Σε πλήρη εξέλιξη είναι η μεταμόρφωση του Υπερταμείου σε Δημόσιο Επενδυτικό Ταμείο (Public Sovereign - Wealth Fund) που θα διακρίνεται για την καλύτερη και πιο επαγγελματική διαχείριση των δημόσιων περιουσιακών στοιχείων με στόχο τα βελτιωμένα έσοδα. Το Υπερταμείο, υπό τον Γρ. Δ. Δημητριάδη, αποκτά προφίλ fund όπως αυτών (στο εξωτερικό) που στοχεύουν σε μέγιστες αποδόσεις, προς όφελος του δημοσίου και της κοινωνίας, ασκώντας ενεργή διαχείριση σε κάθε περιουσιακό στοιχείο ξεχωριστά καθώς και στο σύνολο του χαρτοφυλάκιού τους, ως διαχειριστές κεφαλαίου.
Η διεθνής τάση, η εξωστρέφεια και τα μοντέλα Ταμείων
Θα κινηθεί στο μοντέλο sovereign wealth funds με σημαντικές αποδόσεις, όπως της Σιγκαπούρης (Απόδοση Περιουσιακών Στοιχείων ROA από την ίδρυση: 15%), της Φινλανδίας (8%), της Πορτογαλίας ή της Μαλαισίας (4,46%), με τα αντίστοιχα funds από Ισπανία (π.χ. 2 δισ. ευρώ για συνεπενδύσεις), Αίγυπτο, Ιρλανδία, την ευρύτερη μεσογειακή λεκάνη (π.χ. Γαλλία, Μάλτα) και την Ασία και τον τρόπο δράσης τους να βρίσκονται στο μικροσκόπιο του ελληνικού Υπερταμείου. Το οποίο, παρεμπιπτόντως, «εξάγει» τεχνογνωσία και σε άλλα διεθνή Sovereign - Wealth Funds, ενώ είναι και σε συζητήσεις με τα αντίστοιχα Ταμεία χωρών για συνεργασίες. Το Υπερταμείο έχει δώσει ιδιαίτερη έμφαση στην εξωστρέφειά του, τόσο για να δημιουργήσει – προσελκύσει επενδυτικές ευκαιρίες για την Ελλάδα, όσο και να αφομοιώσει διεθνείς πρακτικές, σε μια περίοδο που το γενικό οικονομικό κλίμα στη χώρα είναι ευνοϊκό ενώ η Ελλάδα «κοιτάζει» και προς την επενδυτική βαθμίδα. Να σημειωθεί ότι υπάρχει διεθνώς η ανάγκη της διαχείρισης της δημόσιας περιουσίας και για αυτό βλέπουμε κάθε χρόνο να δημιουργούνται Δημόσια Επενδυτικά Ταμεία, όπως, για παράδειγμα, στη Μολδαβία, στην Ουκρανία, στο Κόσοβο. Μάλιστα, τα 3 τελευταία δημόσια επενδυτικά ταμεία προσέγγισαν το ελληνικό Υπερταμείο και πήραν τεχνική βοήθεια από εμάς για το «χτίσιμο» του fund.
Άλλωστε, πάνω από το 50% των χωρών του «παγκόσμιου χάρτη» έχουν επενδυτικά οχήματα, ενώ, το ελληνικό Υπερταμείο προφανώς και είναι ανοιχτό σε συνεργασίες με άλλα κρατικά funds, μάλιστα υπάρχουν και σχετικές επαφές, θέλοντας παράλληλα να προσελκύσει ενδιαφέρον και κεφάλαια από το εξωτερικό. Τα δημόσια επενδυτικά ταμεία διαχειρίζονταν περιουσιακά στοιχεία ύψους 27 τρισεκατομμυρίων δολαρίων το 2020, θεωρούνται πλέον από τους μεγάλους και ισχυρούς μετόχους ανά τον κόσμο. Σημειώνεται ότι έτσι κι αλλιώς η BlackRock εκπονεί για λογαριασμό του Υπερταμείου πλάνο δράσης και ανάπτυξης όπου θα καταγραφούν τα βέλτιστα μοντέλα, οι συνεργασίες – συνεπενδύσεις, οι τομείς με ενδιαφέρον κ.α.
