Την πολύ καλή η δημοσιονομική εικόνα της κυβέρνησης, βάση της οποίας εκτιμάται πως επιτυγχάνεται ο στόχος για μείωση του ελλείμματος φέτος στο 2% του ΑΕΠ, αρκεί τα μέτρα στήριξης να συνεχίζουν να είναι συγκρατημένα μετέφερε το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή. Η βασική στήριξη προέρχεται από την άνοδο των φορολογικών εσόδων που δείχνουν ανθεκτικότητα, σημαντική ήταν και η άνοδος των ασφαλιστικών εισφορών λόγω της μεγαλύτερης απασχόλησης αλλά και της συγκράτησης δαπανών.
Για τον πληθωρισμό η εκτίμηση είναι πως θα παραμείνει μεν σε πολύ υψηλά επίπεδα περί το 11% αλλά δεν αποκλείεται από τον Οκτώβριο να φανεί μία οριακή αποκλιμάκωση αφού η σύγκριση πλέον θα γίνεται με τους τελευταίους μήνες του 2021 όταν άρχισαν οι πληθωριστικές πιέσεις.
Εκτιμάται επίσης πως η αύξηση του κατώτατου δεν θα προκαλέσει πληθωριστικές πιέσεις, και πως πρέπει να υπάρχει μία ισορροπία για τη στήριξη ευάλωτων, αλλά και γίνεται σαφές πως απαιτείται προσοχή για να μην υπάρχει μία γενικευμένη αύξηση του μέσου μισθού. Επίσης δίδεται ειδική σημασία στο εξωτερικό ισοζύγιο του οποίου το έλλειμμα διευρύνεται, μία τάση που στο κακό σενάριο ύφεσης στην ΕΕ το 2023 μπορεί να ενταθεί.
Στην έκθεση μεταφέρεται επίσης το μήνυμα του πολιτικού κινδύνου που συνδέεται με τις πιθανές δυσκολίες σχηματισμού κυβέρνησης στις ερχόμενες εκλογές. Με σύσταση «να επιτευχθεί ένα ελάχιστος βαθμός συναίνεσης στους βασικούς άξονες της δημοσιονομικής πολιτικής ώστε να μην εγείρονται αμφιβολίες για τη διατήρηση της δημοσιονομικής ισορροπίας κατά την προεκλογική και μετεκλογική περίοδο» λόγω του οικονομικού περιβάλλοντος που έχει διαμορφωθεί.
Η Έκθεση Β’ τριμήνου 2022 που παρουσιάστηκε από τον επικεφαλής Φραγκίσκο Κουτεντάκη αναφέρει τα στοιχεία ανθεκτικότητας της οικονομίας στο πεδίο του ΑΕΠ (κατέγραψε ετήσια αύξηση 7,7%), της ανεργίας και της απασχόλησης. «Η ελληνική οικονομία επέδειξε ανθεκτικότητα στις διαταραχές του ενεργειακού κόστους και του πολέμου στην Ουκρανία και όλα δείχνουν πως ο ρυθμός μεγέθυνσης του 2022 θα ξεπεράσει τις συγκρατημένες προβλέψεις των αρχών του έτους, συμπεριλαμβανομένης και εκείνης του Γραφείου Προϋπολογισμού», αναφέρει.
Επισημαίνει όμως πως λιγότερο ενθαρρυντική είναι η εικόνα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, το έλλειμμα του οποίου διευρύνθηκε κατά το δεύτερο τρίμηνο στα 10,8 δισ. έναντι 7,4 δισ. πέρυσι. Ακόμα λιγότερο ενθαρρυντική είναι η πορεία του πληθωρισμού που διαμορφώθηκε στο 11,2% τον Αύγουστο (εναρμονισμένος δείκτης) με αποτέλεσμα να βρίσκεται εντός του εύρους των προβλέψεων του Γραφείου Προϋπολογισμού.
Τα δημοσιονομικά μεγέθη
«Η εξέλιξη των δημόσιων οικονομικών παρουσιάζει αισθητή βελτίωση σε σχέση με τα προηγούμενα τρίμηνα καταγράφοντας μικρό πρωτογενές πλεόνασμα τον Ιούλιο» επισημαίνεται. Η βελτίωση προέρχεται από την πλευρά των εσόδων – ιδίως των φορολογικών – «που οφείλονται κατά κύριο λόγο στον υψηλό πληθωρισμό» σύμφωνα με το Γραφείο.
