίας τους και την οικονομική τους κατάσταση.
2. Παροχή υπηρεσιών θεραπείας υπογονιµότητας (IVF): καλύπτοντας τα έξοδα θεραπειών IVF για τις γυναίκες που επιθυμούν να κυοφορήσουν, αλλά αντιμετωπίζουν προβλήματα γονιμότητας. Το πρόγραμμα εφαρμόζεται ήδη σε 28 νησιά και στους Δήμους Ζαγορίου, Αγράφων, Πωγωνίου και Αργιθέας.
3. Απομακρυσμένη ιατρική παρακολούθηση ωφελούμενων: επιτυγχάνεται μέσω εξελιγμένων και πρωτοπόρων ιατρικών συσκευών Bluetooth και μιας ειδικά διαμορφωμένης πλατφόρμας, ώστε να εξασφαλίζεται η ασφάλεια των εγκύων και των μωρών τους ανά πάσα στιγμή.
4. Κέντρα απασχόλησης παιδιών προσχολικής ηλικίας και βρεφονηπιακοί σταθμοί: ίδρυση και κατασκευή κέντρων απασχόλησης παιδιών προσχολικής ηλικίας και παιδικών σταθμών στις περιοχές δράσης της HOPEgenesis. Μέχρι σήμερα έχουν παραδοθεί 4 Δημοτικοί Παιδικοί Σταθμοί, στην Πάτμο, τα Άγραφα Ευρυτανίας, τους Λειψούς και το Καστελλόριζο, ενώ ξεκινούν οι εργασίες στην Χάλκη και στην Κάσο.
5. Διεξαγωγή ερευνών: με σκοπό την τεκμηρίωση και στοιχειοθέτηση του ζητήματος της υπογεννητικότητας, η HOPEgenesis αναθέτει σε μεγάλα Ακαδημαϊκά Ιδρύματα την εκπόνηση μελετών. Ερευνά και τεκμηριώνει το μείζον θέμα του δημογραφικού στην Ελλάδα και προτείνει λύσεις.
6. Σχεδιασμός του προγράμματος «H νταντά της γειτονιάς/Ο παππούς και η γιαγιά της γειτονιάς»: πρόγραμμα που αφορά στη στελέχωση της επιδοτούμενης φύλαξης παιδιών, προκειμένου να υποστηριχθούν οι εργαζόμενοι γονείς σε αστικές και ημιαστικές περιοχές.
7. Διοργάνωση ημερίδων και συνεδρίων: με σκοπό την ενημέρωση, ευαισθητοποίηση (raise awareness) και εκπαίδευση για το θέμα του δημογραφικού και τις επιπτώσεις του.
8. Συμμετοχή στο Πρόγραμμα «Αναγέννηση» στις Εθνικής σημασίας περιοχές: το πρόγραμμα εφαρμόζεται με στόχο την αναβίωση των περιοχών αυτών και την ενίσχυση του μόνιμου πληθυσμού, το οποίο υλοποιείται, υπό την αιγίδα της Α.Ε. της Προέδρου της ∆ηµοκρατίας, Κατερίνας Σακελλαροπούλου για το 2021, στα Αντικυθήρα, την Γαύδο, το Καστελλόριζο και τα Διαπόντια Νησιά (Οθωνοί, Ερείκουσα, Μαθράκι).
9. Πρόγραμμα Fertility Awareness Campaign for Greece: με στόχο την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του ευρύτερου κοινού σε θέματα αναπαραγωγικής υγείας και την οικονομική στήριξη γυναικών που αντιμετωπίζουν θέματα υπογονιμότητας.
Η ισχύς εν τη ενώσει
Με γνώμονα την αύξηση των γεννήσεων σε «δύσκολες» περιοχές, η HOPEgenesis έχει προχωρήσει σε παράλληλες δράσεις με άλλες ομάδες, μεταξύ των οποίων και η Ομάδα Αιγαίου. Εδώ και τριάντα χρόνια, η Ομάδα Αιγαίου διασχίζει από άκρη σε άκρη το Αιγαίο Πέλαγος, υφαίνοντας ένα δυνατό ιστό προσφοράς, υποστήριξης, ενσυναίσθησης και αλληλεγγύης.
Στον εφετινό Επετειακό Διάπλου συμμετείχαν περισσότεροι από 120 εθελόντριες και εθελοντές της, με 11 φουσκωτά σκάφη και το σκάφος υποστήριξης ‘ΜΗΝΑΣ Ε’ της Ομάδας Αιγαίου. Στη διάθεση των κατοίκων τέθηκαν ιατρικές υπηρεσίες, έργα υποδομής, εκπαιδευτικές, πολιτιστικές και περιβαλλοντολογικές δράσεις αλλά και νέες πρωτοποριακές υπηρεσίες. Γιατροί από 18 διαφορετικές ειδικότητες, νοσηλευτές και εξειδικευμένο παραϊατρικό προσωπικό, προσέφεραν υψηλού επιπέδου ιατρικές υπηρεσίες με τον τελευταίας τεχνολογίας φορητό, διαγνωστικό εξοπλισμό.
Στο πλαίσιο του 30ου Διάπλου έλαβαν χώρα και τα εγκαίνια του νέου πολυγηπέδου στο ακριτικό Αγαθονήσι. Ο νέος πολυχρηστικός και πλήρως εξοπλισμένος χώρος του γηπέδου είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας της Ομάδας Αιγαίου και της HOPEgenesis και η κατασκευή πραγματοποιήθηκε χάρη στη χρηματοδότηση από το Qualco Group και το Qualco Foundation καθώς και το Δήμο Αγαθονησίου.
Σημειώνεται ότι το Αγαθονήσι είναι το βορειότερο νησί των Δωδεκανήσων, με έκταση 13,4 τ.χμ., μόνο 203 κατοίκους και μόλις 6 παιδιά. Τα περασμένα χρόνια σήκωσε το βάρος της προσφυγικής κρίσης καθώς αποτέλεσε πύλη προσφύγων προς την Ελλάδα.
