Αμφιβολίες σε σχέση με την μακροπρόθεσμη πορεία του ευρω - νομίσματος εξέφρασε εμμέσως πλην σαφώς ο επικεφαλής της γερμανικής κεντρικής τράπεζας (Βundesbank), Χοακίμ Νάγκελ,σε ομιλία του σε ημερίδα του γερμανικού Ινστιτούτου για την Τεχνολογία στην Καρλσρούη (5/10/23).
Ενδεικτικός είναι ο ίδιος ο ερωτηματικός τίτλος της ομιλίας του: «Η Ευρώπη και το ευρω-νομισμά της: Είναι κατάλληλα για το μέλλον;».
Τρία είναι τα βασικά αναπάντητα ερωτήματα τα οποία θα κρίνουν την «καταλληλότητα» του ευρωνομίσματος:
- Μπορεί να υπάρχει κοινό νόμισμα χωρίς την ενοποίηση των κεφαλαιαγορών;
- Είναι δυνατόν ένα κοινό νόμισμα χωρίς κοινή δημοσιονομική πολιτική;
- Θα αποτελέσει εξαίρεση ή μελλοντικός κανόνας το πρόγραμμα Next Generation EU;
Στη ζώνη του ευρώ, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής έλαβαν πρώτα πρόχειρα μέτρα σταθεροποίησης προτού ασχοληθούν με τις θεσμικές μεταρρυθμίσεις, μετά ξέσπασμα της «καταιγίδας» της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2009 και μετέπειτα της κρίσης δημοσίου χρέους, υπενθύμισε αρχικά ο Νάγκελ.
- Διαβάστε ακόμη: Κεντρικός Τραπεζίτης εξηγεί γιατί «τράπεζα» και «πτώχευση» συνδέονται «στενά» ακόμα και σήμερα
Όσον αφορά τις θεσμικές μεταρρυθμίσεις, ειδικά το μόνιμο ταμείο διάσωσης του ευρώ ESM και η τραπεζική ένωση έκαναν τη νομισματική ένωση πιο ανθεκτική στην κρίση, σύμφωνα με τον ίδιο.
Η Τραπεζική Ένωση περιλαμβάνει, αφενός, την κοινή ευρωπαϊκή τραπεζική εποπτεία και αφετέρου ένα Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης. Αυτός ρυθμίζει τον τρόπο αντιμετώπισης των τραπεζών που βρίσκονται σε δυσχερή θέση. Υπάρχει επίσης ένα ταμείο εξυγίανσης που υποτίθεται ότι διασφαλίζει ότι οι φορολογούμενοι θα γλιτώσουν σε περίπτωση χρεοκοπίας μιας τράπεζας.
Ωστόσο, ο επικεφαλής της Bundesbank τόνισε πως η πρόοδος έχει κολλήσει λίγο σε άλλα «εργοτάξια μεταρρυθμίσεων». Ως παραδείγματα έθεσε την ενοποίηση των κεφαλαιαγορών και η κοινή δημοσιονομική πολιτικ. Πιο αναλυτικά εξήγησε:
1. Κοινό νόμισμα χωρίς ένωση κεφαλαιαγορών;
Ένα σημαντικό έργο το οποίο θα έπρεπε να έχει προχωρήσει πολύ περισσότερο, είναι η Ένωση Κεφαλαιαγορών, σημείωσε ο Νάγκελ.
Κατά την άποψή του ο ιδίου, είναι ένα πολύ σημαντικό δομικό στοιχείο για την επιτυχία μιας σταθερής νομισματικής ένωσης. Δεν είναι λογικό 20 χώρες να έχουν κοινό νόμισμα αλλά να εξακολουθούν να έχουν κατακερματισμένες κεφαλαιαγορές, τόνισε ο ίδιος.
Η ολοκλήρωση των κεφαλαιαγορών συμβάλλει επίσης στη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Επιτρέπει την ευρύτερη εξάπλωση των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών - οι εταιρείες μπορούν να χρηματοδοτούνται πέρα από τα εθνικά σύνορα, οι επενδυτές έχουν πολύ περισσότερες ευκαιρίες να επενδύσουν. Και ενισχύει τον ιδιωτικό καταμερισμό των κινδύνων με την επέκταση της χρηματοδότησης με ίδια κεφάλαια. Αυτό αυξάνει επίσης την ανθεκτικότητα σε περιόδους κρίσης.
2. Κοινό νόμισμα χωρίς κοινή δημοσιονομική πολιτική;
Ο Νάγκελ έθεσε ευθέως το ερώτημα: «Έχει νόημα για 20 χώρες να έχουν κοινό νόμισμα αλλά όχι κοινή δημοσιονομική πολιτική;».
Υπάρχουν διαφορετικές απόψεις σχετικά με αυτό, σημείωσε ο ίδιος..
Γεγονός είναι, βέβαια, ότι τα κράτη μέλη δεν είναι διατεθειμένα να περιορίσουν περαιτέρω ή ακόμη και να παραιτηθούν από τη δημοσιονομική τους κυριαρχία, παραδέχτηκε.
Επομένως, είναι ακόμη πιο σημαντικό για τη σταθερότητα του κοινού νομίσματος τα κρατικά οικονομικά να είναι υγιή. Και ότι οι κοινοί δημοσιονομικοί κανόνες λαμβάνονται σοβαρά υπόψη, τηρούνται και επιβάλλονται.
Όπως είναι γνωστό, η διαμάχη σχετικά με αυτούς τους κανόνες είναι ένα αιώνιο ζήτημα στην ευρωπαϊκή πολιτική.