Οι πρόσθετες δαπάνες για την αντιμετώπιση του ενεργειακού κόστους σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις υπερκαλύπτονται από αυτά τα πρόσθετα έσοδα «και – στο βαθμό που οι δαπάνες αυτές παραμείνουν συγκρατημένες – δεν διαφαίνεται κίνδυνος για την επίτευξη του φετινού δημοσιονομικού στόχου» εκτιμάται. Επιπρόσθετα, αναφέρεται και η θετική συνεισφορά στη δημοσιονομική αξιοπιστία είχαν η πρόωρη αποπληρωμή των δανείων του ΔΝΤ καθώς και η έξοδος από την ενισχυμένη εποπτεία. Αξίζει ακόμα να σημειωθεί η μείωση του λόγου χρέους/ΑΕΠ που προκαλεί η αύξηση του πληθωρισμού.
Οι 4 κίνδυνοι
«Παρά την αυξημένη αβεβαιότητα εξαιτίας της ενεργειακής κρίσης, τα μακροοικονομικά και δημοσιονομικά μεγέθη συνθέτουν μια σχετικά θετική εικόνα σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα», επισημαίνεται. «Υπάρχουν, ωστόσο, σημαντικοί κίνδυνοι που ενδέχεται να επηρεάσουν μεσοπρόθεσμα την ελληνική οικονομία που αναλύονται:
*Ο πρώτος από αυτούς προέρχεται από τον πληθωρισμό που, παρά τη θετική του επίδραση στα δημόσια οικονομικά, αποτελεί τη βασική αιτία διάβρωσης των πραγματικών εισοδημάτων, κυρίως εκείνων που η ονομαστική τους αύξηση υπολείπεται του ρυθμού αύξησης των τιμών. Πρόκειται ουσιαστικά για τους μισθούς, τις συντάξεις και επιχειρηματικά εισοδήματα σε κλάδους που αδυνατούν να προσαρμόσουν τις τιμές τους στο γενικό επίπεδο. Αυτή η συνθήκη θέτει ένα δίλημμα πολιτικής αναφορικά με την αύξηση των ονομαστικών εισοδημάτων ώστε να καλύψουν τις αυξήσεις των τιμών. Από τη μια πλευρά, η γενικευμένη αύξηση των μισθών (πέρα από την άνοδο του κατώτατου μισθού) θα ανατροφοδοτούσε τις πληθωριστικές πιέσεις, ενώ από την άλλη πλευρά η μη αύξησή τους περιορίζει σημαντικά την αγοραστική δύναμη των μισθωτών. Θα πρέπει, επομένως, να σταθμιστούν οι συνέπειες και να ληφθεί μέριμνα ώστε να αποτραπούν οι εισοδηματικές απώλειες, ιδίως στους χαμηλόμισθους, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι δεν θα υπάρξει πληθωριστική ανατροφοδότηση και απώλεια ανταγωνιστικότητας.
*Ο δεύτερος κίνδυνος προέρχεται από την αντίδραση των κεντρικών τραπεζών στον υψηλό πληθωρισμό. Ενώ τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. δεν έχουν καταφέρει ακόμα να συμφωνήσουν σε μια συντονισμένη στρατηγική για την αντιμετώπιση του αυξημένου ενεργειακού κόστους, η ΕΚΤ προχώρησε πρόσφατα σε δεύτερη αύξηση του βασικού της επιτοκίου, ευθυγραμμιζόμενη με τις υπόλοιπες κεντρικές τράπεζες των αναπτυγμένων οικονομιών. Η μεταστροφή της νομισματικής πολιτικής μετά από μια μακρά περίοδο χαμηλών επιτοκίων αναμένεται να επιδράσει αρνητικά στο σύνολο των οικονομιών της Ευρωζώνης και να επιβραδύνει τους ρυθμούς μεγέθυνσης. Ιδιαίτερα αρνητική θα είναι η επίπτωση σε χώρες με υψηλό δημόσιο και ιδιωτικό χρέος, όπως η Ελλάδα, που μέχρι πρότινος ήταν σχετικά ευνοημένες από τον υψηλό πληθωρισμό, παρά την πρωτοβουλία της ΕΚΤ μέσω του Μηχανισμού Προστασίας Μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής (Transmission Protection Instrument - TPI). Η κύρια ανησυχία αφορά την επίδραση των αυξημένων επιτοκίων στη δυναμική του δημόσιου χρέους και στο ύψος των πρωτογενών πλεονασμάτων που διασφαλίζουν τη βιωσιμότητά του. Όπως είναι γνωστό, το επίπεδο του πρωτογενούς πλεονάσματος εξαρτάται θετικά από το τρέχον ύψος του χρέους και το επιτόκιο και αρνητικά από τον ρυθμό μεγέθυνσης και τον πληθωρισμό. Αν οι παραδοχές στις αναλύσεις βιωσιμότητας χρέους (DSA) είναι τέτοιες που απαιτούν υψηλότερα μακροχρόνια πρωτογενή πλεονάσματα, η χώρα μας θα πρέπει να αναπροσαρμόσει τη δημοσιονομική της στρατηγική.
