Η κορυφαία αγροτική πράξη της χρονιάς, ο αλωνισμός των σιτηρών, είναι στην κορύφωσή της. Μια ιδιαίτερα προβληματική χρονιά τελειώνει, με ανάμεικτα αποτελέσματα και συναισθήματα για τους παραγωγούς. Το «τελευταίο καταφύγιο» των αγροτών, η καλλιέργεια των σιτηρών δείχνει να μην αποτελεί πια βιώσιμη λύση. Η τιμή παραγωγού είναι ακόμη άγνωστη, παρόλο που έχει συγκομισθεί πάνω από το 50% της σοδειάς. Τα έξοδα πολλά, τα κέρδη, όπου υπάρχουν, λίγα. Τι θα απογίνει με τα χωράφια που μοιάζουν να εγκαταλείπονται διαρκώς;
Η καλλιέργεια σιτηρών, σιταριού και κριθαριού, είναι μια εύκολη μηχανοποιημένη καλλιέργεια. Ή μάλλον για την ακρίβεια, ήταν μια εύκολη καλλιέργεια, γιατί με τα νέα κλιματικά δεδομένα είναι μια σπαζοκεφαλιά. Η έλλειψη βροχοπτώσεων ακόμη και τον χειμώνα, οι αυξημένες θερμοκρασίες της άνοιξης, η υψηλή τιμή των εισροών, η κακή λειτουργία των εγχώριων αγορών είναι τα βασικά προβλήματα της καλλιέργειας. Και σα να μην έφτανα αυτά, ήλθε να προστεθεί και ο παράγων Τουρκία, ένα θέμα που εμείς εδώ στο insider.gr είχαμε πολύ γρήγορα εντοπίσει και επισημάνει.
Τα σιτηρά καλλιεργούνταν παραδοσιακά για 3 λόγους: Διότι τα χωράφια ήταν ξερικά, διότι αποτελούσαν ένα κρίκο της αλυσίδας της αμειψισποράς (σ.σ. διαδοχική αλλαγή καλλιεργειών) και διότι δεν χρειάζεται πολύ δουλειά, κάτι που ταίριαζε σε αγρότες μερικής απασχόλησης ή συνταξιούχους. Τελευταία, με την μεγάλη μείωση της κερδοφορίας των αρδευόμενων καλλιεργειών, καλαμπόκι, βαμβάκι, βιομηχανική τομάτα, τεύτλα παλαιότερα, το ενδιαφέρον των παραγωγών στράφηκε προς την καλλιέργεια σιτηρών. Με τον σύγχρονο εξοπλισμό που διαθέτει ένας μέσος αγρότης, μπορεί με άνεση να καλλιεργήσει κάποιες δεκάδες εκατοντάδες στρέμματα σιτηρών, ενώ υπάρχουν περιπτώσεις όπου πατέρας και δύο γιοί, καλλιεργούν ορισμένες χιλιάδες στρέμματα.
Αντιλαμβάνεται κανείς ότι ο παραγωγός των 100 ή και 200 στρεμμάτων δεν έχει καμία σχέση με τους τελευταίους. Ακόμη κι εάν το σύνολο των 200 στρεμμάτων είναι ποτιστικά. Ο πατέρας με τους δύο γιους, έχει τρομακτικές οικονομίες κλίμακας. Πρώτα, έχει μεγάλο πρόσωπο στην αγορά εισροών, όπου μπορεί και πετυχαίνει πολύ χαμηλότερες τιμές σε σπόρους, φάρμακα, λιπάσματα, λάδια και ανταλλακτικά. Μετά, μπορεί να επενδύσει με γρήγορη απόσβεση σε μηχανήματα και εργαλεία χειρισμού των μεγάλων ποσοτήτων, τόσο των εισροών όσο και των τελικών προϊόντων. Οι μικρότεροι περιμένουν πότε θα τελειώσουν οι εργάτες τη συλλογή ελιών για να φορτώσουν σπόρους και λιπάσματα στη σπαρτική. Μετά έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει σύγχρονο και καινοτόμο μηχανολογικό εξοπλισμό, όπως οι σπαρτικές που δουλεύουν σε ακαλλιέργητο χωράφι, που μειώνουν το κόστος καλλιέργειας σημαντικά. Τέλος έχει τη δυνατότητα να αποθηκεύσει το προϊόν του, σε σωστές εγκαταστάσεις με μικρό κόστος εισόδου - εξόδου των προϊόντων του.
