Στην περιβαλλοντική έγκριση του Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΕΠΣ) για τη δημιουργία Κυβερνητικού Πάρκου με την επωνυμία «Ανδρέας Λεντάκης» στο ακίνητο της ΠΥΡΚΑΛ, έκτασης 154.797,34 τ.μ., εντός της Δ.Ε. Υμηττού του Δήμου Δάφνης - Υμηττού, κατόπιν αξιολόγησης της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ), προχώρησε το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), με συγκεκριμένους βέβαια, όπως συνηθίζεται, όρου και περιορισμούς και κατευθύνσεις που θα πρέπει να τηρούνται κατά την εξειδίκευση και υλοποίηση του σχεδίου.
Οι αντιδράσεις και η «τύχη» του
Η υλοποίηση του κυβερνητικού πάρκου, σύμφωνα με όσα είχαν ανακοινωθεί, θα γίνει μέσω ΣΔΙΤ (Σύμπραξη Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα) ενώ το κόστος της κατασκευής του θα βαρύνει τον ιδιώτη και εκτιμάται σε 250 εκατ. ευρώ. Ωστόσο, αφενός ενδέχεται να έχουν αλλάξει οι τεχνικές και οικονομικές παράμετροι, αφετέρου θυμίζουμε ότι υπήρχαν αντιδράσεις και από την τοπική αυτοδιοίκηση ή και άλλους φορείς για έλλειψη μελετών που υποστηρίζουν το φιλόδοξο αυτό project, για τη σκοπιμότητα και βιωσιμότητά του ενώ γενικώς τελευταία για το θέμα είχαν «πέσει οι τόνοι». Μάλιστα, ο δήμαρχος Αθηναίων, Κώστας Μπακογιάννης, έχει εκφράσει αμφιβολίες για τις επιπτώσεις της τυχόν μετεγκατάστασης υπουργείων και δημόσιων φορέων χωρίς να υπάρχει ξεκάθαρο σχέδιο αξιοποίησης των σχεδόν 130 κτηρίων που θα «αδειάσουν» στην πρωτεύουσα, θεωρώντας ότι το project της ΠΥΡΚΑΛ απαιτεί σχεδιασμό και μελέτη ως προς τις συνέπειές για το Κέντρο.
Υπενθυμίζεται πως με παλιότερη τροπολογία του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων για τις στρατηγικές επενδύσεις καθορίζονταν οι ρυθμίσεις για τους όρους δόμησης σύμφωνα με τις οποίες το 50% των εγκαταστάσεων θα δοθεί για την ανέγερση των κτιρίων διοίκησης για διάφορους φορείς του δημόσιου τομέα ενώ το υπόλοιπο 50% θα χρησιμοποιηθεί για χώρους πρασίνου και άλλους ελεύθερους χώρους.
Τη διαγωνιστική διαδικασία για την ανάδειξη του οικονομικού φορέα (πιθανότατα κοινοπραξία) που θα αναλάβει την κατασκευή και στη συνέχεια λειτουργία του κυβερνητικού πάρκου έχει αναλάβει το ΤΑΙΠΕΔ (Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου). Σύμφωνα με πληροφορίες η προκήρυξη του έργου προγραμματίζεται για το 2ο τρίμηνο του 2024. Το ΤΑΙΠΕΔ και συγκεκριμένα η μονάδα ωρίμανσης έργων που έχει συστήσει, με επικεφαλής τον Παναγιώτη Σταμπουλίδη, έχει αναλάβει να διεκπεραιώσει και τη μεταφορά της δραστηριότητας της ΕΑΣ που έχει απομείνει στο προς αξιοποίηση ακίνητο σε άλλες εγκαταστάσεις της στη Μάνδρα.
Το εν λόγω ακίνητο φιλοξενεί από το 1874 το βιομηχανικό συγκρότημα παραγωγής όπλων και πυρομαχικών της Πυρκάλ, ιδιοκτησίας της εταιρείας Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα (ΕΑΣ ΑΒΕΕ) ωστόσο έχει αποφασιστεί αναγκαστική απαλλοτρίωση του υπέρ του υπουργείου Οικονομικών, έναντι 31 εκατ. ευρώ.
