Συνεχίζεται η σκληρή στάση των Γερμανών οικονομολόγων σε σχέση με τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Υπενθυμίζεται πως οι αποφάσεις σε σχέση με αυτούς πάνε για... Σεπτέμβριo, μετά την αδυναμία της τελευταίας συνόδου των Υπουργών Οικονομικών της ΕΕ να βγάλει απόφαση.
Ενδεικτική των γερμανικών ενστάσεων επί του σχεδίου των νέων κανόνων είναι δημόσια τοποθέτηση του επικεφαλής του διάσημου οικονομικού think tank του Μονάχου, Ifo, Κλέμενς Φιστ. Συγκεκριμένα, ο Φιστ επιμένει πως η εμπειρία με τους ευρωπαϊκούς δημοσιονομικούς κανόνες έχει δείξει ότι οι ευρωπαϊκοί κανόνες δεν μπορούν να αποτρέψουν τα κράτη- μέλη από το να να συσσωρεύουν υψηλά επίπεδα χρέους.
Το γεγονός ότι η ΕΚΤ τοποθετείται όλο και περισσότερο ως μηχανισμός δημοσιονομικής διάσωσης συνεπάγεται ότι ο κίνδυνος βραχυπρόθεσμων
δημοσιονομικών κρίσεων λόγω κατάρρευσης της εμπιστοσύνης στις αγορές κεφαλαίων μειώνεται. Αυτό όμως έχει ως κόστος την περαιτέρω
αποδυνάμωσης των κινήτρων για δημοσιονομική πειθαρχία, τονίζει ο Φιστ.
Μια μεταρρύθμιση της οικονομικής διακυβέρνησης θα πρέπει να δώσει έμφαση στην ενίσχυση της δημοσιονομικής πειθαρχίας και ευθύνης. Η πρόταση ότι η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος θα ανοίγει εξ ορισμού εάν οι χώρες αποκλίνουν από τα συμφωνηθέντα τα μονοπάτια δημοσιονομικής προσαρμογής μπορούν να βελτιώσουν την πειθαρχία, σημειώνει ο ίδιος.
Αντίθετα, η ιδέα να επιτραπεί στις χώρες να αναλαμβάνουν περισσότερα χρέη, εάν οι πολιτικές τους είναι ευθυγραμμισμένες με τις πολιτικές της ΕΕ
προτεραιότητες θα αποδυναμώσει τη δημοσιονομική πειθαρχία.
Ο ρόλος της ΕΚΤ
Το πλαίσιο της οικονομικής διακυβέρνησης στην Ευρωζώνη πρέπει να εξεταστεί στο πλαίσιο του τρόπου με τον οποίο η ΕΚΤ αντιμετωπίζει τις δημοσιονομικές δυσκολίες των επιμέρους κρατών μελών. Νομικά, η ΕΚΤ δεν επιτρέπεται να χρηματοδοτεί κυβερνήσεις ή να ασκεί δημοσιονομική πολιτική. Ωστόσο, η ΕΚΤ δεν μπορεί να ασκήσει οποιαδήποτε άλλη οικονομική δραστηριότητα και έτσι η χάραξη της διαχωριστικής γραμμής μεταξύ νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής με νομικούς όρους είναι δύσκολη, τονίζει ο Γερμανός οικονομολόγος.
Από οικονομική άποψη, είναι φυσικό να αναρωτηθεί κανείς αν η ΕΚΤ θα μπορούσε και θα έπρεπε να ενεργεί ως τράπεζα έσχατης καταφυγής προς τις εθνικές κυβερνήσεις. Aυτό είναι πιο δύσκολο για την κεντρική τράπεζα μιας νομισματικής ένωσης. Από ό,τι για μια εθνική κεντρική τράπεζα. Ένας από τους κινδύνους που ενέχει το να ενεργεί ως τράπεζα έσχατης καταφυγής είναι ότι είναι συχνά είναι δύσκολο να γίνει σαφής διάκριση μεταξύ καταστάσεων όπου οι χώρες χρειάζονται απλώς βοήθεια για τη ρευστότητα, σε αντίθεση με από καταστάσεις όπου το χρέος τους δεν είναι βιώσιμο.
