Θέμα αντισυνταγματικότητας του μέτρου που ψηφίστηκε πρόσφατα από τη βουλγαρική κυβέρνηση, και ο οποίος επιβάλλει φόρο 10,2 ευρώ ανά MWh στο ρωσικό αέριο που διέρχεται από το δίκτυο της χώρας, θέτει ο Βούλγαρος Πρόεδρος Ρούμαν Ράντεφ. Ο Ράντεφ παρέπεμψε το μέτρο στο Συνταγματικό Δικαστήριο, επισημαίνοντας ότι είναι αμφισβητήσιμη η νομιμότητά του, καθώς παραβιάζει το βουλγαρικό Σύνταγμα.
Στην επιστολή του Προέδρου της χώρας, υπογραμμίζεται πως ο νόμος που εισάγει τον φόρο παραβιάζει τις αρχές της οικονομικής ελευθερίας και το δικαίωμα ιδιοκτησίας, τα οποία είναι κατοχυρωμένα στο Σύνταγμα. Επισημαίνει επίσης πως δεν είναι ξεκάθαρο αν πρόκειται για φόρο, τέλος ή δασμό.
Παράλληλα, τονίζει ότι καθώς τα κράτη - μέλη της Ε.Ε. βρίσκονται σε κοινή τελωνειακή Ένωση, απαγορεύται η επιβολή όχι μόνο τελωνειακών δασμών μεταξύ των χωρών της Ένωσης, αλλά και η μονομερής επιβολή «κάθε είδους επιβάρυνσης που έχει ισοδύναμο αποτέλεσμα με δασμό».
Στην επιστολή του, υπενθυμίζει επίσης ότι οι σχέσεις μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ και τρίτων χωρών διέπονται από το κοινό δασμολόγιο που έχει καθοριστεί από το Συμβούλιο της Ε.Ε., μετά από πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Επιπλέον, το καθεστώς κυρώσεων της Ε.Ε. δεν προβλέπει ότι τα κράτη μέλη μπορούν να επιβάλλουν πρόσθετους περιορισμούς στην επικράτειά τους.
«Στο μικροσκόπιο» της Ε.Ε.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Βουλγαρία δεν προμηθεύεται πλέον αέριο από τη Μόσχα, επομένως ο φόρος θα επιβληθεί στις ποσότητες ρωσικού καυσίμου που διέρχονται από τη χώρα με κατάληξη της γειτονικές αγορές – δηλαδή την Ελλάδα, τη Σερβία, την Ουγγαρία, τη Βόρεια Μακεδονία και τη Ρουμανία. Το μέτρο περιλαμβάνεται σε νομοσχέδιο για την επιβολή πρόσθετων κυρώσεων στη Ρωσία, με τη Βουλγαρία να αναμένει έσοδα τουλάχιστον 1,2 δισ. ευρώ επιπλέον το επόμενο έτος.
Η Βουλγαρία ισχυρίζεται πως με τον φόρο παύει να είναι «συνένοχη» στο γεγονός ότι συνεχίζει να εισρέει ένας πακτωλός εσόδων στη Μόσχα, από την πώληση αερίου, συμβάλλοντας στον πλήρη εκτοπισμό του ρωσικού καυσίμου από το ευρωπαϊκό μείγμα. Πάντως, το μέτρο έχει προκαλέσει την οργισμένη αντίδραση της Ουγγαρίας και της Σερβίας, κατηγορώντας τη Σόφια ότι προχώρησε σε μία εχθρική κίνηση προς τις χώρες τους, η οποία θέτει σε κίνδυνο την ενεργειακή τους ασφάλεια.
Η απάντηση ήρθε από τον Βούλγαρο πρωθυπουργό, Νικολάι Ντένκοφ, ο οποίος τόνισε ότι στόχος του μέτρου είναι να μειώσει τα κέρδη της Μόσχας. «Δεν αναμένουμε να αυξηθούν οι τιμές αερίου στη Σερβία και την Ουγγαρία, αλλά να περιορισθούν τα κέρδη για την Gazprom», είπε ο Ντένκοφ, προσθέτοντας ότι με την προμήθεια αερίου σε Σερβία και Ουγγαρία, η Μόσχα στοχεύει να αυξήσει την επιρροή της σε αυτές τις χώρες.
Το μέτρο, πάντως, έχει μπει και στο μικροσκόπιο της Κομισιόν, η οποία έχει βρίσκεται ήδη σε επαφές για το θέμα με τις βουλγαρικές αρχές. «Αυτό που μπορώ να σχολιάσω προς ώρας είναι πως η πολιτική κυρώσεων της Ε.Ε. έναντι της Ρωσίας σχεδιάζεται, αναθεωρείται και υιοθετείται σε επίπεδο Ε.Ε., όπως συνέβη από την αρχή της εκδήλωσης της ρωσικής επιθετικότητας στην Ουκρανία», σημείωσε σχετικά ο εκπρόσωπος Τύπου της Κομισιόν.