Τα υπουργεία που πρόκειται να μεταφερθούν είναι τα: Οικονομικών, Ανάπτυξης, Εργασίας, Αγροτικής Ανάπτυξης, Υγείας, Τουρισμού, Πολιτισμού, Εσωτερικών και Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Στόχος του σχεδίου
Όπως αναφέρεται και στη σχετική απόφαση για το γνωστό και ως «project ης ΠΥΡΚΑΛ», που αναμένονταν να αναλάβει να ωριμάσει το ΤΑΙΠΕΔ (μονάδα PPF), το προτεινόμενο Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο (Ε.Π.Σ) αφορά τη χωρική ανάπτυξη του ακινήτου της ΠΥΡΚΑΛ, έκτασης 154.797,34 τ.μ. εντός της Δ.Ε. Υμηττού του Δήμου Δάφνης – Υμηττού, με σκοπό τη δημιουργία ενός υπερτοπικού Πάρκου κεντρικής διοίκησης – «Κυβερνητικό Πάρκο», πλαισιωμένου με εκτεταμένους χώρους πρασίνου και πολιτιστικές δραστηριότητες, με την ονομασία «Ανδρέας Λεντάκης».
Έχει ως στόχο αφενός την απομάκρυνση της ΠΥΡΚΑΛ από τον αστικό ιστό και αφετέρου την πολεοδομική ρύθμιση της περιοχής, με τη μεταστέγαση Υπουργείων και υπηρεσιών του Ελληνικού δημόσιου τομέα, τα οποία σήμερα βρίσκονται διασκορπισμένα, ως επί το πλείστον στο κέντρο της πόλης, σε 127 συνολικά κτίρια εκ των οποίων τα 107 είναι μισθωμένα από το Ελληνικό Δημόσιο και τα υπόλοιπα 20 κτίρια είναι ιδιόκτητα. Για τον σκοπό αυτό προτείνεται η δημιουργία ενός "Κυβερνητικού Πάρκου" για τη μετεγκατάσταση των υπηρεσιών εννέα (9) Υπουργείων της Ελληνικής Κυβέρνησης, σε ανακατασκευασμένα διατηρητέα κτίρια και σε νέα κτίρια. Στον ενιαίο χώρο του ακινήτου προβλέπεται επίσης η εξασφάλιση αδόμητου χώρου και η δημιουργία πάρκου πρασίνου και δικτύου κοινόχρηστων και κοινωφελών χώρων, ώστε να πληρούνται κατά το δυνατό, οι προδιαγραφές μιας σύγχρονης αστικής ανάπλασης/ανάπτυξης, αλλά και ενός σύγχρονου εργασιακού χώρου, σχεδιασμένου με άξονα τη μέγιστη ενεργειακή απόδοση και τη μικρότερη δυνατή ανάγκη συντήρησης.
Με τη συγκέντρωση Υπουργείων σε μια ενιαία έκταση αναμένεται η αύξηση της αποτελεσματικότητας των υπηρεσιών τους, η ενδυνάμωση του τομέα της διοίκησης και η ενίσχυση της αναπτυξιακής φυσιογνωμίας του Δήμου Δάφνης – Υμηττού αλλά και του ρόλου του κέντρου της Αθήνας ευρύτερα, λόγω της γειτνίασής του με την περιοχή επέμβασης.
Συνοπτική περιγραφή του σχεδίου
Ως Περιοχή Επέμβασης (Π.Ε.) του προτεινόμενου Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου (εφεξής ΕΠΣ) ορίζεται έκταση εμβαδού 154.797,34 τ.μ., της εταιρείας ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΜΥΝΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΑΒΕΕ - ΕΑΣ. Το ακίνητο εντάσσεται στο Οικοδομικό Τετράγωνο (Ο.Τ.) 188 της Δ.Ε. Υμηττού, στο δυτικό όριο της Δημοτικής Ενότητας Υμηττού, στο σύνορό της με την Δημοτική Ενότητα Δάφνης και βρίσκεται σε εκτός σχεδίου περιοχή. Το υπό μελέτη ακίνητο, βρίσκεται σε κεντροβαρή περιοχή του Δήμου Δάφνης – Υμηττού και απέχει 3 km περίπου από το κέντρο της Αθήνας.