*Ένας τρίτος κίνδυνος συνδέεται με τις αβεβαιότητες για την πορεία της οικονομίας εξαιτίας των επιπτώσεων του πολέμου στην Ουκρανία και της εντεινόμενης ενεργειακής κρίσης, που ενδεχομένως να αποθαρρύνουν καταναλωτικές αλλά και επενδυτικές αποφάσεις από το εσωτερικό και το εξωτερικό και να επιβραδύνει την ανοδική πορεία της οικονομίας τα επόμενα τρίμηνα. Στο ίδιο πλαίσιο μια ενδεχόμενη ταχύτερη επιβράδυνση των οικονομιών των κύριων εμπορικών εταίρων αναμφίβολα θα επιδρούσε αρνητικά στις εμπορικές και ταξιδιωτικές εισπράξεις.
*Ο τέταρτος, τέλος, κίνδυνος είναι πολιτικός και συνδέεται με τις πιθανές δυσκολίες σχηματισμού κυβέρνησης στις ερχόμενες εκλογές. Μια ενδεχόμενη πολιτική αστάθεια θα εντείνει την αβεβαιότητα σχετικά με τη κατεύθυνση της οικονομικής πολιτικής και πιθανότατα θα αποθαρρύνει την επίδειξη δημοσιονομικής υπευθυνότητας από κάθε πλευρά. Είναι, συνεπώς, απαραίτητο να επιτευχθεί ένα ελάχιστος βαθμός συναίνεσης στους βασικούς άξονες της δημοσιονομικής πολιτικής ώστε να μην εγείρονται αμφιβολίες για τη διατήρηση της δημοσιονομικής ισορροπίας κατά την προεκλογική και μετεκλογική περίοδο. Στις δημοκρατικές κοινωνίες οι επιλογές του εκλογικού σώματος είναι κυρίαρχες και δεν μπορούν να επιβληθούν περιορισμοί. Ωστόσο, οι πολιτικές επιλογές παράγουν οικονομικά αποτελέσματα που δεν εξαρτώνται μόνο από τη βούληση του εκλογικού σώματος αλλά και από τις συνθήκες και τους μηχανισμούς του οικονομικού περιβάλλοντος που θα ήταν χρήσιμο να λαμβάνονται υπόψη.
Δημοσιονομικά στοιχεία Ιανουαρίου - Ιουλίου 2022
Σύμφωνα με την εκτίμηση του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή, το Ενοποιημένο Πρωτογενές Αποτέλεσμα Γενικής Κυβέρνησης με προσαρμογές το επτάμηνο Ιανουαρίου - Ιουλίου του 2022 καταγράφει πρωτογενές πλεόνασμα 319 εκατ. ευρώ που ισοδυναμεί με βελτίωση 10,828 δισ. ευρώ σε σύγκριση με το αντίστοιχο επτάμηνο του 2021. Στην πλευρά των εσόδων, εμφανίζονται αυξημένα τα φορολογικά έσοδα κατά 5,774 δισ. ευρώ. Οι Οργανισμοί Κοινωνικής Ασφάλισης (ΟΚΑ) καταγράφουν αυξημένα έσοδα κατά 2,730 δισ. ευρώ που προέρχεται και από την αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών κατά 1,397 δισ. ευρώ.
Καταγράφεται και μεγαλύτερη αύξηση των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων της Γενικής Κυβέρνησης κατά 625 εκατ. ευρώ το επτάμηνο Ιανουαρίου – Ιουλίου του 2022 έναντι μικρότερης αύξησης κατά 452 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο επτάμηνο του 2021, κάτι που είχε αρνητική επίπτωση στο πρωτογενές αποτέλεσμα της Γενικής Κυβέρνησης το επτάμηνο του 2022.
