Τις πληγές που αφήνει στην ελληνική οικονομία αλλά και στην οικονομία όλης της Ευρώπης η ενεργειακή κρίση καταγράφει το κείμενο των Εαρινών Εκτιμήσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα. Πλέον, οι προοπτικές ανάπτυξης για την Ελλάδα περιορίζονται φέτος στο 3,5% και για την Ευρωζώνη στο 2,7% (σ.σ. σε επίπεδα πάντως στην περίπτωση της Ελλάδας υψηλότερα από αυτά που περιγράφονται στο νέο Προϋπολογισμό 3,1%).
Ωστόσο, για το 2023 ο ρυθμός ανάπτυξης στην Ελλάδα υπολογίζεται στο 3,1%, έναντι 4,8% που προβλέπεται στον νέο προϋπολογισμό. Επιπλέον, προβλέπεται βραδύτερη αποκλιμάκωση του χρέους και της ανεργίας, αλλά και υψηλό εξωτερικό έλλειμμα παρά τις πολύ καλές τουριστικές επιδόσεις.
Όπως αναφέρεται στο κείμενο για την Ελλάδα, «μετά την ταχεία ανάκαμψη από την πανδημία και ένα πολλά υποσχόμενο ξεκίνημα τους πρώτους μήνες του έτους», ο πόλεμος στην Ουκρανία «έχει θολώσει τις προοπτικές για την Ελλάδα». Η ανάπτυξη αναμένεται να υποχωρήσει αλλά να παραμείνει σταθερή, κυρίως λόγω της πλήρους ανάκαμψης του τουρισμού μέχρι τα τέλη του 2023. Ο υψηλός πληθωρισμός αναμένεται να επιβαρύνει το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, αλλά η πτώση μετριάζεται εν μέρει από τα κρατικά μέτρα στήριξης. Τα έκτακτα δημοσιονομικά μέτρα πρόκειται να λήξουν το 2022 και αναμένεται πρωτογενές πλεόνασμα για το 2023 (1,3% του ΑΕΠ που περιλαμβάνει τα μέτρα που τώρα ισχύουν), από έλλειμμα 1,4% του ΑΕΠ φέτος.
Στα στατιστικά στοιχεία, αναφορικά με τον πληθωρισμό αναμένεται αύξηση του πληθωρισμού κατά 6,3% φέτος στην Ελλάδα. Η επίδοση αυτή είναι ίδια με τον μέσο όρο της Ευρωζώνης, ενώ εκτιμάται ότι το 2023 οι πληθωριστικές πιέσεις θα περιοριστούν με άνοδο του δείκτη τιμών κατά 1,9% στην Ελλάδα (σε επίπεδο εναρμονισμένου δείκτη).
Η Επιτροπή αναμένει επίσης διψήφια άνοδο των επενδύσεων φέτος (κατά 14,7%) και κατά 8,5% το 2023. Αναμένεται άνοδος της απασχόλησης κατά 1,2% φέτος και το 2023, αλλά και μικρή μείωση της ανεργίας στο 13,7% φέτος από 14,7% το 2021 και στο 13,1% το 2023.
Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών αναμένεται έντονα ελλειμματικό φέτος και το 2023 στο 8,4% του ΑΕΠ (από 8,3% το 2021). Παρόλα αυτά δίνεται ειδική έμφαση στην αύξηση του πλεονάσματος στο ισοζύγιο υπηρεσιών λόγω της ισχυρής ανάκαμψης του τουρισμού στην Ελλάδα.
Στο δημοσιονομικό πεδίο αναμένεται υποχώρηση του χρέους (και λόγω του υψηλού ονομαστικού ΑΕΠ), από το 193,3% του ΑΕΠ το 2021 στο 185,7% του ΑΕΠ φέτος και στο 180, 4% του ΑΕΠ το 2023.