Το 2012, στην κορύφωση της κρίσης χρέους της Ευρωζώνης, η ΕΚΤ αποφάσισε ουσιαστικά να τοποθετηθεί ως δανειστή έσχατης καταφυγής για τις κυβερνήσεις, εισάγοντας το πρόγραμμα OMT (Outright Monetary Transactions). Η ΕΚΤ ανακοίνωσε ότι θα αγόραζε απεριόριστες ποσότητες κρατικού χρέους μεμονωμένων χωρών, εάν αυτό ήταν απαραίτητο, υπό την προϋπόθεση ότι οι χώρες αυτές συμμετείχαν σε πρόγραμμα προσαρμογής υπό την εποπτεία τoυ Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ). Η βασική ιδέα ήταν ότι οι διαδικασίες του ΕΜΣ θα διασφαλίζουν ότι η ΕΚΤ δεν θα αγοράζει κρατικά ομόλογα χωρών με μη βιώσιμα επίπεδα χρέους.
Βέβαια, δεδομένου ότι η διαπραγμάτευση ενός προγράμματος του ΕΜΣ είναι ένα άκρως πολιτικό εγχείρημα, απέχει πολύ από το να ξεκάθαρο αν αυτή η εγγύηση θα προστατεύσει την ΕΚΤ από το να παρασυρθεί στη χρηματοδότηση κυβερνήσεων με μη βιώσιμα επίπεδα χρέους, σημειώνει ο Φιστ. Ωστόσο, ο όρος ενός προγράμματος του ΕΜΣ αύξησε τουλάχιστον το κόστος για τις επιμέρους χώρες να βασίζονται στην ΕΚΤ για στήριξη της δημοσιονομικής πολιτικής.
Η θωράκιση από τις δυνάμεις της αγοράς είχε ως κόστος την υπογραφή ενός προγράμματος με πολιτικές υποχρεώσεις με τη μορφή της συμμόρφωσης με τους όρους για δημοσιονομική προσαρμογή και ενός προγράμματος οικονομικών μεταρρυθμίσεων υπό την εποπτεία του ΕΜΣ. Το πρόγραμμα OMT (Outright Monetary Transactions, σ.σ. πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στο πλαίσιο του οποίου η τράπεζα προβαίνει σε αγορές σε δευτερογενείς αγορές κρατικών ομολόγων, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, που εκδίδονται από κράτη-μέλη της Ευρωζώνης) δεν ενεργοποιήθηκε ποτέ, αλλά η ύπαρξή του και μόνο δημιούργησε προσδοκίες διάσωσης μεταξύ των επενδυτών, αποδυναμώνοντας περαιτέρω την πειθαρχία της αγοράς για δημοσιονομική πολιτική.
Πρόσφατα, η ΕΚΤ έκανε ένα ακόμη βήμα και εισήγαγε το λεγόμενο μέσο κατά του κατακερματισμού (Anti Fragmentation Instrument - AFI). Επιτρέπει στην ΕΚΤ να αγοράζει ομόλογα μεμονωμένων κρατών μελών, εάν θεωρεί ότι τα επιτόκια στις αγορές κεφαλαίων δεν συνάδουν με τα θεμελιώδη οικονομικά μεγέθη.
Ο καθορισμός του κατά πόσον τα επιτόκια και τα ασφάλιστρα κινδύνου αντικατοπτρίζουν τα θεμελιώδη μεγέθη είναι προφανώς σε μεγάλο βαθμό αυθαίρετο. Αλλά η βασική διαφορά σε σχέση με το πρόγραμμα OMT είναι ότι η χώρες που λαμβάνουν στήριξη δεν χρειάζεται πλέον να υπογράψουν πρόγραμμα του ΕΜΣ για να λάβουν στήριξη.
Ως εκ τούτου, ο AFI έχει επικριθεί για τη θωράκιση των υπερχρεωμένων χωρών της Ευρωζώνης τόσο από τις δυνάμεις της αγοράς όσο και από την πολιτική
υποχρεώσεις (Kronberger Kreis 2022). Συνολικά, η ΕΚΤ έχει καθιερωθεί όλο και περισσότερο ως δημοσιονομικός παράγοντας στην Ευρωζώνη, αναλαμβάνοντας το ρόλο του δανειστή έσχατης καταφυγής για τις κυβερνήσεις με υψηλά επίπεδα χρέους.
