Τεκτονικές αλλαγές προωθούνται στο συνταξιοδοτικό σύστημα από το φθινόπωρο, οι οποίες αναμένεται να επηρεάσουν άμεσα τις ζωές εκατοντάδων χιλιάδων συνταξιούχων και ασφαλισμένων.
Με το νέο ασφαλιστικό νομοσχέδιο που ετοιμάζει το υπουργείο Εργασίας, θα υπάρξουν ανατροπές στον τρόπο υπολογισμού των συντάξεων και παροχών του e-ΕΦΚΑ, στις εισφορές των ελευθέρων επαγγελματιών, καθώς και σε μια σειρά επιδομάτων που διαφέρουν από Ταμείο σε Ταμείο.
Οι πέντε βασικές ρυθμίσεις του νέου νομοσχεδίου που έρχεται το φθινόπωρο αφορούν:
1. Αύξηση ασφαλιστικών εισφορών για τους μη μισθωτούς
Ανατροπή στις εισφορές των 733.000 μη μισθωτών από το 2025, φέρνει η εφαρμογή του νέου Δείκτη μεταβολής μισθών που καταρτίζει το υπουργείο Εργασίας σε συνεργασία με την ΕΛΣΤΑΤ.
Από το επόμενο έτος, οι ασφαλιστικές εισφορές που θα πληρώνουν οι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι αυτοαπασχολούμενοι, θα αυξάνονται με μεγαλύτερο ποσοστό απ’ ό,τι σήμερα λόγω της εφαρμογής του εν λόγω Δείκτη, αντί της μεταβολής τους με τον Δείκτη τιμών καταναλωτή.
Ουσιαστικά, οι εισφορές των μη μισθωτών, αντί να αυξάνονται κάθε χρόνο κατά το ποσοστό αύξησης του πληθωρισμού του προηγούμενου έτους, από το 2025 και εφεξής θα συνδεθούν με τις αυξήσεις των μισθών του προηγούμενου έτους.
Αν δηλαδή οι μισθοί αυξηθούν κατά μέσο όρο σε ποσοστό 4% για το 2024, τότε θα αυξηθούν κατά 4% και οι εισφορές των επαγγελματιών για το 2025. Υπενθυμίζεται πως φέτος οι εισφορές αυξήθηκαν κατά 3,5%.
Με την πρόβλεψη για μια μέση αύξηση μισθών γύρω στο 5% το 2024, η αύξηση στις ασφαλιστικές εισφορές των ελευθέρων επαγγελματιών για το 2025 αναμένεται ότι θα είναι μεγαλύτερη σε σχέση με το 2024. Συνεπώς, αν επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις, το 2025 η εισφορά της πρώτης ασφαλιστικής κατηγορίας θα διαμορφωθεί πλησίον των 260 ευρώ, από 249 ευρώ που είναι σήμερα.
Για τον λόγο αυτό η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας επεξεργάζεται το σενάριο να αποσυνδέσει τις εισφορές με τις αυξήσεις μισθών όλων των εργαζομένων και να τις εντοπίσει μόνο στους μισθούς των εργαζόμενων του ιδιωτικού τομέα, προκειμένου να αποφευχθεί μια μεγαλύτερη της αναμενόμενης επιβάρυνση των ασφαλίστρων.
2. Μειώσεις στις κρατήσεις της Εισφοράς Αλληλεγγύης Συνταξιούχων (ΕΑΣ)
Νομοθετική παρέμβαση για τη μείωση της εισφοράς αλληλεγγύης συνταξιούχων (ΕΑΣ) που θα οδηγήσει σε έμμεση αύξηση των συντάξεων (από 20 έως και 150 ευρώ το μήνα) για 400.000 δικαιούχους της, ετοιμάζει το υπουργείο. Το νέο καθεστώς θα ισχύσει από 1/1/2025.
Η ΕΑΣ επιβάλλεται στις κύριες συντάξεις (ή άθροισμα κύριων συντάξεων) πάνω από τα 1.400 ευρώ και στις επικουρικές πάνω από τα 300 ευρώ.
Σύμφωνα με τα εξεταζόμενα σενάρια, η μείωση θα επιβάλλεται σε τμήμα σύνταξης και όχι σε όλο το ποσό, όπως ισχύει σήμερα.
Για παράδειγμα, με σύνταξη από 1.400 έως 1.700 ευρώ η κράτηση είναι 3% σε όλο το ποσό. Αυτό σημαίνει ότι συνταξιούχος με 1.600 ευρώ έχει κράτηση 48 ευρώ. Με το σχέδιο του υπουργείου θα επιβάλλεται κράτηση στο τμήμα σύνταξης από τα 1.400 ευρώ έως τα 1.600 ευρώ, δηλαδή στα 200 ευρώ σύνταξης, με συντελεστή 8% ή 10%, που σημαίνει ότι η ΕΑΣ από τα 48 ευρώ τώρα, θα πέσει στα 20 ευρώ.
Η διατήρησή της αποφασίστηκε εξαιτίας του γεγονότος ότι χρηματοδοτεί τον λογαριασμό ΑΚΑΓΕ (Ασφαλιστικό Κεφάλαιο Αλληλεγγύης Γενεών) στο οποίο υπολογίζεται ότι έχουν συγκεντρωθεί περί τα 14,5 δισ. ευρώ.
3. Αύξηση ορίων ηλικίας από το 2027
Το όριο ηλικίας για συνταξιοδότηση αναμένεται να αυξηθεί, επηρεάζοντας κυρίως τους νέους ασφαλισμένους, αλλά και τους εργαζόμενους που πλησιάζουν στη σύνταξη.
