Πράσινο, κίτρινο μπλε ή μήπως πορτοκαλί τιμολόγιο; Σε αυτό το ερώτημα καλούνται να απαντήσουν εκατομμύρια καταναλωτές , οι περισσότεροι από τους οποίους έχουν ήδη λάβει ενημερώσεις από τους προμηθευτές τους, για τις αλλαγές που ισχύουν από την 1η Ιανουαρίου 2024 στη λιανική ρεύματος.
Στην πραγματικότητα, οι κυριότερες αλλαγές είναι δύο: πρώτον, αποσύρονται τα τιμολόγια που ίσχυαν από τον Αύγουστο του 2022 μέχρι και τον Δεκέμβριο του 2023 (που διανύουμε τώρα). Επομένως, «πέφτει αυλαία» στο μοντέλο που ήταν σε εφαρμογή εδώ και περίπου 1,5 χρόνο, όπου οι προμηθευτές διέθεταν σχεδόν αποκλειστικά ένα τιμολόγιο και ανακοίνωναν κάθε 20 του μηνός τις χρεώσεις που εφαρμόζονταν τον επόμενο μήνα. Το τιμολόγιο αυτό αποσύρεται, δίνοντας τη θέση του σε 4 διαφορετικά είδη προϊόντων προμήθειας ρεύματος.
Δεύτερη και εξίσου σημαντική διαφορά είναι ότι από τις αρχές του 2024 δίνεται τέλος στις οριζόντιες επιδοτήσεις. Αυτό σημαίνει πως όποια χρέωση προκύψει από το προϊόν το οποίο έχει επιλέξει ένας καταναλωτής, αυτή θα είναι και η τιμή που θα κληθεί να πληρώσει για κάθε κιλοβατώρα που θα «κάψει». Εξαίρεση αποτελούν οι δικαιούχοι ΚΟΤ και όσοι θα λάβουν το επίδομα θέρμανσης στο ρεύμα - με τους τελευταίους, πάντως, να ενισχύονται μόνο για το πρώτο τρίμηνο του έτους (Ιανουάριος – Μάρτιος).
Οι δύο παραπάνω αλλαγές φέρνουν όμως και πολυπλοκότητα, καθώς τα δύο βασικότερα είδη νέων τιμολογίων (πράσινο και κίτρινο) είναι κυμαινόμενα, δηλαδή συνδέονται με το χονδρεμπορικό κόστος ηλεκτρικής ενέργειας. Μάλιστα, τη σπαζοκεφαλιά για τους καταναλωτές επιτείνει το γεγονός ότι οι χρεώσεις των εταιρειών για τον Ιανουάριο του 2024 θα οριστικοποιηθούν στην πορεία – για τα πράσινα προϊόντα στις 31 Δεκεμβρίου και για τα κίτρινα το νωρίτερο στις 31 Ιανουαρίου.
Σπαζοκεφαλιά
Επομένως, αν ήθελε κανείς να διαλέξει προϊόν μέσα στον Δεκέμβριο θα έπρεπε να βασιστεί είτε σε σενάρια για το χονδρεμπορικό κόστος τον πρώτο μήνα του επόμενου έτους, είτε σε υποθετικά παραδείγματα για το τι θα συνέβαινε αν τα τιμολόγια ίσχυαν μέσα στο 2023, είτε σε ποιοτικές εκτιμήσεις με βάση τα χαρακτηριστικά των τιμολογίων.
Μάλιστα, στις δύο πρώτες περιπτώσεις, θα έπρεπε να έχει καλές γνώσεις της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (ώστε π.χ. να ξέρει ποιο θα ήταν ένα εύλογο χονδρεμπορικό κόστος για τον Ιανουάριο). Επίσης, θα χρειαζόταν να έχει και ευχέρεια στα μαθηματικά, για να «τρέξει» τις φόρμουλες των πράσινων και κίτρινων τιμολογίων.