Στην πρώτη Χωρική Ενότητα (Χωρική Ενότητα 1 – ΠΚ), που αφορά στο 50% της συνολικής έκτασης, σχεδιάζεται η εγκατάσταση εννέα (9) Υπουργείων (Υπουργεία Οικονομικών, Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Υγείας, Τουρισμού, Πολιτισμού και Αθλητισμού, Εσωτερικών) και διαφόρων φορέων (ΑΑΔΕ, ΕΕΣΥΠ ΑΕ, ΤΑΙΠΕΔ ΑΕ, ΕΤΑΔ ΑΕ), που σήμερα βρίσκονται διάσπαρτα κυρίως στο κέντρο της Αθήνας, ενώ κάποιες διευθύνσεις ή και υπηρεσίες τους βρίσκονται επίσης στον Πειραιά, το Μαρούσι και τον Χολαργό. Στην υπό μελέτη έκταση, λόγω και της ειδικής λειτουργίας των κτιρίων που προτείνεται να ανεγερθούν, καθορίζεται η γενική κατηγορία χρήσεων γης πολεοδομικού κέντρου του π.δ.59/2018.
Από την έκταση των 77 περίπου στρεμμάτων (50% της συνολικής έκτασης), που προτείνεται να καταλαμβάνει η εν λόγω χρήση πολεοδομικού κέντρου, το 40% θα αποδοθεί ως εισφορά σε γη, για τη δημιουργία κοινοχρήστων και κοινωφελών χώρων, που θα συνδέονται και ουσιαστικά θα επεκτείνουν χωρικά αλλά και λειτουργικά τον ελεύθερο χώρο πρασίνου (δεύτερη Χωρική Ενότητα). Εντός των κοινωφελών χώρων περιλαμβάνονται υφιστάμενα κτίσματα,των οποίων αναμένεται η κήρυξη ως διατηρητέα, που προβλέπεται να λειτουργήσουν ως μουσεία, συνεδριακοί χώροι κ.τ.λ. Η οικοδομήσιμη έκταση που θα προκύψει τελικά στην περιοχή του εξεταζόμενου ακινήτου θα αφορά τα 46,5 περίπου στρ. από τα συνολικά 155 στρ., ήτοι το 30% περίπου της συνολικής έκτασης, ενώ σημειώνεται ότι στην εν λόγω έκταση περιλαμβάνονται, τόσο τα νέα κτίρια, όσο και μέρος των υφιστάμενων διατηρητέων, ως αξιόλογα βιομηχανικά κελύφη, που θα διατηρηθούν και θα αποκατασταθούν.
Στη δεύτερη Χωρική Ενότητα (Χωρική Ενότητα 2 – ΕΧ-ΑΠ) που ανέρχεται ομοίως σε ποσοστό 50% επί του συνόλου της έκτασης, καθορίζεται η γενική κατηγορία χρήσεων γης Ελεύθεροι χώροιΑστικό Πράσινο, που αποδίδεται ως ευρύς κοινωνικός εξοπλισμός στην πόλη και συμπεριλαμβάνει κοινόχρηστους και κοινωφελείς χώρους. Λόγω του μεγέθους της έκτασης, που ανέρχεται περίπου σε 77 στρέμματα, αυτή αναμένεται να λειτουργήσει ως χώρος υπερτοπικού πρασίνου επιπέδου πάρκου πόλης. Η ως άνω Χωρική Ενότητα θα ενοποιήσει τον αστικό ιστό που σήμερα διασπάται, θα καλύψει ανάγκες σε πράσινο της άμεσης κυρίως αλλά και της ευρύτερης περιοχής και θα αποδώσει τμήμα των υφιστάμενων κτιρίων, τα οποία κρίνονται ως αξιόλογα και διατηρητέα, στους κατοίκους της περιοχής με χώρους πολιτισμού και άλλες κοινωφελείς λειτουργίες.
Οι χρήσεις
Γενικά Στο ακίνητο, συνολικής έκτασης 154.797,34 τ.μ. επιτρέπονται οι ακόλουθες γενικές κατηγορίες χρήσεων: (Α) πολεοδομικό κέντρο και (Β) ελεύθεροι χώροι-αστικό πράσινο.
