Σε πολλές ανεπτυγμένες περιοχές του πλανήτη, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και της Ε.Ε., οι προηγούμενοι μήνες είχαν αφιερωθεί στη «μετα-πανδημική» ανάκαμψη των οικονομιών, τα σχετικά κρατικά σχέδια και τις διαφωνίες επ’ αυτών. Λίγο ως πολύ, ο δυτικός κόσμος εξήγγειλε το «τέλος της πανδημίας» από τον Απρίλιο. Έκτοτε ήρθαν δύο επιθετικοί παράγοντες ικανοί να εκτροχιάσουν τις οικονομίες: η μετάλλαξη «Δέλτα» και ο πληθωρισμός. Οι οικονομίες μέχρι τώρα έχουν συμπεριφερθεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους και με κοινό τόπο την αμηχανία απέναντι στις εξελίξεις. Πάντως, είτε η «Δέλτα»γίνει κυρίαρχη στη Δύση, είτε ο πληθωρισμός δεν τιθασευτεί, το αποτέλεσμα θα είναι κοινό: ύφεση στις οικονομίες.
Η επέλαση της «Δέλτα»
Η μετάλλαξη «Δέλτα», με κάποιες εξαιρέσεις στον παγκόσμιο χάρτη οι οποίες σχετίζονται με προηγούμενες πολιτικές επιλογές διαχείρισης της πανδημίας, ακολουθεί τη ροή των μεγάλων οικονομιών του πλανήτη: ΗΠΑ – Ε.Ε. – G20 – BRICS. Φαίνεται να εξαπλώνεται γρήγορα ακολουθώντας τις ροές των εμπορευμάτων και του κεφαλαίου. Εξ ου και δεν τη βλέπουμε να επελαύνει ακόμα στη Ν.Α. Ασία – Ειρηνικό και στην Αφρική. Εκεί, θα είναι το επόμενο «θέατρο» μαχών με τον κορονοϊό και τη μετάλλαξη «Δέλτα», αλλά για την ώρα φαίνεται ότι οι επιπτώσεις της μετάλλαξης «Δέλτα» είναι θέμα του λεγόμενου «πρώτου κόσμου» και ορισμένων αναπτυσσόμενων οικονομιών που βρίσκονται ψηλά στις σχετικές κατατάξεις (π.χ. Βραζιλία, Ν. Αφρική).
Ο μόνος τρόπος με τον οποίο η εξάπλωση της «Δέλτα» μπορεί να προκαλέσει πραγματικά μεγάλο πρόβλημα στις οικονομίες που εξαπλώνεται, θα είναι να οδηγήσει σε οικονομικά lockdown, όπως τα ζήσαμε πέρσι. Κάτι τέτοιο, θα ρίξει την οικονομία σε ύφεση η οποία θα ασκήσει για άλλη μια φορά πίεση για πτώση των μισθών, αύξηση της ανεργίας κ.λπ.
Βέβαια η μετάλλαξη «Δέλτα» επελαύνει σε χώρες που ο εμβολιασμός έχει προχωρήσει αρκετά είτε με μία, είτε και με τις δύο δόσεις του εμβολίου. Αυτό σημαίνει πως όσο υπάρχει μια πλειοψηφία του πληθυσμού που θα έχει εμβολιαστεί με τουλάχιστον μία δόση, φαίνεται απίθανο ότι θα βιώσουμε και πάλι εκτεταμένες πολιτικές lockdown.
Αντίθετα, φαίνεται πιο πιθανό ότι η εξάπλωση της «Δέλτα» στις χώρες που είναι παγκόσμια οικονομικά κέντρα, θα επηρεάσει την πλευρά της προσφοράς και θα έχει σημαντικό αρνητικό αντίκτυπο κυρίως στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα, η οποία εμφανίζει και το μεγαλύτερο πρόβλημα εύρεσης ατόμων να εργαστούν ή να επιστρέψουν στο χώρο εργασίας τους. Άρα, η εξάπλωση της «Δέλτα» θα συνδεθεί άμεσα με τη δεύτερη απειλή: τον πληθωρισμό.
Ο άλυτος γρίφος του πληθωρισμού
Η πρόσφατη αύξηση του πληθωρισμού σε επίπεδα που έχουμε να δούμε στις περισσότερες δυτικές χώρες για πάνω από τριάντα χρόνια, είναι σημάδι ότι το άλυτο πρόβλημα του πληθωρισμού είναι παρόν και θα είναι για καιρό, ανεξάρτητα από τις προβλέψεις για παροδικότητα μερικών σημαντικών οργανισμών, όπως η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ.