Πάντως, όποια επιλογή κι αν κάνει ένας καταναλωτής ανάμεσα στα δύο αυτά είδη κυμαινόμενων τιμολογίων, μπορεί ανά πάσα στιγμή να αλλάξει προϊόν (ή προμηθευτή) χωρίς την παραμικρή επιβάρυνση. Επίσης, μπορεί να επιλέξει να μην… επιλέξει προϊόν, ώστε σε αυτή την περίπτωση να «μεταφερθεί» στο πράσινο προϊόν του προμηθευτή του.
Για… αντίδοτο πάντως στον γρίφο του ιδανικού χρώματος τιμολογίου, παρακάτω κωδικοποιούμε σε ερωτήσεις και απαντήσεις τις πιο σημαντικές απορίες που μπορεί να έχει κανείς, αναφορικά με το τι θα συμβεί από την 1η Ιανουαρίου στο ρεύμα και ποιες εναλλακτικές διαθέτει, για να κάνει την πιο συμφέρουσα επιλογή.
1. Ποιους καταναλωτές αφορούν οι αλλαγές;
Όλα τα νοικοκυριά και μικρές επιχειρήσεις, με εξαίρεση όσους καταναλωτές έχουν ενεργή σύμβαση (που δεν έχει δηλαδή λήξει) με σταθερή χρέωση. Στελέχη της αγοράς εκτιμούν ότι τα σταθερά τιμολόγια αυτή τη στιγμή δεν ξεπερνούν τις μερικές χιλιάδες (στην καλύτερη μάλιστα περίπτωση). Επομένως η μετάβαση στο νέο μοντέλο λιανικής «αγγίζει» πάνω από το 95% των καταναλωτών ρεύματος στη χαμηλή τάση (οι οποίοι είναι περίπου 7,5 εκατομμύρια).
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι αλλαγές αφορούν και τους καταναλωτές που έχουν υπογράψει σύμβαση πρόσφατα (π.χ. ακόμη και τον Νοέμβριο) και η οποία επομένως δεν έχει λήξει. Ο λόγος είναι πως το συμβόλαιό τους αφορά επί της ουσίας ένα κυμαινόμενο τιμολόγιο, στο οποίο απλώς κάποιοι όροι είναι «παγωμένοι» μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου.
2. Ποια είναι τα είδη των τιμολογίων;
Από 1η Ιανουαρίου διατίθενται τέσσερις κατηγορίες προϊόντων, η κάθε μία από τις οποίες θα έχει συγκεκριμένο χρώμα (χρωματική σήμανση). Έτσι, οι εναλλακτικές επιλογές είναι το ειδικό (πράσινο) τιμολόγιο, τα υπόλοιπα κυμαινόμενα (κίτρινα) τιμολόγια, τα σταθερά (μπλε) τιμολόγια και τα δυναμικά (πορτοκαλί) τιμολόγια.
Το ειδικό (πράσινο) τιμολόγιο θεσπίσθηκε από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και η διάθεσή του είναι υποχρεωτική από κάθε προμηθευτή. Τόσο το πράσινο όσο και τα κίτρινα τιμολόγια είναι κυμαινόμενα, δηλαδή η χρέωσή τους εξαρτάται από την τιμή της χονδρεμπορικής αγοράς – ωστόσο με διαφορετικό τρόπο.
Τα μπλε τιμολόγια έχουν σταθερή χρέωση, η οποία δηλαδή δεν εξαρτάται από το χονδρεμπορικό κόστος. Τα δυναμικά τιμολόγια αφορούν μόνο τους καταναλωτές που έχουν «έξυπνο» (ηλεκτρονικό) μετρητή. Σε αυτά η χρέωση αλλάζει κατά της διάρκεια του 24ωρου – ώστε να είναι μεγαλύτερη τις ώρες ανόδου της χονδρεμπορικής (π.χ. τα απογεύματα) και μικρότερη τις ώρες που η χονδρεμπορική κινείται σε χαμηλά επίπεδα (π.χ. το βράδυ).
