Η κατάρρευση της συμφωνίας της Κωνσταντινούπολης για την ασφαλή εξαγωγή Ουκρανικών σιτηρών τερματίστηκε στις 18 Ιουλίου, μετά από διάρκεια ζωής ενός χρόνου, μέσω συνεχών παρατάσεων ισχύος. Οι αγορές των σχετικών προϊόντων, σιταριού και καλαμποκιού, αντέδρασαν ανοδικά. Τις επόμενες ημέρες θα επιβεβαιωθεί εάν η αντίδραση αυτή ήταν ουσιαστική ή για την τιμή των όπλων. Ποιος σοβαρός παίκτης της αλυσίδας αξίας θα θεωρούσε ότι μια τέτοια λύση μεταφοράς σιτηρών θα ήταν βιώσιμη για μεγάλο χρονικό διάστημα, εν μέσω ενός τόσο σκληρού πολέμου και δεν θα λάμβανε προληπτικά μέτρα;
Είναι αυτό που συχνά διαβάζουμε ότι οι αγορές είχαν προεξοφλήσει το γεγονός.
Η Διώρυγα στον ένα χρόνο λειτουργίας της, προσέφερε σημαντικές υπηρεσίες σε 3 τομείς:
- στην επίτευξη ισορροπίας προσφοράς και ζήτησης σε 3 προϊόντα, μαλακό σιτάρι, ηλιόσπορο/ηλιέλαιο και καλαμπόκι στην πρώτη διαταραγμένη φάση μετά την εισβολή.
- στην συνέχιση χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα της παγκόσμιας επισιτιστικής βοήθειας για ένα χρόνο και
- στην Ουκρανία, να αποσυμφορήσει τις αποθήκες της και να αποθηκεύσει τόσο την σοδειά του 2022 όσο και την επερχόμενη του 2023.
Κι εκεί είναι ακριβώς το πρόβλημα: στο ύψος της σοδειάς των δύο τελευταίων ετών, η οποία βαίνει διαρκώς μειούμενη για πολλούς λόγους: ακατάλληλα χωράφια λόγω τοξικών υπολειμμάτων από τον πόλεμο, κατεστραμμένες αγροτικές υποδομές (δρόμοι, γέφυρες, στάβλοι, αποθήκες, μηχανολογικά και μεταφορικά μέσα), έλλειψη κεφαλαίου κίνησης σε μια περίοδο που οι τιμές των αγροτικών εισροών έχουν εκτοξευθεί σε σχέση με το παρελθόν, έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού που είτε απορροφήθηκε στον πόλεμο είτε μετανάστευσε και τέλος η καταστροφή του μεγάλου φράγματος της Kahokva, που κατέστρεψε τις προϋποθέσεις για ομαλό εφοδιασμό της τοπικής αγοράς σε φρούτα και κυρίως σε λαχανικά.
Απλά, για αν μη λέμε πολλά λόγια: Σκεφθείτε ότι τα τρακτέρ ανταγωνίζονται τα τανκς στο ποιος θα γεμίσει το ρεζερβουάρ του με καύσιμα. Εσείς ποιος λέτε να νικήσει....
Κι άλλο ένα εντυπωσιακό στοιχείο: η Ουκρανία με 3,5 εκατ. κυψέλες θεωρείται η μεγαλύτερη παραγωγός μελιού στην Ευρώπη και 7η στον κόσμο. Αναφορές Ουκρανού δημοσιογράφου σε σχετικό σεμινάριο την άνοιξη που μας πέρασε, ανέφερε ότι τουλάχιστον 400.000 κυψέλες έχουν καταστραφεί. Εδώ σε εμάς, όταν ένας μελισσοκόμος χάσει μια κυψέλη το λέει και το ξαναλέει, σκεφτείτε όλο αυτό το σκηνικό επί 400.000 φορές!!! Πρακτικά αυτό το κεφάλαιο δεν αντικαθίσταται, ειδικά εν μέσω πολέμου.