Ισχυρή ανάκαμψη από την πανδημία – ώθηση από τα μέτρα στήριξης και τον κατώτατο
Για το ΑΕΠ αναφέρεται στο κείμενο για την Ελλάδα πως η ανάπτυξη θα υποχωρήσει αλλά θα παραμείνει σταθερή. Παρά την παρατεταμένη αβεβαιότητα λόγω των διαδοχικών κυμάτων της πανδημίας, η ελληνική οικονομία ανέκαμψε γρήγορα το 2021, αντισταθμίζοντας σχεδόν εξ ολοκλήρου την απότομη οικονομική πτώση από το 2020. Το πραγματικό ΑΕΠ της Ελλάδας αυξήθηκε κατά 8,3% το 2021, «αντανακλώντας την καλύτερη από το αναμενόμενο τουριστική περίοδο, ενώ η ιδιωτική κατανάλωση ανέκαμψε σχεδόν πλήρως». «Η ανάπτυξη προήλθε επίσης από μια αξιοσημείωτη ώθηση στις ιδιωτικές επενδύσεις, ενώ οι εξαγωγές αγαθών συνέχισαν να αυξάνονται, καθώς η χώρα επωφελήθηκε από την ανάκαμψη στην ΕΕ και σε άλλους εμπορικούς εταίρους» επισημαίνεται.
Ωστόσο πλέον, «η αναταραχή στις παγκόσμιες αγορές ενέργειας αναμένεται να αυξήσει τις εγχώριες πληθωριστικές πιέσεις και να επιβαρύνει το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών». Επισημαίνεται πάντως πως «τα μέτρα κρατικής στήριξης, οι αυξήσεις στον κατώτατο μισθό και οι αποταμιεύσεις που συσσωρεύτηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας αναμένεται να αμβλύνουν εν μέρει τις αρνητικές επιπτώσεις στην ιδιωτική κατανάλωση».
Πιθανά προβλήματα στις επενδύσεις
Από την άλλη πλευρά εκτιμάται πως η αυξημένη αποστροφή κινδύνου, μαζί με τα προβλήματα τροφοδοσίας «μπορεί να καθυστερήσουν την έναρξη νέων επενδυτικών σχεδίων, αλλά η οικονομία πρόκειται επίσης να επωφεληθεί από τα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης». Η αύξηση των εξαγωγών προβλέπεται να παραμείνει σταθερή λόγω της ανάκαμψης του τουρισμού, ο οποίος εκτιμάται ότι θα παραμείνει ανθεκτικός δεδομένου του περιορισμένου μεριδίου τουριστών από τη Ρωσία, την Ουκρανία και τη Λευκορωσία στις συνολικές αφίξεις, αναφέρεται. Ωστόσο, η αύξηση των εξαγωγών αγαθών αναμένεται να μειωθεί σε σύγκριση με προηγούμενες εκτιμήσεις εν όψει της προβλεπόμενης επιβράδυνσης στην ΕΕ.
«Η δημιουργία θέσεων εργασίας παρουσίασε ισχυρή ανάπτυξη το δεύτερο εξάμηνο του 2021, χάρη στην αύξηση της απασχόλησης στη γεωργία και τη μεταποίηση. Αναμένεται να συνεχιστεί και το 2022, παρά τη συνολική επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας φέτος» αναφέρεται. Για τον κατώτατο μισθό που αυξήθηκε κατά 7,5% τον Μάιο μετά την άνοδο κατά 2% τον Ιανουάριο εκτιμάται πως «είναι πιθανό να στηρίξει την αύξηση των ονομαστικών μισθών το δεύτερο εξάμηνο του έτους, δεδομένου ότι σχεδόν το ένα τρίτο του συνόλου των εργαζομένων στη χώρα λαμβάνει κατώτατο μισθό».
Ο πληθωρισμός αναμένεται να κορυφωθεί το δεύτερο τρίμηνο του 2022 και να παραμείνει υψηλός στη συνέχεια, πριν υποχωρήσει το 2023. Οι αυξανόμενες διεθνείς τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου είναι ο κύριος μοχλός πιέσεων, ενώ η αύξηση κόστους πρώτων υλών (πχ στα λιπάσματα), επηρεάζει τις τιμές των τροφίμων.