Χωρική Ενότητα 1 – ΠΚ: Τμήμα της περιοχής μελέτης, που αντιστοιχεί στο 50% του συνόλου της έκτασης της περιοχής επέμβασης καθορίζεται ως ζώνη για την υποδοχή και χωροθέτηση «Κυβερνητικού Πάρκου» με γενική χρήση Πολεοδομικού Κέντρου. Η κυρίαρχη χρήση με βάση την ειδική λειτουργία του, που καθορίζει και τον χαρακτήρα του προτύπου χωρικής ανάπτυξης είναι αυτή της κεντρικής Διοίκησης, για τη μετεγκατάσταση Υπουργείων από το κέντρο της Αθήνας. Επιτρέπονται οι ακόλουθες ειδικές χρήσεις του άρθρου 4 του ΠΔ 59/2018 (Α’ 114): 1. διοίκηση, 2. κοινωνική πρόνοια, 3. μικρές αθλητικές εγκαταστάσεις, 4. θρησκευτικοί χώροι, 5. πολιτιστικές εγκαταστάσεις, 6. χώροι συνάθροισης κοινού/συνεδριακά κέντρα, 7. κέντρα έρευνας, 8. εστίαση, 9. αναψυκτήρια, 10. στάθμευση (κτήρια-γήπεδα) αυτοκινήτων μέχρι 3,5 τόνους κοινής χρήσης, μοτοσικλετών και ποδηλάτων, 11. γωνιές ανακύκλωσης.
Στην ζώνη που θα αναπτυχθεί η χρήση Πολεοδομικού Κέντρου, η οποία αντιστοιχεί στο 50% του συνόλου της έκτασης της περιοχής επέμβασης, καθορίζονται: • Μέσος Συντελεστής δόμησης: 1,80 • Μέγιστο ποσοστό κάλυψης: 60% • Μέγιστο επιτρεπόμενο ύψος: 28m • Οι κοινόχρηστοι και κοινωφελείς χώροι ανέρχονται σε ποσοστό 40%.
Χωρική Ενότητα 2 – ΕΧ-ΑΠ: Τμήμα της περιοχής επέμβασης, που αντιστοιχεί στο 50% του συνόλου της έκτασης διατίθεται για τη χρήση «Ελεύθεροι Χώροι-Αστικό Πράσινο». Στην εν λόγω Χωρική Ενότητα επιτρέπεται επιπλέον η ειδική χρήση «πολιτιστικές εγκαταστάσεις» για τα υφιστάμενα κτήρια που θα κριθούν διατηρητέα.
Στους ελεύθερους χώρους αστικού πρασίνου, εκτός από δραστηριότητες ήπιας αναψυχής, όπως παιδικές χαρές κ.λπ., και περιορισμένης έκτασης δραστηριότητες εστίασης και αναψυχής - επιτρέπονται και οι παρακάτω λειτουργίες: 1. Μικρές υπαίθριες αθλητικές εγκαταστάσεις. 2. Ανοικτά θέατρα μικρής κλίμακας με απαραίτητους υποστηρικτικούς χώρους και θερινοί κινηματογράφοι 3. Πεζόδρομοι 4. Ποδηλατόδρομοι 5. Πλατείες 6. Γωνιές ανακύκλωσης 7. Αστική γεωργία. 8. Κατασκευές (για τη διαμόρφωση του εδάφους, όπως κλίμακες, τοίχοι, διάδρομοι, κεκλιμένα επίπεδα, μηχανικά μέσα κάλυψης υψομετρικών διαφορών, καθώς και κατασκευές για την εξυπηρέτηση ατόμων με αναπηρία ή/και εμποδιζόμενων ατόμων, τον εξωραϊσμό και την αισθητική τους αναβάθμιση, τον εξοπλισμό και την ασφάλειά τους και γενικά κατασκευές για την εξυπηρέτηση του προορισμού των χώρων αυτών,)τη λειτουργία και την εξυπηρέτηση των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς. 9. Εγκαταστάσεις (για κατασκευές δικτύων υποδομής και εγκαταστάσεων κοινής ωφέλειας, μετά των παραρτημάτων αυτών, εγκατάσταση σταθμών μέτρησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης, θορύβου και μετεωρολογικών παραμέτρων με τον αναγκαίο εξοπλισμό, εγκατάσταση σταθμών φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων). 10. Περίπτερα ενημέρωσης/έργα ερμηνείας περιβάλλοντος (πινακίδες, αποχωρητήρια, περίπτερα, στέγαστρα κ.λπ.).
Στη ζώνη που καθορίζεται η χρήση Ελεύθερων Χώρων – Αστικού Πρασίνου διατηρούνται υφιστάμενα κτίσματα, τα οποία αναμένεται να κηρυχθούν διατηρητέα, εντός των οποίων προτείνεται να φιλοξενούνται χρήσεις εστίασης, αναψυχής και πολιτιστικών εγκαταστάσεων.
