Υπό αμφισβήτηση τίθεται το μέλλον των πράσινων πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς οι Πράσινοι και οι Φιλελεύθεροι βγήκαν ως οι μεγάλοι χαμένοι στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το εκλογικό αποτέλεσμα πριονίζει τους φιλόδοξους στόχους για το κλίμα και την βιώσιμη ανάπτυξη που είχε θέσει η ΕΕ πριν από 4,5 χρόνια μέσω της Πράσινης Συμφωνίας και ενισχύει τους φόβους ότι η άνοδος ακροδεξιών κομμάτων και η επικράτηση δυνάμεων (οι οποίες ούτως ή άλλως είχαν αρχίσει σταδιακά να αναδιπλώνονται σε πιο συντηρητικά σχήματα λόγω των παράπλευρων απωλειών που είχε αρχίσει να έχει η ευρωπαϊκή πράσινη πολιτική) θα επιφέρει εκπτώσεις και στην χρηματοδότηση της πράσινης μετάβασης.
Το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας της περασμένης εβδομάδας υπογραμμίζει πώς η κλιματική αλλαγή είναι λιγότερο προτεραιότητα για τους ψηφοφόρους σε ολόκληρο το μπλοκ εν μέσω της κρίσης κόστους ζωής και της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Οι απώλειες των Πρασίνων σημειώθηκαν ύστερα από τις πολύμηνες διαμαρτυρίες των Ευρωπαίων αγροτών ενάντια στις περιβαλλοντικές πολιτικές που σχεδίαζαν να μειώσουν τις επιδοτήσεις καυσίμων και να περιορίσουν τη χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων. Ήδη, πριν από τις εκλογές, οι διαμαρτυρίες ώθησαν την Ευρωπαϊκή Ένωση να υποχωρήσει σε ορισμένα σημεία ενώ υπό αναθεώρηση είναι και άλλες πτυχές της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ).
Η Πράσινη Συμφωνία, ένα πλούσιο και φιλόδοξο σύστημα νόμων και αξιών εξακολουθεί να βρίσκεται στην ατζέντα όλων των κομμάτων αλλά ίσως να αποδυναμωθεί. Και αυτό δεν αποτελεί άμεση συνέπεια των ευρωεκλογών αλλά των ιδιαίτερων γεωπολιτικών, υγειονομικών, οικονομικών και κοινωνικών συγκυριών. Από την στιγμή που υπεγράφη η Πράσινη Συμφωνία, ο κόσμος άλλαξε με τρόπο που κανένας από τους εμπνευστές της δεν μπορούσε να είχε προβλέψει. Η πανδημία, ο πόλεμος στην Ουκρανία και η ενεργειακή κρίση, ο πληθωρισμός, ο ανταγωνισμός μεταξύ Κίνας και Ηνωμένων Πολιτειών, όλα αυτά υπαγορεύουν νέες προτεραιότητες στην Ευρώπη οι οποίες προτάσσουν την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, την οικονομική ασφάλεια και την άμυνα και ίσως να θέτουν σε δεύτερη μοίρα τις περιβαλλοντικές ανησυχίες.
Τα ακροδεξιά κόμματα, που επικρίνουν έντονα το κόστος της Πράσινης Συμφωνίας και τη γραφειοκρατία, βρίσκονται σε άνοδο. Οι πολίτες ανησυχούν περισσότερο για το αυξανόμενο κόστος ζωής σήμερα παρά για τις κλιματικές επιπτώσεις που θα προκύψουν σε λίγα χρόνια. Πολλοί υποστηρίζουν ότι αυτοί οι παράγοντες θα αλλάξουν την ιεραρχία των μεγάλων ευρωπαϊκών προκλήσεων και κατά συνέπεια στην διαθεσιμότητα και κατανομή των πόρων.
Το Βέλγιο, η Γαλλία, η Γερμανία και η Ιταλία είναι μεταξύ των βασικών χωρών όπου οι φιλελεύθεροι και οι πράσινοι υπέστησαν βαρύτερες ήττες, συχνά προς όφελος της ακροδεξιάς, ιδιαίτερα στο Παρίσι και το Βερολίνο. Η έλλειψη πρόσβασης σε αξιοπρεπή στέγαση και τα υψηλά ποσοστά πληθωρισμού μαζί με τις εθνικές αντιδράσεις στον πόλεμο στην Ουκρανία επηρέασαν τους ψηφοφόρους. Από την άλλη, παρά την κακή συνολική επίδοση, οι Πράσινοι κατείχαν ή κέρδισαν έδρες στη Δανία και τη Σουηδία και την Ολλανδία.