Η δεσμευτική ισχύς των κανόνων, ωστόσο, προϋποθέτει αυτοί να είναι όσο το δυνατόν πιο σαφείς. Από την άλλη πλευρά, οι εξαιρέσεις και τα περιθώρια λήψης αποφάσεων είναι προβληματικά.
Ως εκ τούτου, στην Bundesbank θεωρούν, όπως δήλωσε ο επικεφαλής της, την πρόταση μεταρρύθμισης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ως μια χαμένη ευκαιρία για την ενίσχυση των κανόνων. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η Επιτροπή θέλει να αντικαταστήσει τους γενικώς ισχύοντες μεσοπρόθεσμους δημοσιονομικούς στόχους με στόχους ανά χώρα, που μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης. Αυτό πιθανόν να μην έκανε τους κανόνες απλούστερους, διαφανέστερους ή αποτελεσματικότερους.
3. Εξαίρεση ή μελλοντικός κανόνας το πρόγραμμα Next Generation EU;
Σε σχέση με την οικονομική παραγωγή, τα κράτη μέλη έχουν σήμερα σημαντικά υψηλότερο χρέος από ό,τι στην αρχή της νομισματικής ένωσης. Και αυτό που δεν λαμβάνεται καν υπόψη εδώ είναι ο συλλογικός δανεισμός της ΕΕ, ο οποίος συμφωνήθηκε το 2020, σημείωσε ο Νάγκελ.
Προκειμένου να αμβλυνθούν οι συνέπειες της πανδημίας και να καταστεί η Ευρώπη πιο φιλική προς το κλίμα, ψηφιακή και ανθεκτική, αποφασίστηκε τότε το πρόγραμμα «Next Generation EU»: ένα πολυετές πρόγραμμα μεταβιβάσεων και πιστώσεων με όγκο 750 δισεκατομμυρίων ευρώ, το οποίο χρηματοδοτείται με κοινοτικό δανεισμό.
Αυτό ήταν μια απόκλιση από την αρχή ότι η ΕΕ δεν πρέπει να χρεώνεται. Ήταν μια εξαίρεση που ήταν κατανοητή στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης που επικρατούσε εκείνη την εποχή. Αλλά θα πρέπει να παραμείνει μια εφάπαξ εξαίρεση στο σημερινό επίπεδο ολοκλήρωσης.
Συμπέρασμα
Καταλήγοντας, ο επικεφαλής της Bundesbank τόνισε τα εξής σημεία:
- Σήμερα, η Ευρώπη δεν μπορεί πλέον να σχεδιάζεται στο σχεδιαστήριο.
- Η προσδοκία ότι η νομισματική ένωση πρέπει να ακολουθηθεί σχεδόν αναπόφευκτα από την πολιτική ένωση δεν ισχύει πλέον για κανέναν. Αντίθετα, έχει καθιερωθεί μια έννοια μεταβλητής γεωμετρίας: Τα κράτη μέλη συμμετέχουν σε κοινοτικά σχέδια ανάλογα με τα συμφέροντά τους - ή όχι. Αυτό περιλαμβάνει πλέον de facto και τη νομισματική ένωση.
-Σε πολλά κράτη - μέλη έχουν επιτύχει λαϊκιστικά κινήματα, των οποίων το βασικό σήμα κατατεθέν είναι η κριτική της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η κρίση δημόσιου χρέους του ευρώ αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα σε αυτό. Επιπλέον, υπήρξε η εκστρατεία του Brexit στο Ηνωμένο Βασίλειο από το 2016 και μετά. Ωστόσο, το Brexit και οι συνέπειές του είχαν επίσης ως αποτέλεσμα οι επικριτές της Ευρώπης και του ευρώ να γίνονται τακτικά πιο «ήσυχοι» όσο πλησιάζουν στην πολιτική ευθύνη. Αυτό δείχνει, μεταξύ άλλων, κατά τον επικεφαλής της Bundesbnak, τη βαρύτητα που έχουν το ευρώ και η νομισματική ένωση στην Ευρώπη και στην ευρωπαϊκή συνεργασία - είτε είναι κανείς υπέρ είτε κατά αυτών.
- Η συνεχής εμβάθυνση της ευρωπαϊκής συνεργασίας παραμένει στην πολιτική ατζέντα - και δικαίως. Ο στόχος μιας ολοένα και στενότερης ένωσης - μιας ολοένα και στενότερης ένωσης των λαών της Ευρώπης, ο οποίος αναφέρεται στο άρθρο 1 της Συνθήκης ΕΕ, εξακολουθεί να ισχύει. Αυτό μας ωφελεί στην Ευρώπη από πολιτικο - στρατηγική άποψη, σκεφτείτε τις μεγάλες γεωπολιτικές συγκρούσεις στον κόσμο, τόνισε. Και ωφελεί επίσης το πρωτοποριακό εγχείρημα της Ευρωπαϊκής Νομισματικής Ένωσης, σημείωσε ο Νάγκελ..
- Συνολικά, η νομισματική ένωση έχει λειτουργήσει καλά μέχρι στιγμής, αλλά η πολιτική πρέπει να συνεχίσει να τη στηρίζει για τη μακροπρόθεσμη επιτυχία της. Πρέπει να δημιουργήσουμε τα θεσμικά μας όργανα με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι ευέλικτα και ικανά να δράσουν, σημείωσε ο Νάγκελ. Ο Χανς - Ντίτριχ Γκένσερ ( Γερμανός ΥΠΕΞ 1982-1992, δηλαδή την περίοδο της γερμανικής επανένωσης) έλεγε: «Το μέλλον μας είναι η Ευρώπη - δεν έχουμε άλλο», υπενθύμισε ο επικεφαλής της Bundesbank.