Συγκεντρωτικά, βάσει της πρότασης προκύπτει μέγιστη συνολική δόμηση 148.704 τ.μ. και μέγιστη συνολική κάλυψη 45.257 τ.μ., η οποία αναλύεται ως εξής: • Από το υφιστάμενο κτιριακό δυναμικό διατηρούνται 47.704 τ.μ., τα οποία καλύπτουν επιφάνεια 27,7 περίπου στρεμμάτων. • Νέα μέγιστη δόμηση 98.000 τ.μ. με συνολική επιπλέον κάλυψη 17,6 περίπου στρεμμάτων.
Τα μεγέθη αυτά διαμορφώνουν συντελεστή δόμησης 1 για το σύνολο της περιοχής επέμβασης, ενώ στο Πολεοδομικό Κέντρο ο μέσος συντελεστής δόμησης διαμορφώνεται σε 1,8. Η επιλογή του συγκεκριμένου μέσου σ.δ. στην Ενότητα του Πολεοδομικού Κέντρου γίνεται προκειμένου να τηρηθούν οι εξής σημαντικές αρχές του σχεδιασμού: 1) Εξασφάλιση του 50% της έκτασης για τη δημιουργία αστικού πρασίνου (πάρκο πόλης). 2) Απόδοση του 40% της έκτασης του Πολεοδομικού Κέντρου ως εισφορά σε γη για τη δημιουργία κοινόχρηστων και κοινωφελών χώρων. 3) Εξασφάλιση των στεγαστικών και λειτουργικών αναγκών των διοικητικών υπηρεσιών που μετεγκαθίστανται. 4) Προστασία και ανάδειξη των βιομηχανικών κτηρίων που πρόκειται να διατηρηθούν, τα οποία όμως καταλαμβάνουν μεγάλες καλύψεις λόγω της ιδιαίτερης χρήσης τους.
Με την πρόταση διαμορφώνεται ένα νέο συγκροτημένο κτιριακό περιβάλλον που παρά την αυξημένη δόμηση, για να καλυφθούν οι ιδιαίτερες ανάγκες της χωροθέτησης, τα μεγέθη, τόσο σε επίπεδο καλυμμένης επιφάνειας γης όσο και σε αριθμό κτηρίων, είναι σημαντικά μειωμένα. Συγκεκριμένα, σε επίπεδο ποσοστών, με την πρόταση αυξάνεται η δόμηση κατά 68%, μειώνεται η κάλυψη κατά 34% όπως αντίστοιχα και ο αριθμός κτηρίων κατά 67%, με αποτέλεσμα να αποδίδονται στο κοινό σημαντικοί ελεύθεροι αδόμητοι χώροι αστικού πρασίνου καθώς και κοινωφελείς χώροι.
Λοιπά έργα υποδομής
Για την ασφαλή διέλευση των πεζών από τον σταθμό του Μετρό «Δάφνη» έως το Κυβερνητικό Πάρκο, και την αποφυγή διέλευσής τους διά μέσω των αξόνων Βουλιαγμένης, Εθν. Αντιστάσεως και Ηλιουπόλεως, προτείνεται η άμεση σύνδεση της περιοχής επέμβασης με τη στάση του Μετρό «Δάφνη» μέσω υπόγειας σήραγγας που θα οδηγείτους χρήστες εντός του Κυβερνητικού Πάρκου. Επιπλέον, για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων λόγω της προσέλευσης μεγάλου αριθμού επισκεπτών και καθημερινών χρηστών, πέραν της χρήσης των προβλεπόμενων χώρων στάθμευσης στα νέα κτίρια του ακινήτου και του υφιστάμενου σταθμού Μετρό, προτείνονται μέτρα από τη Μελέτη Κυκλοφοριακών Επιπτώσεων, όπως είναι α) η προσαρμογή του οδικού δικτύου ώστε να απορροφήσει τη νέα ζήτηση αντισταθμίζοντας την επιβάρυνση, β) οι αναπλάσεις με κατασκευή πεζοδρόμων και οδών ήπιας κυκλοφορίας και γ) η διαχείριση της στάθμευσης παρά των οδών που συνδέουν την περιοχή επέμβασης με τις κεντρικές αρτηρίες.
Αυτά τα μέτρα προτείνεται να δρομολογηθούν παράλληλα με τις διαδικασίες υλοποίησης του Κυβερνητικού Πάρκου, σε επόμενο στάδιο σχεδιασμού, καθώς είναι βαρύνουσας σημασίας και προαπαιτούμενες για την ομαλή ένταξη του Ε.Π.Σ. στο αστικό περιβάλλον.
