Το εβδομαδιαίο μπλοκάρισμα του καναλιού του Σουέζ τον περασμένο μήνα, από ένα μεγα-εμπορευματικό πλοίο 250.000 τόνων, έθεσε επιτακτικά το ζήτημα της αναζήτησης μιας εναλλακτικής διαδρομής για το παγκόσμιο εμπόριο, από αυτή του Σουέζ. Στην πράξη, υπάρχουν διάφορες εναλλακτικές που έχουν διαφορετικά επίπεδα δυσκολίας και έχουν και περιορισμούς, αλλά μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει μια πειστική πρόταση που θα μπορούσε να κερδίσει το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα του Σουέζ, αλλά και να επιβιώσει στον αναμενόμενο διακρατικό ανταγωνισμό.
Η πρόσφατη ιστορία με το «τούρκικο πραξικόπημα» των απόστρατων ναυάρχων, ανέδειξε τη σημασία της υπό ανέγερση διώρυγας στην Κωνσταντινούπολη, η οποία θα μπορούσε να σημάνει και πλεονέκτημα για τη Ρωσία αλλά και πλεονέκτημα για τις χώρες τις Ε.Ε. και τις ΗΠΑ που θα θελήσουν να εκμεταλλευτούν τη γεωστρατηγική θέση των Στενών, η οποία θα βελτιωθεί με το άνοιγμα της διώρυγας και την αλλαγή του καθεστώτος.
Η Τουρκία, εκτός από τη διώρυγα, τα τελευταία χρόνια έχει επενδύσει και στην ανάπτυξη σιδηροδρόμων, ως συμπληρωματικών μεθόδων μεταφοράς εμπορευμάτων. Η πιο σημαντική εξέλιξη εγκαινιάστηκε πέρσι και αφορά τη σιδηροδρομική γραμμή Κωνσταντινούπολης-Λονδίνου-Πεκίνου, η οποία αναμένεται να ενσωματωθεί στο οικονομικό και εμπορικό πλάνο «Μια ζώνη, Ένας δρόμος» της Κίνας.
Η Ρωσία και το ζήτημα μεταφοράς υγροποιημένου φυσικού αερίου
Εκτός των αγαθών διάφορων ειδών που μπλοκαρίστηκαν στο Σουέζ και προκάλεσαν προβλήματα στο παγκόσμιο εμπόριο, οι καθυστερημένες παραδόσεις πετρελαίου και υγροποιημένου φυσικού αερίου οδήγησαν σε μια μικρή έκρηξη τιμών. Η Ρωσία επλήγη αρκετά από την αύξηση των τιμών και επιτάχυνε επίσης την αναζήτηση εναλλακτικής. Για τις υποχρεωτικές διηπειρωτικές μεταφορές του υγροποιημένου φυσικού αερίου οι σιδηρόδρομοι δεν είναι δυνατόν να υπερβούντο πλεονέκτημα των θαλασσίων μεταφορών. Η μόνη φθηνότερη εναλλακτική είναι οι αγωγοί.
Για το σκοπό αυτό η Ρωσία εκμεταλλεύεται την κλιματική αλλαγή. Η μελέτη μιας υπερπόντιας διαδρομής από τον Ατλαντικό προς τον Ειρηνικό κατά μήκος των ακτών του Καναδά και της Σιβηρίας είχε αποτύχει να βγάλει κάποιο σημαντικό αποτέλεσμα, πέρα από την εξέλιξη των παγοθραυστικών πλοίων στα οποία η Ρωσία κατέχει τον μεγαλύτερο στόλο στον κόσμο. Σήμερα όμως, η υπερθέρμανση του πλανήτη έχει λιώσει σημαντικό μέρος των πάγων και η Ρωσία πρώτη ανακοίνωσε τη δεύτερη ολοκληρωμένη διέλευση πλοίου που μεταφέρει υγροποιημένο φυσικό αέριο, από την περιοχή εξόρυξης στη χερσόνησο Γιαμάλ, μέσω της Βόρειας Θάλασσας, στην Κίνα και πάλι πίσω χωρίς βοήθεια από παγοθραυστικά.
Μπορεί να υπάρξει διασύνδεση από τα Στενά στη Βόρεια Θάλασσα;
Όπως γίνεται αντιληπτό, η θαλάσσια οδός της Βόρειας Θάλασσας δεν είναι πλέον τόσο επικίνδυνη όπως ήταν τους προηγούμενους αιώνες και ήδη η Ρωσία έχει αυξήσει τον μέσο ετήσιο όγκο εμπορευμάτων που διέρχονται μέσω της Βόρειας Θάλασσας. Ο στόχος είναι να ανέβει ο όγκος από 30 εκατομμύρια τόνους που είναι σήμερα, σε 80 εκατομμύρια τόνους το 2024.
Η Κίνα, με τη σειρά της, προσπαθεί να εντάξει τη διαδρομή της Βόρειας Θάλασσας ως μέρος του σχεδίου «Μία Ζώνη, Ένας δρόμος» από το 2013, όπου και εντάχθηκε ως παρατηρήτρια χώρα του Αρκτικού Συμβουλίου. Έκτοτε, έχει φτάσει να στέλνει περί τα 20 πλοία τον χρόνο μέσω Βόρειας Θάλασσας στην Ευρώπη, κυρίως στο Αμβούργο. Για να γίνει αντιληπτό το κέρδος σε χρόνο, το αντίστοιχο δρομολόγιο για την Κίνα στο Αμβούργο, μέσω Σουέζ κάνει 48 ημέρες. Μέσω Βόρειας Θάλασσας η διαδρομή ολοκληρώνεται σε μόλις 35 ημέρες.
Η Ρωσία και η Κίνα και από κοντά οι μεγάλες βιομηχανικές χώρες της Ασίας (Ιαπωνία, Νότια Κορέα κλπ.) δίνουν μεγάλη σημασία στην πλήρη ανάπτυξη των θαλάσσιων διαδρομών της Βόρειας Θάλασσας και αναμένεται να την καταστήσουν πλήρως προσβάσιμη και ασφαλή το 2030. Μέχρι στιγμής η Δύση παρακολουθεί διστακτικά, με την πρωτοπόρα δανέζικη ναυτιλιακή εταιρεία Maersk (η οποία είναι η μεγαλύτερη εταιρεία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων στον κόσμο) να έχει ρισκάρει πλοία της στο δρομολόγιο αυτό.
Ο στόχος της Ρωσίας και της Κίνας είναι ξεκάθαρα να δημιουργηθεί μια παγκόσμια και ανταγωνιστική διαδρομή που θα συνδέει την Ανατολική Ασία με την Ευρώπη και να μπουν επικεφαλής του παγκόσμιου εμπορίου από αυτή την οδό. Η Τουρκία φαίνεται για την ώρα να προσπαθεί να παίξει τον δικό της ρόλο απέναντι στο σχέδιο αυτό με τη διώρυγα της Κωνσταντινούπολης. Σε εγχώριο επίπεδο, ο Ερντογάν επιδιώκει να αυξήσει το κέρδος και να δεσμεύσει μέρος του παγκόσμιου εμπορίου σε μια διαδρομή αμεσότερη και λιγότερο επικίνδυνη από τη Βόρεια Θάλασσα αφενός. Αφετέρου, επιδιώκει να γίνει «κλειδοκράτορας» των πυλών της Ρωσίας μέσω των Στενών ενσωματώνοντας ένα σημείο-κλειδί στη διαδρομή από τη Βόρεια Θάλασσα προς την Ευρώπη, κάτι που θα βόλευε και τις μεγάλες ανταγωνιστικές χώρες της Δύσης.