Τα περισσότερα από τα παραπάνω αποτελούν όνειρο θερινής νυκτός για την τεράστια πλειονότητα των καλλιεργητών σιταριού στη χώρα μας. Σήμερα, θα περιοριστούμε μόνο στο θέμα της αποθήκευσης, το οποίο αποδεικνύεται απόλυτα καθοριστικό για την ομαλή λειτουργία της αγοράς.
Μετά τη περυσινή, ξαφνική εμφάνιση της Τουρκίας ως εξαγωγέας, ένα μόλις μήνα μετά το τέλος του αλωνισμού στη Μεσόγειο με μεγάλες μάλιστα ποσότητες, οι πάντες φέτος είναι διστακτικοί: θα επαναληφθεί το ίδιο έργο φέτος; Έχει φέτος επαρκείς ποσότητες η Τουρκία;
Οι πληροφορίες όχι πολύ σαφείς και σε συνδυασμό με τον κεντρικό συντονισμό των εξαγωγών από κεντρικό οργανισμό TMO, οι πάντες τηρούν στάση αναμονής. Έτσι κανείς σε ολόκληρη σχεδόν την Ελλάδα δεν δίνει τιμή στους παραγωγούς, που παραδίδουν το εισόδημα της χρονιάς τους στους κατά τόπους εμπόρους. Στην καλύτερη περίπτωση, να πάρεις κάτι τις έναντι, της όποιας τιμής αποφασίσει ο συγκεκριμένος έμπορος που εσύ έχεις παραδώσει το σιτάρι σου! Με την πάροδο των ημερών, οι έμποροι και οι τοπικοί τους μεσίτες, μαζεύουν σημαντικές ποσότητες στα χέρια τους και... με την ησυχία τους θα αποφασίσουν αργότερα ποια τιμή θα δώσουν στους παραγωγούς προμηθευτές τους!
Ξέρετε πολλές αγορές που δουλεύουν έτσι; Φέρε μου το προϊόν σου εδώ να το σιγουρέψω, ίσως και να το διακινήσω και βλέπουμε αργότερα για τις τιμές που θα σου δώσω!!!
Αυτό όμως δεν λέγεται λειτουργία αγοράς, όταν ο ένας από τους συναλλασσόμενους έχει και το μαχαίρι και το πεπόνι. Θα πρέπει μάλλον να ξαναγραφεί η οικονομική θεωρία με βάση την αθλιότητα των συναλλαγών...
Πολλοί παραγωγοί, έβαλαν το προϊόν τους σε αποθήκες. Αυτό, εκ πρώτης άποψης, δείχνει μια σωστή συμπεριφορά. Επειδή όμως οι χώροι αυτοί δεν είναι συνήθως ιδιαίτερα κατάλληλοι και οι αποθηκευμένες ποσότητες μικρές, το κόστος μπες- βγες όπως το λένε στη γλώσσα τους οι αγρότες δεν είναι μικρό: Μπορεί να φτάσει ακόμη και 10% της τελικής τιμής. Άρα σε μια πτωτική αγορά, έχουν μπει μέσα, με γκολ από τα αποδυτήρια.
Η αποθήκευση σε επίπεδο παραγωγού, βοηθάει σε κάθε περίπτωση τη λειτουργία της αγοράς. Εκτός της – συνήθους – αύξησης της διαπραγματευτικής θέσης του παραγωγού, δεν υποχρεώνει τους εμπόρους να αναζητήσουν υψηλά κεφάλαια κίνησης για το αν μαζέψουν το προϊόν στις δικές τους αποθήκες. Αυτό μάλιστα, σε περιόδους υψηλών επιτοκίων και μεγάλου κόστους χρήματος είναι πολύ σημαντικό. To λογικό είναι, ότι με την πάροδο του χρόνου, η τιμή των αποθηκευμένων σιτηρών θα πρέπει να περιλαμβάνει και το χρηματοοικονομικό όφελος ή τουλάχιστον ένα μέρος του. Αυτό δεν συμβαίνει πάντα, τα τελευταία μάλιστα χρόνια συμβαίνει το αντίθετο: Η τιμή της περιόδου αλωνισμού ήταν υψηλότερη από την υπόλοιπη περίοδο.