Όλα τα παραπάνω συνθέτουν ένα σενάριο που προδιαγράφει ότι η προσφορά αγροτικών προϊόντων από την Ουκρανία στις διεθνείς αγορές θα είναι στο μέλλον πολύ μειωμένη σε σχέση με το παρελθόν και κυρίως, σε τιμές λιγότερο ανταγωνιστικές. Οι βομβαρδισμοί λιμανιών αμέσως μετά τη λήξη της συμφωνίας, πιθανόν να οδηγήσουν στην απώλεια για πολλά χρόνια του σημαντικού πλεονεκτήματος της θαλάσσιας μεταφοράς για τα ουκρανικά προϊόντα. Τα περί σιδηροδρομικής μεταφοράς προφανώς εξυπηρετούν λόγους υποστήριξης του Ουκρανικού ηθικού
Στο προφανές παραπάνω σενάριο, που κάποιος μπορεί να ποσοτικοποιήσει, θα πρέπει να προσθέσουμε και κάτι ακόμη «ποιοτικό»: την πλήρη κατάρρευση της οικιακής αγροτικής οικονομίας!!! Σε όλες τις χώρες, η αυτοκατανάλωση έχει ένα ρόλο να παίξει στα διατροφικά πράγματα, ο οποίος βαίνει αυξανόμενος όσο λιγότερο ανεπτυγμένη είναι η οικονομία της. Η μικρή παραγωγή λαχανικών, πουλερικών, κρέατος, γαλακτοκομικών προϊόντων, μελιού συχνά καλύπτει ένα καθόλου αμελητέο ποσοστό της ντόπιας κατανάλωσης.
Όταν λοιπόν αυτό το κομμάτι τις προσφοράς εκλείψει, διότι ο ιδιοκτήτης σκοτώθηκε από νάρκη, ή το μικρό περιβόλι είναι γεμάτο συντρίμμια, ή τα ζώα σκοτώθηκαν ή δεκάδες ακόμη λόγους, τότε η συνολική προσφορά τροφής, πέφτει πολύ κάτω από το ποσοστό που εμφανίζεται στους πίνακες εθνικών λογαριασμών. Τα πρόβατα του γείτονα, τα λαχανικά του συγγενή, το τυρί του γνωστού στην περίπτωση αυτή, παίζουν πολύ μεγαλύτερο ρόλο από την κάλυψη διατροφικών αναγκών: είναι σημεία σταθερότητας της ζωής και της καθημερινότητας.
Όσο έχει λαχανικά ο συγγενής μας θα έχουμε κι εμείς, ο γείτονας θα μας δώσει τυρί και θα πάρει τα λεφτά του όταν πάρουμε κι εμείς ή θα τα «πατσίσουμε» όταν τον βοηθήσουμε στην καθαριότητα ή στη μεταφορά των ζωοτροφών. Όταν τέτοιες σταθερές εκλείψουν τότε οι άνθρωποι έχουν κάθε λόγο να εγκαταλείψουν τα πάτρια εδάφη και να κατευθυνθούν σε πόλεις, όπου οι ευκαιρίες είναι περισσότερες ή στο εξωτερικό όπου κυριαρχεί η ομαλότητα στην καθημερινότητα.
Άρα το πρόβλημα έπαψε να είναι η διώρυγα, αφού δεν υπάρχουν πια στην Ουκρανία τόσα πολλά δημητριακά να γεμίσουν τις όσες αποθήκες έχουν απομείνει λειτουργικές. Αυτό είναι λοιπόν το πρόβλημα που θα πρέπει τώρα να αντιμετωπίσει η διεθνής κοινότητα, με βάση δύο άξονες: το υψηλό κόστος των τροφίμων σε ολόκληρο τον κόσμο και την συνέχιση του επισιτιστικού προγράμματος για τις πλέον φτωχές χώρες.
Τα πρώτα νέα για την προσεχή παγκόσμια προσφορά σιτηρών δεν είναι και τα καλύτερα. Η παραγωγή στην Αργεντινή, η ΕΕ και ο Καναδάς είναι κάτω, άγνωστο ακόμη πόσο και μόνο οι ΗΠΑ εμφανίζονται με μεγαλύτερη από πέρυσι σοδειά. Τα παγκόσμια αποθέματα εκτιμώνται οτι είναι ελαφρά πτωτικά. Αυτά τα σημάδια δεν είναι ικανά να προβλέψουν την πορεία των τιμών στο άμεσο μέλλον. Απλά προς το παρόν παρακολουθούνται με άλλο μάτι μετά τις πρόσφατες εξελίξεις.
ΥΓ. Σε όλα αυτά αξίζει να επισημανθεί ο ρόλος της Τουρκίας, ο οποίος αναβαθμίστηκε σημαντικά ως εγγυήτριας δύναμης και όχι μόνο: εξελίχθηκε σε μια περιφερειακή αγροτική δύναμη που επενέβη σταθεροποιητικά στο όλο θέμα.