Επομένως, προορίζονται κυρίως για νοικοκυριά ή μικρές επιχειρήσεις που έχουν υψηλές καταναλώσεις σε ώρες χαμηλής ζήτησης σε ρεύμα και, κατά συνέπεια, σε ώρες χαμηλών χονδρεμπορικών τιμών. Μία τέτοια περίπτωση μπορεί να είναι ένα νοικοκυριό το οποίο διαθέτει ηλεκτρικό αυτοκίνητο και το φορτίζει το βράδυ ή μία κατοικία με αντλία θερμότητας.
3. Ποιες είναι οι διαφορές πράσινων και κίτρινων τιμολογίων;
Το πράσινο τιμολόγιο (ή ειδικό τιμολόγιο) είναι ένα κυμαινόμενο προϊόν που η τιμή του θα κλειδώνει την 1η του μήνα εφαρμογής. Δηλαδή την 1η Ιανουαρίου, οριστικοποιούνται οι τιμές για τον Ιανουάριο όλων των πράσινων τιμολογίων των προμηθευτών.
Αυτά τα κυμαινόμενα τιμολόγια ονομάζονται ex-ante και εξαρτώνται από την τιμή στην οποία «κλείδωσε» η χονδρεμπορική τον αμέσως προηγούμενο μήνα (ή τους δύο προηγούμενους μήνες). Μάλιστα, ο τρόπος εξάρτησης από τη χονδρεμπορική είναι ενιαίος για όλα τα πράσινα τιμολόγια και έχει καθοριστεί από το υπουργείο.
Για παράδειγμα, οι χρεώσεις Ιανουαρίου για τα πράσινα προϊόντα εξαρτήθηκαν από το χονδρεμπορικό κόστος του Δεκεμβρίου 2023 και επομένως οριστικοποιήθηκαν στις 31 Δεκεμβρίου. Όπως προβλέπει το πλαίσιο που νομοθέτησε το ΥΠΕΝ, την 1η κάθε μήνα οι εταιρείες θα ανακοινώνουν τις τιμές των πράσινων προϊόντων τους – δηλαδή την 1η Ιανουαρίου τη χρέωση για τον Ιανουάριο, την 1η Φεβρουαρίου τη χρέωση για τον Φεβρουάριο κ.ο.κ.
Τα κίτρινα τιμολόγια είναι και πάλι κυμαινόμενα, ωστόσο οι προμηθευτές είναι ελεύθεροι να επιλέξουν ελεύθερα τον τρόπο εξάρτησης των χρεώσεων με το χονδρεμπορικό κόστος. Για παράδειγμα, η ΔΕΗ επέλεξε το βασικό κίτρινο τιμολόγιό της (το myHome4All) να είναι και αυτό ex-ante, δηλαδή η χρέωσή του να «κλειδώνει» την 1η κάθε μήνα εφαρμογής.
Άλλες πάλι εταιρείες, για κίτρινα τιμολόγια έχουν διαλέξει κυμαινόμενα προϊόντα που η χρέωσή τους «κλειδώνει» μετά τον μήνα εφαρμογής (ex-post προϊόντα). Σε ένα τέτοιο προϊόν, για παράδειγμα, η χρέωση Ιανουαρίου μπορεί να οριστικοποιηθεί στις 31 Ιανουαρίου. Κι αυτό γιατί η χρέωση, κάθε μήνα εφαρμογής, εξαρτάται από την τιμή στην οποία θα «κλειδώσει» η χονδρεμπορική αγορά τον ίδιο μήνα.
4. Πού υπερτερεί κάθε προϊόν;
Όπως είναι φυσικό, τη μέγιστη «ορατότητα» για το κόστος έχουν τα μπλε τιμολόγια. Κι αυτό γιατί η τιμή τους θα είναι κλειδωμένη για αρκετούς μήνες (συνήθως 1 έτος), ανεξάρτητα από τα σκαμπανεβάσματα της χονδρεμπορικής αγοράς. Ωστόσο, η δέσμευση αυτή του προμηθευτή συνεπάγεται και δέσμευση του πελάτη: αν ο καταναλωτής αποφασίσει να εγκαταλείψει το συγκεκριμένο προϊόν νωρίτερα από τη διάρκεια της σύμβασης, τότε θα πρέπει να πληρώσει (οικονομικό) πέναλτι πρόωρης αποχώρησης.