Οι επενδύσεις και το χρέος
Όπως από πέρυσι είχε αναφέρει μάλιστα ο επικεφαλής του Υπερταμείου, Γρηγόρης Δ. Δημητριάδης, στο πλαίσιο συνέντευξης Τύπου για το επιχειρησιακό σχέδιο 2022-2024, το fund θα έχει ως στόχο την αύξηση της Καθαρής Αξίας των Περιουσιακών Στοιχείων κατά 15% έως το 2024, που σημαίνει από 6 δις ευρώ (NAV χωρίς αεροδρόμια και ΤΑΙΠΕΔ) σε 6,9 δισ. ευρώ, τη βελτίωση Απόδοσης Μερισμάτων προς το Ελληνικό Δημόσιο κατά 60%, ενώ ανακοίνωσε άμεσες επενδύσεις 50 εκατ. ευρώ έως το 2024 στην ελληνική οικονομία, μέσα από την άσκηση - για πρώτη φορά - του επενδυτικού ρόλου του στη χώρα. Από τα έσοδα που έχει το fund (μερίσματα), μέρος πάει για χρέος, άλλο για δημόσιες επενδύσεις, ενώ ένα μέρος, περί το 25%, μένει για επενδύσεις. Κατά πόσο θα καταφέρει η ελληνική πλευρά να αλλάξει το μείγμα και να μείνει περισσότερος χώρος (κεφάλαια) για επενδύσεις αντί να κατευθύνονται στο χρέος, προφανώς είναι και θέμα ευρύτερης πολιτικής ζύμωσης και διαπραγμάτευσης.
Γιατί δημιουργήθηκαν δημόσια επενδυτικά ταμεία
Ως προς το γιατί δημιουργήθηκαν δημόσια επενδυτικά ταμεία, αξίζει να αναφερθεί ότι οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουν πίεση στα οικονομικά τους και χρειάζονται να έχουν καλύτερα «οχήματα» για την αξιοποίηση της περιουσίας τους. Για το λόγο αυτό έχουν δημιουργηθεί ανά τον κόσμο τα λεγόμενα Δημόσια Επενδυτικά Ταμεία που είναι ιδιωτικοί φορείς που ανήκουν στο κράτος τους, αλλά ανεξάρτητοι ως προς τη διακυβέρνησή τους. Με καλύτερη διακυβέρνηση, πολλά από αυτά τα περιουσιακά στοιχεία - όπως ξεπερασμένα κτίρια, ανεκμετάλλευτα οικόπεδα, εκτάσεις μολυσμένες από βιομηχανική δραστηριότητα και αέρια δικαιώματα - μπορούν να δημιουργήσουν αξία και ένα «ρεύμα» εσόδων για τη χρηματοδότηση των κυβερνητικών προϋπολογισμών, τη μείωση των φόρων ή τη χρηματοδότηση της αναγκαίας υποδομής. Μέσα από τα Δημόσια επενδυτικά ταμεία έχει καταστεί δυνατή η επαγγελματική διαχείριση της δημόσιας περιουσίας («Professionalizing public financial management»). O ρόλος των state owned funds είναι, σε γενικές γραμμές, η διαχείριση Δημόσιας Περιουσίας, οι επενδύσεις σε τοπικό και διεθνές επίπεδο με επιστροφή κεφαλαίων στην εκάστοτε χώρα τους.
Η Σιγκαπούρη και η Ευρώπη
Για παράδειγμα, αναφορικά με το Temasek της Σιγκαπούρης, ιδρύθηκε το 1974 ως ξεχωριστή εταιρεία συμμετοχών και ενεργός επενδυτής στη δημόσια περιουσία. Στην περιουσία της πέρασαν κρατικές εμπορικές επιχειρήσεις και ακίνητα, με στόχο να μεγιστοποιήσει τη μακροπρόθεσμη αξία των μετόχων. Η Temasek θεωρείται από τα πιο πετυχημένα δημόσια επενδυτικά ταμεία καθώς ενεργοποίηση όλα τα εμπορικά περιουσιακά στοιχεία που ανήκαν στην κυβέρνηση. Το ετήσιο total shareholder return της έχει καταφέρει να ανέρχεται σε 15%. Στην Ευρώπη, στην Αυστρία η ÖIAG (Österreichische Industrieholding AG) είναι μια εταιρεία συμμετοχών πολύ πετυχημένη, ενώ ανάλογη επιτυχία θεωρείται ότι έχει η Solidium στη Φινλανδία, ένα δημόσιο επενδυτικό ταμείο που έχει όλες τις δημόσιες εισηγμένες εταιρείες (minority stake).