Φέτος, η καλλιέργεια σιταριού, ήταν αυτό που στην ενεργειακή αγορά λένε «τελευταίο καταφύγιο». Οι περισσότερες μεγάλες καλλιέργειες ήταν ελάχιστα κερδοφόρες και με πολύ υψηλό ρίσκο, αφού απαιτούν πολύ δαπανηρές εισροές σε ολόκληρη την καλλιεργητική περίοδο: Ακριβά λιπάσματα, πανάκριβους σπόρους, αυξημένα καύσιμα και διαρκώς αυξανόμενο κόστος ρεύματος. Προσθέστε σε όλα αυτά και την αβεβαιότητα που γεννάει η ύπαρξη νερού και θα έχετε ένα εκρηκτικό κοκτέιλ.
Οι καλλιεργούμενες με σιτάρι εκτάσεις φέτος αυξήθηκαν πολύ, ίσως και 20% σε σχέση με πέρυσι και υπερδιπλάσιες σε σχέση με πριν 5 χρόνια. Η χρονιά δεν βοήθησε: Το προϊόν είναι ποιοτικά άριστο, το καλύτερο ίσως που έχει παραχθεί τα τελευταία χρόνια, αλλά οι αποδόσεις μειωμένες. Όσα χωράφια δεν ποτίστηκαν αποδίδουν κάτω από το μισό των συνήθων αποδόσεων. Όσα ποτίστηκαν, έχουν καλύτερες αποδόσεις, όχι όμως όπως θα ανέμενε κανείς.
Οικονομικά, κανείς δεν ξέρει πως θα κινηθούν τα δεδομένα. Όσο η τιμή είναι άγνωστη, πως να υπολογίσεις εάν κέρδισες και πόσο; Η γενική όμως εντύπωση είναι ότι το τελικό αποτέλεσμα για τον παραγωγό θα είναι αρνητικό στα απότιστα χωράφια και με ένα μικρό κέρδος για τα υπόλοιπα. Θα πει κάποιος, πως φτάσαμε σε αυτό το συμπέρασμα όταν δεν ξέρουμε τις τιμές; Λογικό ερώτημα, αλλά ποιος θα έχει το πάνω χέρι σε μια σχέση και δεν θα κοιτάξει να το εκμεταλλευθεί; Το εμπορικό ενδιαφέρον εμφανίζεται για την ώρα περιορισμένο. Από την άλλη οι παραγωγοί βιάζονται να πάρουν τα χρήματα προκειμένου να καλύψουν άλλες καλλιεργητικές και οικογενειακές τους ανάγκες. Άρα;
Τα παραπάνω δεν συνηγορούν ότι η αγορά του βασικότερου και πλέον συμβολικού προϊόντος της ελληνικής γεωργίας δουλεύει αποτελεσματικά. Θυμίζει λειτουργία αγοράς την εποχή του «Σφάξε με Αγά μου να Αγιάσω»! Είναι προς το συμφέρον ολόκληρης της κοινωνίας να δουλέψει η αγορά σωστά. Θυμηθείτε τι έγινε όταν ξεκίνησε η Ουκρανο-Ρώσικη σύρραξη.
Κάποιος πρέπει τελικά να ασχοληθεί και με το θέμα αυτό, πριν είναι πολύ αργά. Σίγουρα, η πολιτεία, το κράτος αλλά και δήμοι, είναι μερικοί από αυτούς αλλά και άλλοι συντελεστές της αγοράς είναι πια υποχρεωμένοι να ενσκήψουν στο πρόβλημα. Η καλλιεργήσιμη γη στην Ελλάδα συνεχώς μειώνεται, την ίδια ώρα που αυξάνονται τα πάσης φύσεως «μηχανήματα πολυτελείας» και το ένα πρόγραμμα Νέων αγροτών διαδέχεται το άλλο. Μέχρι τώρα εγκαταλείπεται αυτό που λέμε «οριακές γαίες», δηλαδή λίγο παραγωγικές σε δύσκολα μέρη. Η επιστήμη όμως μας έχει δώσει σήμερα τα όπλα να εμπλουτίσουμε τα χωράφια αυτά και να βελτιώσουμε την παραγωγή και παραγωγικότητά τους. Η εγκατάλειψή τους σε λίγο θα αποτελεί ένα ακόμη εθνικό έγκλημα, όπως τόσα και τόσα που έχουμε κάνει στην ελληνική ύπαιθρο.