Τα κυμαινόμενα τιμολόγια (πράσινα και κίτρινα), από την άλλη πλευρά, δεν έχουν πέναλτι πρόωρης αποχώρησης, επομένως ο πελάτης μπορεί να τερματίσει τη σύμβαση όποτε το επιθυμεί. Όσον αφορά ειδικά τα πράσινα τιμολόγια, ένα ατού είναι πως η χρέωση θα κλειδώνει κάθε 1η του μήνα. Επομένως, από την αρχή του μήνα ο καταναλωτής θα γνωρίζει πόσο θα πληρώσει για κάθε κιλοβατώρα που θα «κάψει» τις επόμενες 30 (ή 31 ημέρες).
Ένα ακόμη πλεονέκτημα είναι η ομοιογένεια των πράσινων τιμολογίων, κάτι που επομένως καθιστά άμεσα συγκρίσιμες τις τελικές τιμές τους. Μάλιστα, το ΥΠΕΝ υποχρεώνει τις εταιρείες να αναρτούν κάθε 1η του μήνα τις χρεώσεις του πράσινου τιμολογίου τους, ενώ το αργότερο 5 ημέρες αργότερα τα στοιχεία θα εμφανίζονται και στο εργαλείο σύγκρισης τιμών της Ρυθμιστικής Αρχής Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ). Από το εργαλείο, οι καταναλωτές θα έχουν εύκολα εικόνα κάθε μήνα για τα πιο ανταγωνιστικά πράσινα προϊόντα που διατίθενται στην αγορά.
Από την άλλη πλευρά, αρκετοί προμηθευτές έχουν επιλέξει να προωθήσουν τα κίτρινα τιμολόγιά τους, συνδυάζοντάς τα για παράδειγμα με πρόσθετα προϊόντα και υπηρεσίες για τους πελάτες τους. Επίσης, σύμφωνα με πολλές εταιρείες, η δομή του κίτρινου τιμολογίου (δηλαδή το γεγονός ότι «κλειδώνει» χρέωση μετά τον μήνα εφαρμογής) τούς δίνει τη δυνατότητα να κινηθούν επιθετικά στον καθορισμό των χρεώσεων, προσφέροντας επομένως ιδιαίτερα ανταγωνιστικές τιμές.
5. Τι ισχύει με το ύψος των χρεώσεων;
Ο γενικός κανόνας είναι πως δεν υπάρχει επιλογή χωρίς ρίσκο για τον καταναλωτή. Ενδεικτικό παράδειγμα τα σταθερά τιμολόγια – η ΔΕΗ διαθέτει ένα νέο προϊόν σταθερής τιμής (και 12μηνης διάρκειας), το myHome Online, με χρέωση ημέρας στα 17,5 λεπτά ανά κιλοβατώρα.
Η χρέωση αυτή είναι αρκετά ελκυστική και μάλιστα «θωρακίζει» τον πελάτη έναντι οποιασδήποτε εκτίναξης της χονδρεμπορικής μέσα στο 2024. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, αν δεν υπάρξει μια τέτοια εκτίναξη, ο καταναλωτής θα πληρώσει για ρεύμα ακριβότερα από ό,τι αν είχε επιλέξει ένα κυμαινόμενο προϊόν.
Όσον αφορά τις χρεώσεις στα κίτρινα και τα πράσινα τιμολόγια, υπάρχει διάσταση απόψεων μεταξύ πολλών προμηθευτών και του υπουργείου. Οι πάροχοι υποστηρίζουν ότι καθώς τα κίτρινα τιμολόγια «κλειδώνουν» τη χρέωσή τους μετά τον μήνα εφαρμογής, ο προμηθευτής δεν αναλαμβάνει ρίσκο πρόβλεψης του χονδρεμπορικού κόστους. Επομένως, το ρίσκο αυτό δεν ενσωματώνεται στη χρέωση, με συνέπεια αυτή να είναι μικρότερη από την τιμή του πράσινου τιμολογίου τους.
