Καλά... κρατεί η δημόσια συζήτηση στο Βερολίνο για τα περιθώρια συνεργασίας μεταξύ κεντροδεξιάς και ακροδεξιάς. Θρυαλλίδα της κλιμακούμενης αυτής συζήτησης είναι η άνοδος του ακροδεξιού κόμματος «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD) -καθώς στις δημοσκοπήσεις βγαίνει πρώτο στην ανατολική Γερμανία και δεύτερο σε πανεθνικό επίπεδο - αλλά και η ανάπτυξη και άλλων κομμάτων του ίδιου ή παρόμοιου πολιτικού φάσματος στην Ευρώπη.
Και όλα αυτά ενώ επίκειται ένα πανευρωπαϊκό πολιτικό crash test, το οποίο δεν είναι άλλο από τις ευρω-εκλογές του Ιουνίου του 2024.
Στο ερώτημα, αν είναι δυνατόν στην Ευρώπη ένα κεντροδεξιό κόμμα όπως το CDU να συνεργαστεί με ένα ακροδεξιό κόμμα όπως το AfD, η απάντηση είναι: «εξαρτάται», σχολιάζει η Welt. Kαι αυτό γιατί τα αδελφά κόμματα του AfD στα διάφορα κράτη έχουν διαφορετικές ριζοσπαστικές θέσεις, παρά τις πολλές ομοιότητες. Ο Μάνφρεντ Βέμπερ (σ.σ. κορυφαίο στέλεχος του βαυαρικού κεντροδεξιού κόμματος CSU), επικεφαλής της ομάδας του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (σ.σ. στο οποίο ανήκει η ΝΔ στην Ελλάδα, το CDU στη Γερμανία, κλπ.) στο Ευρωκοινοβούλιο, πρότεινε μια ελαστική φόρμουλα. Για τον ίδιο, τρία κριτήρια είναι καθοριστικά για τη συνεργασία:
- Ναι στην ΕΕ
- Ναι στο κράτος δικαίου
-Ναι στην Ουκρανία.
Η Welt κάνει μια ανασκόπηση των θέσεων των σημαντικότερων ακροδεξιών κομμάτων της Ευρώπης:
Γερμανία
Το AfD (Alternative fuer Deutschland-AfD) θεωρεί την ΕΕ ένα αντιδημοκρατικό κατασκεύασμα και θέλει να τη μεταρρυθμίσει εκ βάθρων ή ακόμη και να την καταργήσει. Συγκεκριμένα, η «ομαλή διάλυση» της ΕΕ, θα συζητηθεί σε συνέδριο του ομοσπονδιακού κόμματος στις αρχές Αυγούστου -όταν θα εγκριθεί το πρόγραμμα των ευρωεκλογών. Ήδη έχει αποφασιστεί η απαίτηση για έξοδο της Γερμανίας από την ΕΕ ως «τελευταία επιλογή».
Ο πόλεμος της Ρωσίας αποτελεί αντικείμενο αμφιλεγόμενης συζήτησης. Η κοινοβουλευτική ομάδα τον καταδικάζει ως «επιθετικό πόλεμο αντίθετο με το διεθνές δίκαιο» και απορρίπτει τις οικονομικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας καθώς και τις παραδόσεις όπλων στην Ουκρανία. Διαδίδονται φιλορωσικά και αντι-ουκρανικά αφηγήματα, ιδίως στην εθνικιστική πτέρυγα του κόμματος.
Το Ομοσπονδιακό Γραφείο Προστασίας του Συντάγματος κατατάσσει το AfD ως ύποπτη περίπτωση ακροδεξιού εξτρεμισμού. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση, οι δηλώσεις του AfD «συχνά εκφράζουν μια εθνοπολιτισμική αντίληψη του λαού», η οποία έρχεται σε αντίθεση με τον Σύνταγμα. Επιπλέον, σημειώθηκαν «δυσφημίσεις των πολιτικών αντιπάλων, καθώς και του κράτους και των εκπροσώπων του», οι οποίες αποσκοπούσαν σε «μια γενική απαξίωση του πολιτικού συστήματος».