Τρεις είναι οι λόγοι που αυξάνεται ο πληθωρισμός: α) Μεγάλο πρόβλημα στην προσφορά προϊόντων, μέσω των διαταραχών που υπάρχουν στην αλυσίδα εφοδιασμού, β) ειδικές ελλείψεις που δημιουργούν ένα αλυσιδωτό κύμα αυξήσεων τιμών σε πολλά προϊόντα (π.χ. η έλλειψη μικροτσίπ επηρεάζει από αυτοκίνητα ως κινητά τηλέφωνα και τηλεοράσεις) και γ) οι κλυδωνισμοί στις αγορές εργασίας, καθώς οι θέσεις που χάθηκαν μέσα στην πανδημία αναπληρώνονται με αργούς ρυθμούς.
Στον τελευταίο λόγο (την αγορά εργασίας) πρέπει να μπει στη συζήτηση η κρατική ενίσχυση των επιχειρήσεων την εποχή του κορονοϊού αλλά και ως μέρος της διαδικασίας ανάκαμψης. Πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι το βασικό πρόβλημα είναι η λεγόμενη «κουλτούρα επιδομάτων» η οποία καλλιεργήθηκε σε μεγάλα τμήματα των εργαζόμενων και τώρα δεν δείχνουν προθυμία να επιστρέψουν στους χώρους εργασίας.
Η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη. Σύμφωνα με στοιχεία που δίνει η Ε.Ε. τα ποσοστά ανεργίας εμφανίζονται υψηλά κυρίως στις ηλικίες κάτω των 25 ετών, δηλαδή στις ηλικίες που συχνά έχουμε ανειδίκευτο εργατικό δυναμικό. Επίσης, οι χώρες που έχουν υψηλές οικονομίες στην Ευρώπη (π.χ. Γερμανία, Ολλανδία κ.α.) έχουν υψηλότερα ποσοστά ανεργίας στους άνδρες από ότι στις γυναίκες. Αυτό σημαίνει ότι ένα σημαντικό ποσοστό των εργατών στην παραγωγή και την εφοδιαστική αλυσίδα δεν βρίσκει είτε δουλειά, είτε επαρκές κίνητρο για να γυρίσει σε χώρους εργασίας που η ένταση εργασίας έχει αυξηθεί αλλά δεν έχει αλλάξει συνολικά η δομή των κλάδων μετά την πανδημία. Με λίγα λόγια: δεν θα πάει κάποιος εύκολα να εργαστεί σε ένα μεγάλο εμπορικό λιμάνι στο logistics, που έχει τη διπλάσια δουλειά από ότι πρόπερσι, χωρίς να έχει αυξηθεί σημαντικά ο μισθός, ακόμα κι αν όντως ανοίγουν πολλές θέσεις εργασίας.
Κι αυτό είναι ένα βασικό πρόβλημα των περισσότερων δυτικών χωρών. Ότι τα κίνητρα δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής που προωθούνται μέσα από τα πακέτα ανάκαμψης δεν αγγίζουν ούτε άμεσα τους μισθούς, ούτε έμμεσα τις εργασιακές συνθήκες στους κρίσιμους κλάδους για την ανάπτυξη. Για παράδειγμα, οι περισσότερες χώρες της Ε.Ε. αύξησαν τους κατώτατους μισθούς από 1-5%, ενώ λίγες ήταν οι χώρες που ξεπέρασαν το 6% (οι χώρες της Βαλτικής και η Βουλγαρία). Η Ελλάδα (όπως και το Βέλγιο και η Ισπανία) προτίμησαν να παγώσουν την αύξηση των κατώτατων μισθών για φέτος. Το 5% είναι πολύ μικρή αύξηση για τον κλάδο της εφοδιαστικής αλυσίδας για παράδειγμα και δεν αναμένεται να αποδώσει σε μια χρονιά που χρειαζόταν παραπάνω κίνητρο.
Όπως όλα δείχνουν οι οικονομίες της Δύσης είναι μπροστά σε έναν «διπλό δεσμό» για την οικονομία, όπου η κάθε του πλευρά τροφοδοτεί την άλλη. Όσο η μετάλλαξη «Δέλτα» θα εξαπλώνεται, τόσο θα τίθεται το ερώτημα απάντησης στον υψηλό πληθωρισμό και αντίστοιχα, αν δεν υπάρξουν κινήσεις περιορισμού του πληθωρισμού, αυτό θα τροφοδοτήσει με πίεση τις οικονομίες και τα συστήματα υγείας με την (αναπόφευκτη) δραματική αύξηση των κρουσμάτων λόγω της «Δέλτα». Ο μόνος τρόπος να κοπεί αυτός ο διπλός δεσμός, είναι να γίνουν τολμηρές πολιτικές και οικονομικές επιλογές σε πολλές κατευθύνσεις, αλλιώς η ύφεση είναι προ των πυλών.