Η αυτόματη σύνδεση της ηλικίας συνταξιοδότησης των ασφαλισμένων με το προσδόκιμο ζωής των ηλικιωμένων άνω των 65 ετών θα οδηγήσει μοιραία σε αναπροσαρμογή προς τα πάνω στις ηλικίες συνταξιοδότησης.
Στο ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα η σύνδεση των ορίων ηλικίας με το προσδόκιμο ζωής θα εξεταστεί το 2026 και εφόσον διαπιστωθεί ότι αυξήθηκε το προσδόκιμο ζωής, τότε αυτομάτως τα όρια ηλικίας θα αυξηθούν από 1/1/2027.
Η διαδικασία αυτή θα επαναλαμβάνεται κάθε τρία χρόνια, με πρώτη εφαρμογή την τριετία 2027-2030.
Παρότι η νομοθεσία προβλέπει μηχανισμό αύξησης της ηλικίας συνταξιοδότησης από το έτος 2021 και μετά, οι προσαρμογές του 2021 και του 2024 δεν έγιναν καθώς η αύξηση του προσδόκιμου ζωής αλλοιώθηκε από τους χιλιάδες θανάτους που σημειώθηκαν κατά την πανδημία.
4. Ενιαίος κανονισμός παροχών του ΕΦΚΑ
Νομοθετική πρωτοβουλία για την έκδοση ενιαίου κανονισμού παροχών του e-ΕΦΚΑ ετοιμάζει το υπουργείο Εργασίας. Πρόκειται για μνημονιακή υποχρέωση που εκκρεμεί από το 2016 με τον νόμο Κατρούγκαλου, με στόχο να εναρμονιστούν οι παροχές σε χρήμα από ταμείο σε ταμείο και οι διαφορετικές προϋποθέσεις χορήγησής τους.
Στόχος είναι οι ενιαίοι κανονισμοί να είναι, όσο το δυνατόν, δημοσιονομικά ουδέτεροι, ώστε να μην αποκλίνουν σημαντικά σε σχέση με το κόστος που έχουν τώρα. Αυτό σημαίνει πως οι αλλαγές που θα υπάρξουν θα είναι πιο «επώδυνες» για τους ασφαλισμένους των προνομιούχων ταμείων (ΔΕΚΟ και τραπεζών) που θα δουν τις παροχές τους να «ψαλιδίζονται» και να εξισώνονται με τα όρια που ισχύουν στο ΙΚΑ. Συνεπώς κάποιοι θα χάσουν αρκετά προνόμια, όμως οι περισσότεροι ασφαλισμένοι θα κερδίσουν έστω και λίγα.
Παρότι τα ασφαλιστικά ταμεία έχουν ενοποιηθεί στον ΕΦΚΑ εδώ και επτά έτη, παροχές όπως τα επιδόματα ασθένειας, μητρότητας, εργατικών ατυχημάτων, εξόδων κηδείας και κατασκήνωσης συνεχίζονται να δίνονται με βάση τους κανόνες του κάθε ταμείου.
Σύμφωνα με το πόρισμα ειδικής επιστημονικής επιτροπής του υπουργείου Εργασίας, διαπιστώνονται μεγάλες διαφορές στις παροχές από ταμείο σε ταμείο, με πιο ευνοημένα τα ταμεία των ΔΕΚΟ, Τραπεζών, Δημοσίου και Μηχανικών. Στον αντίποδα, τις μικρότερες παροχές έχουν οι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα.
Στα επιδόματα για παράδειγμα υπάρχουν μεγάλες διαφορές, ενώ με το νέο κανονισμό τα ποσά θα είναι ίδια για όλους τους ασφαλισμένους του ΕΦΚΑ. Σύμφωνα με πληροφορίες, η εισήγηση της αρμόδιας επιτροπής είναι να ληφθούν ως βάση οι παροχές του ΙΚΑ και επάνω σε αυτές να γίνουν αυξομειώσεις στα επιδόματα των υπολοίπων φορέων.
5. Αύξηση του ανταποδοτικού σκέλους των συντάξεων
Αυξήσεις των συντάξιμων αποδοχών έρχονται από το 2025, λόγω της εφαρμογής του νέου Δείκτη μεταβολής μισθών με τον οποίο θα συνδεθούν.
Με βάση το νέο καθεστώς θα ελέγχεται η μεταβολή των μισθών από το 2002 και μετά και από το αποτέλεσμα που θα προκύπτει θα κρίνεται εάν οι νέες συντάξεις θα είναι υψηλότερες ή χαμηλότερες από τις τωρινές.
Η αύξηση των μισθών θα αποτυπώνεται κάθε χρόνο στο Δείκτη Μεταβολής Μισθών, κι έτσι οι αποδοχές των ασφαλισμένων βάσει των οποίων θα υπολογίζεται η ανταποδοτική σύνταξη θα αυξάνονται κατά το ποσοστό αύξησης των μισθών όλης της οικονομίας.
Συνεπώς, όσοι ασφαλισμένοι αποχωρήσουν από το 2025 κι έπειτα, θα έχουν δυο τρόπους για τον καθορισμό των συντάξιμων αποδοχών τους:
- το ανταποδοτικό τμήμα της σύνταξής τους από το 2002 ως και το 2024 θα αυξάνεται κατά το ποσοστό μεταβολής του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή κάθε έτους
- το ανταποδοτικό τμήμα της σύνταξής τους από το 2025 και μετά, θα αυξάνεται ανάλογα με το ποσοστό μεταβολής του Δείκτη μισθών για το σύνολο της οικονομίας.
Η αύξηση των συντάξιμων αποδοχών βάσει πληθωρισμού θα παραμείνει για τις συντάξιμες αποδοχές ως και το 2024.