Σταθερές οι βασικές γραμμές της Πράσινης Συμφωνίας αλλά πιθανή η μείωση του προϋπολογισμού
Παρά το ηχηρό μήνυμα που έστειλαν οι Ευρωπαίοι ψηφοφόροι, αρκετοί πολιτικοί επιστήμονες αμφιβάλλουν ότι υπήρξε εκτεταμένη αντίδραση κατά της ευρωπαϊκής πολιτικής για το κλίμα, και θεωρούν ότι το εκλογικό αποτέλεσμα αποτελεί απλώς μια προειδοποίηση ότι τα κακώς σχεδιασμένα μέτρα -ιδιαίτερα αυτά που πλήττουν περισσότερο τα φτωχότερα νοικοκυριά- μπορούν μελλοντικά να γυρίσουν μπούμερανγκ.
Ο Aurélien Saussay, επίκουρος καθηγητής στο Grantham Research Institute εκτιμά ότι οι κλιματικές πολιτικές που πλήττουν άμεσα τα νοικοκυριά μπορούν να προκαλέσουν ισχυρές αντιδράσεις «ακόμη και σε έναν πληθυσμό που δεν αμφιβάλλει για την πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής».
Μια αδύναμη παρουσία των Πρασίνων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα μπορούσε να επηρεάσει τις διαπραγματεύσεις για τον στόχο μείωσης των καθαρών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 90% έως το 2040, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. «Θα ήταν ευκολότερο και πιθανότατα θα αποκτούσαμε έναν πιο φιλόδοξο στόχο, εάν τα κόμματα που υποστηρίζουν ρητά ισχυρούς στόχους για το κλίμα είχαν ισχυρότερη παρουσία στις εκλογές», σημειώνει ο Saussay.
Παρ’ όλα αυτά, το νέο κοινοβούλιο είναι απίθανο να καταργήσει βασικούς στόχους για το κλίμα (όπως είναι κλιματική ουδετερότητα το 2050) αλλά θα μπορούσαν να αλλάξουν οι προτεραιότητες και να μειωθούν οι προϋπολογισμοί που θα διατεθούν σε συγκεριμένα μέτρα, υποστηρίζουν οι διεθνείς αναλυτές. Μάλιστα, εκτιμούν ότι το επόμενο κοινοβούλιο φαίνεται ότι θα συνεχίσει να δίνει προτεραιότητα στη χρηματοδότηση της επιστημονικής έρευνας. Στο ίδιο πλαίσιο, παράγοντες της αγοράς θεωρούν αυτονόητο ότι η ανάπτυξη των πράσινων τεχνολογιών θα είναι ζωτικής σημασίας για τον ανταγωνισμό με την Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η στροφή στην βιώσιμη ανάπτυξη
Μέχρι στιγμής, η Πράσινη Συμφωνία έχει επικεντρωθεί στην ενεργειακή μετάβαση, κυρίως θέτοντας στόχους και καθιστώντας τις εκπομπές ολοένα και πιο ακριβές. Η δεύτερη προτεραιότητα ήταν η προώθηση μεγαλύτερης διαφάνειας στις πρακτικές βιωσιμότητας των εταιρειών και των επενδυτών μέσω των απαιτήσεων υποβολής εκθέσεων. Και στις δύο περιπτώσεις, πολλοί νόμοι έχουν ήδη θεσπιστεί. Κατά συνέπεια, το επόμενο νομοθετικό σώμα θα επικεντρωθεί στην εφαρμογή, δηλαδή στο να αποφασίσει πώς θα επιτευχθούν οι στόχοι, για παράδειγμα στην ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και σε αυτό το κομμάτι, σημαντικό ρόλο θα παίξει η βούληση των εθνικών κυβερνήσεων.
Το επόμενο διάστημα, τα ευρωπαϊκά κράτη πρέπει να περάσουν από την θεωρία στην πράξη και για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη συνέπεια στο ρυθμιστικό σύστημα, ενώ όσον αφορά στις απαιτήσεις αναφοράς οι οποίες συχνά είναι περίπλοκες και επαχθείς θα πρέπει να βρεθεί μία φόρμουλα που να ικανοποιεί και τις επιχειρήσεις.