Οι κίνδυνοι
Ο πόλεμος «έχει μεγεθύνει τους κινδύνους για την ελληνική οικονομία, ενώ οι προοπτικές παραμένουν εξαρτημένες από τις τεχνικές παραδοχές της πρόβλεψης» της Επιτροπής. Οι εκτιμήσεις για τις προοπτικές δαπανών των νοικοκυριών και για τη δυναμική των επενδύσεων είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες σε αυτές τις παραδοχές, αναφέρεται. Αβεβαιότητα υπάρχει και για την τουριστική περίοδο, καθώς τα πραγματικά διαθέσιμα εισοδήματα των εγχώριων και ξένων τουριστών ενδέχεται να μειωθούν λόγω του πληθωρισμού.
Από την άλλη πλευρά γίνεται λόγος και για ισχυρές επιδόσεις στις εξαγωγές αγαθών που «υποδηλώνουν κάποια ανθεκτικότητα των εξαγωγικών εταιρειών της Ελλάδας, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ισχυρότερες εξαγωγικές επιδόσεις από τις αναμενόμενες επί του παρόντος».
Επιστροφή σε πλεονάσματα
Τα πρωτογενή πλεονάσματα πρόκειται να επιστρέψουν από το 2023, αναφέρεται. Το έλλειμμα γενικής κυβέρνησης της Ελλάδας έφτασε στο 7,4% το 2021 και ήταν καλύτερο από το αναμενόμενο λόγω της ταχείας ανάκαμψης του εισοδήματος πολιτών και επιχειρήσεων. Το δημόσιο χρέος μειώθηκε λόγω της αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ. «Καθώς η ανάπτυξη συνεχίζεται και ορισμένα από τα μέτρα που σχετίζονται με την πανδημία έχουν ήδη καταργηθεί, το έλλειμμα αναμένεται να μειωθεί στο 4,3% του ΑΕΠ το 2022» εκτιμάται.
Το πρωτογενές ισοζύγιο αναμένεται να επιστρέψει σε πλεόνασμα 1,3% του ΑΕΠ το 2023 μία μέτρηση που «προϋποθέτει ότι τα περισσότερα από τα μέτρα που σχετίζονται με την πανδημία, καθώς και εκείνα που εφαρμόζονται για να μετριαστεί ο αντίκτυπος των υψηλών τιμών της ενέργειας, θα καταργηθούν σταδιακά». Ενσωματώνει τις 2 παρεμβάσεις που τώρα ισχύουν για μείωση ασφαλιστικών εισφορών και για κατάργηση εισφοράς αλληλεγγύης στον ιδιωτικό τομέα, αλλά όχι την επέκτασή της, επισημαίνεται. Κρίνει πως είναι θετικά τα 2 αυτά μέτρα γιατί «στοχεύουν να φέρουν τη φορολογική επιβάρυνση της εργασίας πιο κοντά στον μέσο όρο της Ευρωζώνης, να στηρίξουν τη ζήτηση εργασίας και να ενισχύσουν το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, το οποίο αναμένεται να έχει θετική επίδραση στην κατανάλωση και την οικονομική ανάκαμψη γενικότερα». Το δημόσιο χρέος αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω υποστηριζόμενο από την αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ και του πρωτογενούς πλεονάσματος το 2023.
«Παρά το καλύτερο από το αναμενόμενο αποτέλεσμα του 2021, οι δημοσιονομικοί κίνδυνοι παραμένουν σημαντικοί» αναφέρεται. Σχετίζονται κυρίως με το θέμα των κρατικών εγγυήσεων, τις δικαστικές υποθέσεις της ΕΤΑΔ και την εκκρεμή απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας για τις συντάξεις. Από την άλλη πλευρά, η άνοδος κερδών ειδικά εκ μέρους των εταιρειών «μπορεί να συνεχίσει να υπερβαίνει τις προσδοκίες, όπως συνέβη και με το δημοσιονομικό αποτέλεσμα του 2021» αναφέρεται.