Στάση αναμονής από την Αθήνα
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο φόρος έχει διαφορετικό «αποδέκτη», ανάλογα με το σημείο παράδοσης στο οποίο κάθε πελάτης της Gazprom έχει «κλειδώσει» την τιμή προμήθειας του καυσίμου. Έτσι, για παράδειγμα, στο κρατικό συμβόλαιο της χώρας μας (που έχει συνάψει η ΔΕΠΑ Εμπορίας) η τιμή είναι «κλειδωμένη» στο σημείο διασύνδεσης Ελλάδας – Βουλγαρίας (Σιδηρόκαστρο). Κάτι που σημαίνει ότι το «καπέλο» των 10,2 ευρώ ανά MWh θα πρέπει να καταβληθεί από τη Ρωσία στη Βουλγαρία, αφήνοντας ανεπηρέαστη την τιμή «εισόδου» του ρωσικού καυσίμου στην εγχώρια αγορά.
Την ίδια στιγμή, βέβαια, στην περίπτωση άλλων εταιρειών με συμβόλαια για διαφορετικά σημεία παράδοσης, τα 10,2 ευρώ μετακυλίονται απευθείας στην τιμή του αερίου που εισάγουν – τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Επομένως, η κίνηση της Βουλγαρίας αυξάνει το κόστος για το συνολικό «καλάθι» προμήθειας των αντίστοιχων αγορών.
Επίσης, ακόμη και στα συμβόλαια όπως αυτό της ΔΕΠΑ Εμπορίας, αποτελεί ερωτηματικό η στάση που θα τηρήσει η Ρωσία στην απαίτηση της Σόφιας για καταβολή του φόρου – με τη Μόσχα να μην έχει ακόμη ανοίξει τα χαρτιά της. Ένα ενδεχόμενο (που συγκεντρώνει πάντως μικρές πιθανότητες) είναι να βρεθεί κάποια συμβιβαστική λύση ανάμεσα στις δύο πλευρές. Μάλιστα, υπάρχουν εκτιμήσεις ότι η κίνηση της βουλγαρικής κυβέρνησης αποτελεί μοχλό πίεσης προς την Ευρώπη για ένταξη στη ζώνη Σένγκεν, κάτι που θα σήμαινε ότι η εξέλιξη σε αυτό το θέμα θα καθορίσει και την «τύχη» του φόρου.
Αν δεν επιβεβαιωθούν τα παραπάνω σενάρια, η πιο ήπια αντίδραση της Ρωσίας θα ήταν να προσφύγει σε διεθνή διαιτησία, για μονομερή τροποποίηση των συμβάσεων μεταφοράς που έχει με τη Σόφια. Ωστόσο, αν η Μόσχα δεν καταβάλλει τον φόρο μέχρι να διευθετηθεί το ζήτημα, τότε είναι πιθανό η Βουλγαρία να αποκλείσει τη ροή ρωσικού καυσίμου από το δίκτυό της. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, η αντικατάσταση αυτών των ποσοτήτων με LNG θα μπορούσε να οδηγήσει σε άλμα των τιμών του καυσίμου στην Ευρώπη, συμπαρασύροντας και το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας.
Από την πλευρά της ελληνικής κυβέρνησης διαμηνύεται πως από τη στιγμή που η τιμή του ρωσικού αερίου το οποίο εισάγει η ΔΕΠΑ Εμπορίας δεν επηρεάζεται σε πρώτο χρόνο από τον φόρο, τηρείται στάση αναμονής σε αυτό το πολιτικό – οικονομικό «μπρα-ντε-φερ», που αρχίζει να ξεδιπλώνεται. Παράλληλα, σταθμίζει συνεχώς τις εξελίξεις, ώστε να εκδηλώσει την όποια αντίδρασή της στον χρόνο και με τον τρόπο που θα κρίνει αναγκαίο.
Σε κάθε περίπτωση, όπως ξεκαθαρίζεται από αρμόδιες πηγές, το ρωσικό αέριο καλύπτει πλέον ένα μικρό ποσοστό των εγχώριων αναγκών. Επομένως, υπάρχουν «άμυνες» ώστε να αντιμετωπιστούν οι παρενέργειες στην τροφοδοσία και στις τιμές του αερίου στην εγχώρια αγορά, στο ενδεχόμενο που τυχόν υπάρξει πλήρης διακοπή των ρωσικών εισροών.
