H αυξανόμενη επιρροή του πλούτου μειώνει την δημοκρατία στον σύγχρονο κόσμο, επεσήμανε κατά του διάρκεια του πάνελ “The future of capitalism(s)”, την 2η ημέρα του 6ου Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών, ο καθηγητής οικονομικών Branko Milanovic, και επικεφαλής οικονομολόγος στο τμήμα ερευνών της Παγκόσμιας Τράπεζας επί 20ετία.
Η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από το βιβλίο του Milanovic με τίτλο “Capitalism, Alone: The Future of the System That Rules the World”, σε συντονισμό της καθηγήτριας κοινωνικής ανθρωπολογίας Shalini Randeria.
Κεντρική ιδέα είναι πως ο κόσμος αναπτύσσεται γύρω από δύο μοντέλα καπιταλισμών, του κλασσικού δυτικού καπιταλισμού με προεξάρχουσα δύναμη τις ΗΠΑ, και την Κίνα που ο Milanovic, ονομάζει «πολιτικό καπιταλισμό».
Κοινό στοιχείο και στα δύο μοντέλα είναι οι αυξανόμενες ανισότητες.
Στις ΗΠΑ ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες υπάρχει τεράστια συγκέντρωση πλούτου σε ένα πολύ μικρό ποσοστό αμερικανών. Ένα ποσοστό λιγότερο από 10% έχει διαφορετική «μοίρα» από την μεσαία και την κατώτερη τάξη των ΗΠΑ.
Ο Milanovic ανέτρεξε στον Μαρξ, παρατηρώντας πως η αύξηση του εισοδήματος της αγγλικής εργατικής τάξης τον 190 αιώνα, ήταν, ως ένα βαθμό, αποτέλεσμα της αποικιακής εκμετάλλευσης της Ινδίας. Κάτι τέτοιο, δεν παρατηρείται στην σημερινή υπερδύναμη, με τους εργαζόμενους να αντιμετωπίζουν την ανεργία, τις επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης, αλλά και του ανταγωνισμού με την Κίνα.
Το σύστημα της εκπαίδευσης, δεν παίζει τον ρόλο που έπαιξε μεταπολεμικά, όταν και «άνοιξε» σε όλους, μειώνοντας σημαντικά το εισοδηματικό χάσμα και ωφελώντας συνολικά την οικονομία. Τα τελευταία 30-40 χρόνια, η παιδεία έγινε πάλι προνόμια της ανώτερης τάξης: Παρά την σημαντική αύξηση πληθυσμού οι εισαγωγές στα πανεπιστήμια παραμένουν ίδιες, καθώς έχουν αυξηθεί σημαντικά τα κόστη της εκπαίδευσης, μειώνοντας έτσι τον ανταγωνισμό στα παιδιά της ελίτ και αποκλείοντας την είσοδο των φτωχότερων στρωμάτων σε αυτή.
Σύμφωνα με τον Milanovic, οι επενδύσεις στρέφονται σχεδόν αποκλειστικά προς τον ιδιωτικό τομέα, στην εκπαίδευση αλλά και στην υγεία. Επισημαίνει πως, οι ΗΠΑ, ολοένα περισσότερο μοιάζουν με χώρες όπως η Βραζιλία ή η Νότιος Αφρική, όπου οι πλούσιοι ζούνε χώρια από τους φτωχούς σε όλα τα επίπεδα, απομονωμένοι και χωρικά, αλλά και στις υποδομές, κάνοντας χρήση άλλων υπηρεσιών κλπ. Έτσι, δεν υπάρχει πια ενδιαφέρον για την επένδυση σε υπηρεσίες του δημόσιου τομέα, οι οποίες υποβαθμίζονται επειδή θεωρούνται απλά των χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων.
Ο καθηγητής τόνισε την ικανοποίηση του για την συζήτηση που έχει ξεκινήσει στις ΗΠΑ επ’ αφορμή του νομοσχεδίου για την φορολόγηση των υψηλών εισοδημάτων και της ενίσχυσης της παιδείας για τα φτωχότερα στρώματα.
Συγκέντρωση δεν υπάρχει μόνο στον πλούτο, σύμφωνα με τον Branko Milanovic, αλλά και στην πολιτική εξουσία, όπου υπάρχει έλεγχος σε χρηματοδοτήσεις και καμπάνιες.
«Οι ΗΠΑ είναι το θύμα του γεγονότος ότι δεν άλλαξε βασικά στοιχεία του συντάγματος της επί 2 αιώνες», κατέληξε ο Branko Milanovic.
Για την έτερη υπερδύναμη, την Κίνα, που ο Milanovic ονομάζει πολιτικό καπιταλισμό, υπογράμμισε την ιστορική συμβολή του κομμουνιστικού κόμματος στην απελευθέρωση της χώρας από την αποικιοκρατία, στο ξερίζωμα όλων των φεουδαλικών καθυστερήσεων, αλλά και στην συνέχεια ως κινητήριο δύναμη στο χτίσιμο ενός εθνικού καπιταλισμού.
Τις τελευταίες δεκαετίες, παρατηρείται και στην Κίνα μια αύξηση των ανισοτήτων, στην συγκέντρωση πλούτου και στα εισοδήματα, αλλά και στην πρόσβαση στην εκπαίδευση, η οποία αφορά στα υψηλά εισοδήματα και σε όσους έχουν ένα οικογενειακό υπόβαθρο διανοουμένων. Η Πολιτιστική Επανάσταση, τόνισε ο Milanovic, με όλες της τις στρεβλώσεις, έκανε προσπάθεια να αναστραφεί αυτός ο ελιτισμός.
Στην Κίνα, ενώ την οικονομική δύναμη την έχουν στα χέρια τους οι πιο ισχυροί καπιταλιστές, οι πλέον ευνοημένοι είναι εκείνοι που είναι ταυτόχρονα και μέλη του ΚΚ, δηλαδή με προσβάσεις στην πολιτική εξουσία. Σε αντίθεση με την Δύση, το κράτος, το οποίο διατηρεί μια σχετική αυτονομία, δεν διστάζει να συγκρουστεί και συχνά να καρατομήσει ακόμα και τους πιο ισχυρούς καπιταλιστές, για φαινόμενα διαφθοράς κλπ.