Από την άλλη πλευρά, το ΥΠΕΝ υποστηρίζει πως οι ρυθμίσεις για το πράσινο τιμολόγιο προάγουν τον ανταγωνισμό, ωθώντας τις εταιρείες να περιορίσουν τα περιθώρια κέρδους τους και επομένως να κινηθούν ανταγωνιστικά και στο ειδικό τιμολόγιο.
Η διαφάνεια και ο ανταγωνισμός δεν αποκλείει, βέβαια, το ενδεχόμενο κάποιο κίτρινο τιμολόγιο μίας εταιρείας να είναι όντως πιο φθηνό από το δικό της πράσινο προϊόν. Ωστόσο, είναι πιθανό κάποιο πράσινο προϊόν ενός παρόχου να αποδειχθεί τελικά φθηνότερο τουλάχιστον από πολλά από τα κίτρινα τιμολόγια που θα διατίθενται στην αγορά από όλους τους προμηθευτές.
5. Μέχρι πότε μπορώ να επιλέξω προϊόν για τον Ιανουάριο;
Για την επιλογή ενός μπλε ή κίτρινου τιμολογίου, η γενική προθεσμία ήταν η 31η Δεκεμβρίου. Αν έως τότε ένας καταναλωτής δεν ανταποκριθεί στην ενημέρωση της εταιρείας του (κοινώς δεν κάνει τίποτα), τότε θα μεταπέσει αυτομάτως στο πράσινο τιμολόγιό της. Εξαίρεση αποτελούν οι πελάτες με ενεργές συμβάσεις (που δεν έχουν λήξει), οι οποίοι μπορούν να παραμείνουν σε αυτές, δηλώνοντάς το έως τις 31 Ιανουαρίου.
Από όσα προαναφέρθηκαν, η επιλογή κίτρινου τιμολογίου (ή πράσινου άλλης εταιρείας) αυτή τη στιγμή μπορεί να βασιστεί μόνο σε εκτιμήσεις, σχετικά με την τιμή που θα έχουν τον πρώτο μήνα του 2024 τα προϊόντα που θα διατίθενται από την 1η Ιανουαρίου. Ανάλογες εκτιμήσεις θα χρειαστεί να κάνει κανείς, για να αποφασίσει αν αντί για κάποιο κίτρινο ή πράσινο προϊόν, τον συμφέρει να καταφύγει από τώρα σε ένα μπλε τιμολόγιο.
Για παράδειγμα, για τη σύγκριση μεταξύ των πράσινων τιμολογίων, το Insider.gr προχώρησε σε επεξεργασία του ειδικού προϊόντος κάθε προμηθευτή, με βάση διάφορα σενάρια για το ύψος της χονδρεμπορικής τον Δεκέμβριο 2023. Η σύγκριση έδειξε πως το πράσινο προϊόν της ΔΕΗ (Γ1 τιμολόγιο) θα είναι το φθηνότερο τον Ιανουάριο, με τα ειδικά ωστόσο προϊόντα τριών ακόμη παρόχων να βρίσκονται σε μικρή απόσταση.
Επίσης, συγκρίνοντας μεταξύ τους τα προϊόντα της ίδιας εταιρείας, με χονδρεμπορικές τιμές μίας σχετικά μεγάλης χρονικής περιόδου του 2023, φαίνεται πως όντως σε ορισμένους παρόχους κάποιο από τα κίτρινα τιμολόγιά τους είναι φθηνότερο από το πράσινο προϊόν τους.