Εκτέλεση Προϋπολογισμού Γενικής Κυβέρνησης Ιανουαρίου - Ιουλίου, σε εκατ. ευρώ
Οι ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις
Τον Ιούλιο του 2022 σύμφωνα με την έκθεση, καταγράφηκε αύξηση των συνολικών ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων του Δημοσίου κατά 162 εκατ. ευρώ σε σύγκριση με τον Ιούλιο του 2021. Ειδικότερα, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές αυξήθηκαν κατά 12 εκατ. ευρώ φτάνοντας τα 1.781 εκατ. ευρώ και οι εκκρεμείς επιστροφές φόρων αυξήθηκαν κατά 150 εκατ. ευρώ φτάνοντας τα 697 εκατ. ευρώ.
Επίσης, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΑΑΔΕ, το συνολικό ληξιπρόθεσμο υπόλοιπο στο τέλος του Ιουλίου του 2022, διαμορφώθηκε στα 112,6 δισ. ευρώ, αυξημένο κατά 3,7 δισ. ευρώ σε σχέση με τον Ιούλιο του 2021. Η αύξηση αυτή υπολογίζεται από τις νέες ληξιπρόθεσμες οφειλές ύψους 7,9 δισ. ευρώ, συν τις ληξιπρόθεσμες οφειλές κατά την 1/8/2021 που βεβαιώθηκαν μεταγενέστερα ύψους 2,1 δισ. ευρώ, μείον τις εισπράξεις και διαγραφές 6,3 δισ. ευρώ.
Σημειώνεται ότι ποσοστό 23,2% του συνολικού ληξιπρόθεσμου υπολοίπου, που αντιστοιχεί σε 26,1 δισ. ευρώ, αφορά σε οφειλές που χαρακτηρίζονται ως ανεπίδεκτες είσπραξης. Κατά συνέπεια το «πραγματικό» ληξιπρόθεσμο υπόλοιπο, δηλαδή το συνολικό υπόλοιπο μετά την αφαίρεση του ανεπίδεκτου είσπραξης υπολοίπου ανέρχεται την 1/8/2022 στα 86,5 δισ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση κατά 2,3 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση.
Σύμφωνα με την 2η Τριμηνιαία Έκθεση Προόδου Έτους 2022 του ΚΕΑΟ, το σύνολο των ληξιπρόθεσμων ασφαλιστικών οφειλών στο τέλος του Ιουνίου 2022 διαμορφώθηκε στα 43,4 δισ. ευρώ, δηλαδή παρουσίασε αύξηση κατά 590,4 εκατ. ευρώ σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο. Η αύξηση αυτή προέρχεται τόσο από την αύξηση των κύριων οφειλών (κατά 180 εκατ. ευρώ), όσο και των πρόσθετων τελών (κατά 410,4 εκατ. ευρώ).
Οι αποδόσεις των δεκαετών τίτλων
«H αυξανόμενη αβεβαιότητα στις διεθνείς αγορές, σε συνδυασμό με τη σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής, έχουν επηρεάσει αυξητικά τις αποδόσεις των δεκαετών τίτλων τόσο του ελληνικού κράτους όσο και άλλων χωρών της Ευρωζώνης με αποτέλεσμα να διακρίνεται μια σταθερή ανοδική τάση από τα μέσα του 2021 χωρίς να υπάρχουν σημάδια σταθεροποίησης και αντιστροφής της τάσης στο άμεσο μέλλον», αναφέρεται στην έκθεση.
Η διαφορά (spread) των ελληνικών 10ετών τίτλων από τους αντίστοιχους της Ευρωζώνης έχει αυξηθεί τους τελευταίους μήνες με εξαίρεση τους Ιταλικούς. Συγκεκριμένα, στις 31 Αυγούστου 2022, η διαφορά από τους γερμανικούς τίτλους είχε διαμορφωθεί στις 253,8 μονάδες βάσης (από 161,3 στις 30/11/2021), από τους πορτογαλικούς τίτλους στις 145,5 μονάδες βάσης (από 93,4 στις 30/11/2021) και από τους ιταλικούς στις 19,5 μονάδες βάσης (από 29,5 στις 30/11/2021).