Ο ρόλος του ελληνικού fund και οι «βάσεις» του 2022
Όσον αφορά στο δικό μας Υπερταμείο, ξεκίνησε τη λειτουργία του το 2017 και την τελευταία 2ετία εξελίσσει το ρόλο του ως το Δημόσιο Επενδυτικό Ταμείο της χώρας με 18 θυγατρικές και συμμετοχές, όπου έχει το ρόλο του ενεργού μετόχου, με ανεξάρτητες διοικήσεις και ισχυρή διακυβέρνηση και βέβαια τον ρόλο του επενδυτή στην ελληνική οικονομία. Το ελληνικό δημόσιο επενδυτικό ταμείο πέτυχε τις υψηλότερες από ποτέ επιδόσεις από άποψη μερισμάτων το 2022, φτάνοντας σε έσοδα 74,2 εκατ. ευρώ, έναντι 61,9 εκατ. το 2019 (προηγούμενο υψηλό). Σε επίπεδο έτους, υπερδιπλασίασε τις χρηματοοικονομικές επιδόσεις του σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος 2021 σημειώνοντας ιστορικό υψηλό εσόδων από μερίσματα στην επταετία της λειτουργίας του (το 2021 ανήλθαν σε 37,02 εκατ. ευρώ). Επίσης, έθεσε τις βάσεις για να προχωρήσουν σημαντικές διαδικασίες ή κινήσεις αναδιάρθρωσης σε εταιρείες όπως η ΔΕΗ, η ΕΥΔΑΠ, ο ΟΑΣΑ, εκκίνησε τις διαδικασίες για την αξιοποίηση του αεροδρομίου Καλαμάτας αλλά και των υπόλοιπων 22 περιφερειακών, συμμετείχε, μέσω του ΤΑΙΠΕΔ, σε πλήθος διαγωνισμών σε αποκρατικοποιήσεις – αξιοποίηση δημόσιας περιουσίας, εκκίνησε πιλοτικό πρόγραμμα καταγραφής και αξιοποίησης ακινήτων της ΕΤΑΔ κ.α. Επίσης, πέρυσι ολοκληρώθηκε μέρος έργων στη Διώρυγα Κορίνθου, στα ΕΛΤΑ η υλοποίηση του 5ετούς πλάνου εταιρικού μετασχηματισμού συνεχίζεται, το Επενδυτικό Ταμείο «Φαιστός», που διαχειρίζεται η «Συμμετοχές 5G Α.Ε./5G Ventures S.A.», μέσα σε ένα χρόνο από τη σύστασή του, το Μάρτιο του 2022, προχώρησε στις πρώτες του επενδύσεις, στις Ελληνικές Αλυκές το 2022 επιτεύχθηκε ρεκόρ πωλήσεων κ.α. Δηλαδή, ήδη υπάρχει έργο και κρίσιμη «μάζα» πάνω στην οποία μπορεί να αναπτυχθεί περαιτέρω ο επενδυτικός ρόλος του fund.
Η «πράσινη» μετάβαση
Μια ακόμα ενδιαφέρουσα παράμετρος είναι ότι Δημόσια Επενδυτικά Ταμεία «οδηγούν» την «πράσινη» μετάβαση. Με πρωτοπόρο τον Πρόεδρο Emmanuel Macron, η πρωτοβουλία One Planet Sovereign Wealth Funds (OPSWF) ξεκίνησε στο One Planet Summit τον Δεκέμβριο του 2017 στο Παρίσι για να επιταχύνει την ενσωμάτωση της ανάλυσης της κλιματικής αλλαγής στη διαχείριση μεγάλων, μακροπρόθεσμων και ποικίλων δεξαμενών περιουσιακών στοιχείων. Οι στόχοι των Κρατικών Επενδυτικών Ταμείων για μακροπρόθεσμη ανάπτυξη, για προστασία του πλούτου μεταξύ των γενεών και για παροχή ενός βιώσιμου μέλλοντος, συμπίπτουν με τον στόχο της Συμφωνίας του Παρισιού, δηλαδή την προστασία του πλανήτη για τις επόμενες γενιές.
Οι συνεργασίες στη Μεσόγειο
Αξίζει επίσης να θυμίσουμε ότι τον περασμένο Οκτώβριο το δικό μας Υπερταμείο υπέγραψε Μνημόνιο Συνεργασίας με τα Δημόσια Επενδυτικά Ταμεία της Μάλτας (MGI), της Αιγύπτου (TSFE), της Γαλλίας (Bpifrance) και της Ισπανίας (COFIDES) ως το νέο μέλος του Δικτύου των Δημόσιων Επενδυτικών Ταμείων Ευρώπης - Μέσης Ανατολής Βόρειας Αφρικής (ΕΜΕΝΑ Sovereign Wealth Funds Foundation), θέτοντας τις βάσεις για τη δημιουργία ενός δικτύου συνεργασίας στη Μεσόγειο, μιας περιφερειακής πλατφόρμας συνάντησης για τα μέλη με σκοπό να ανταλλάξουν εμπειρίες και διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με τις επενδυτικές ευκαιρίες που επιτυγχάνουν εθνικούς και βιώσιμους στόχους οικονομικής ανάπτυξης στην Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Βόρεια Αφρική. Το δίκτυο συνεργασίας στοχεύει περαιτέρω να συγκεντρώσει κεφάλαια και να βοηθήσει να ξεκλειδωθούν σημαντικές ιδιωτικές ροές επενδύσεων για την τη χρηματοδότηση έργων ή εταιρειών στην περιοχή Ευρώπης - Μέσης Ανατολής - Βόρειας Αφρικής, η οποία έχει ένα κενό επενδυτικής χρηματοδότησης 700-900 δισ. δολάρια, εστιάζοντας στην πράσινη τεχνολογία, τη βιώσιμη ανάπτυξη, τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και την καινοτομία.