6. Πότε θα υπάρχει σαφής εικόνα για τις χρεώσεις των προϊόντων;
Για τη σύγκριση των πράσινων τιμολογίων όλων των προμηθευτών, η «ημέρα της κρίσης» είναι η 1η Ιανουαρίου, όταν όλες οι εταιρείες θα αναρτήσουν τις τελικές τιμές του ειδικού προϊόντος τους. Επομένως, από την 1η Ιανουαρίου (και χωρίς τον παραμικρό υπολογισμό), ένας καταναλωτής θα ξέρει με σιγουριά αν το πράσινο τιμολόγιο του προμηθευτή του είναι φθηνό ή ακριβό τον πρώτο μήνα του έτους, συγκριτικά με τα πράσινα προϊόντα των υπόλοιπων παρόχων. Επίσης, έως τις 5 Ιανουαρίου, οι τιμές θα έχουν αναρτηθεί και στο εργαλείο σύγκρισης της ΡΑΑΕΥ.
Όσον αφορά τα κίτρινα τιμολόγια, οι τιμές του Ιανουαρίου 2024 θα «κλειδώσουν» για τα περισσότερα στις 31 Ιανουαρίου και από την 1η Φεβρουαρίου θα ανακοινωθούν από τις εταιρείες. Επομένως, στις αρχές του Φεβρουαρίου θα υπάρχουν συγκεκριμένα τελικά νούμερα, για να αντιπαραβάλει κανείς τις χρεώσεις που είχαν τον Ιανουάριο τόσο τα πράσινα όσο και τα περισσότερα κίτρινα προϊόντα που κυκλοφορούν στην αγορά.
Όπως είναι φυσικό, τα νούμερα αυτά θα αποτυπώνουν τι συνέβη τον Ιανουάριο, χωρίς να προδικάζουν ότι η κατάταξη των εταιρειών (από τη φθηνότερη, στην ακριβότερη) θα είναι ίδια και τον Φεβρουάριο. Στελέχη της αγοράς επισημαίνουν πως θα χρειαστεί περίπου ένα τρίμηνο για να μπορεί να αποκρυσταλλωθεί η εμπορική πολιτική που ακολουθεί κάθε εταιρεία για τα προϊόντα της – είτε τα κίτρινα, είτε το πράσινο.
7. Τι ισχύει αν αποφασίσω να αλλάξω προϊόν ή εταιρεία μετά την 1η Ιανουαρίου;
Αν έχετε επιλέξει κάποιο κίτρινο προϊόν, ή έχετε μεταπέσει αυτόματα στο πράσινο τιμολόγιο του προμηθευτή σας, μπορείτε ανά πάσα στιγμή και αζημίως να αλλάξετε συμβόλαιο. Κατά συνέπεια, ακόμη και στις 2 Ιανουαρίου, αφότου συγκρίνει κανείς τα πράσινα προϊόντα όλων των προμηθευτών, θα μπορεί να μετακινηθεί σε άλλη εταιρεία, αν εκτιμά πως το ειδικό της προϊόν τον συμφέρει περισσότερο.
Δέσμευση, δηλαδή πέναλτι πρόωρης αποχώρησης, υπάρχει μόνο στα σταθερά τιμολόγια, όπως προαναφέρθηκε.
8. Θα συνεχίσει να υπάρχει «στοχευμένη» στήριξη μέσα στο 2024;
Οι επιδοτήσεις θα συνεχιστούν, πλέον μόνο για τους δικαιούχους του Κοινωνικού Οικιακού Τιμολογίου (ΚΟΤ). Επίσης, για το πρώτο τρίμηνο του έτους, ένας μεγάλος αριθμός νοικοκυριών θα μπορεί να λάβει επίδομα θέρμανσης στο ρεύμα, δηλαδή ενίσχυση για τη χρήση κάποιας ηλεκτρικής συσκευής για θέρμανση (κλιματιστικό, ηλεκτρικό καλοριφέρ, αντλία θερμότητας).
Υπενθυμίζεται ότι οι δικαιούχοι δεν θα πρέπει να έχουν λάβει επίδομα για κάποιο άλλο καύσιμο (π.χ. πετρέλαιο, καυσόξυλα). Επίσης, τα εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια είναι τα ίδια με τα υπόλοιπα καύσιμα.