Γαλλία
Ο Εθνικός Συναγερμός (Rassemblement National-RN) της Γαλλίας αντιτίθεται πεισματικά στην ΕΕ εδώ και δεκαετίες. Αν και η επικεφαλής του RN Μαρίν Λεπέν έχει πλέον εγκαταλείψει την ιδέα του «Frexit» (σ.σ. της εξόδου της Γαλλίας από την ΕΕ), ως πρόεδρος της Γαλλίας θα έθετε την εθνική δικαιοδοσία πάνω από εκείνη του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Για να το κάνει αυτό, θα πρέπει να προωθήσει μια συνταγματική τροποποίηση, η οποία θα ισοδυναμούσε με ένα de facto Frexit.
Ταυτόχρονα, επιδιώκει την «εθνική προτεραιότητα», με την οποία εννοεί την προτίμηση των Γάλλων έναντι των αλλοδαπών στις κοινωνικές παροχές, στην εξεύρεση εργασίας και στη στέγαση. Η Λεπέν θα ισχυριζόταν πάντα ότι, ως δικηγόρος στην εκπαίδευση, σέβεται το κράτος δικαίου. Αλλά το σχέδιο να θέσει το εθνικό δίκαιο πάνω από το δίκαιο της ΕΕ δείχνει ότι θα το καταστρατηγήσει και θα το ξαναχτίσει αν χρειαστεί.
Μέχρι τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία, η δεξιά εθνικίστρια της Γαλλίας ήταν δηλωμένη θαυμάστρια του Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος αντίθετα υποστήριζε το κόμμα της, σύμφωνα με τη Welt. Ως ευρωβουλευτής, τάχθηκε τακτικά κατά των κυρώσεων κατά της Μόσχας με το σκεπτικό ότι αισθανόταν πιο κοντά στο «πατριωτικό και οικονομικό μοντέλο» της Ρωσίας παρά σε αυτό της ΕΕ. Χαρακτήρισε νόμιμη την προσάρτηση της Κριμαίας.
Μόνο μετά την εισβολή στην Ουκρανία αναθεώρησε τη γνώμη της. Παράλληλα, μιλά τακτικά κατά της παράδοσης βαρέων όπλων και κατηγορεί τους Ευρωπαίους, κυρίως τους Γερμανούς, για «ατλαντισμό», την υποτιθέμενη τυφλή υποταγή στις ΗΠΑ. Θέλει να εγκαταλείψει το ΝΑΤΟ, συμπληρώνει το ίδιο δημοσίευμα.
Ιταλία
Σε αντίθεση με τους αντίθετους φόβους, οι Fratelli d'Italia (Αδελφοί της Ιταλίας), οι οποίοι συγκυβερνούν τη χώρα με άλλα δεξιά κόμματα (Forza Italia, Λέγκα) δεν έχουν μπει σε τροχιά αντιπαράθεσης με την ΕΕ μετά την εκλογική τους νίκη τον Σεπτέμβριο του 2022. Για χρόνια, το δεξιό εθνικιστικό κόμμα με επικεφαλής την Τζόρτζια Μελόνι ξεσήκωνε την αντιπολίτευση με συνθήματα κατά της ΕΕ, αλλά στην εξουσία έχει προσαρμόσει την πορεία του.
Χρειάζεται την ΕΕ για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις στη χώρα της - στη μεταναστευτική πολιτική, για παράδειγμα, και στη βελτίωση της δύσκολης οικονομικής κατάστασης. Όσον αφορά το θέμα του κράτους δικαίου, η Μελόνι επικεντρώνεται σήμερα σε δύο σημεία: η κυβέρνησή της περιόρισε με διάταγμα την ελεγκτική αρμοδιότητα του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο Ταμείο Ανάκαμψης για τον κορονοϊό και το κόμμα της είναι τουλάχιστον επιφυλακτικό απέναντι στην ελευθερία του Τύπου.
Όσον αφορά τον πόλεμο στην Ουκρανία, ωστόσο, το κόμμα των «Αδελφών της Ιταλίας» είναι ξεκάθαρα στο πλευρό της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένης της προμήθειας όπλων. Σε αυτό το θέμα, ωστόσο, ο εταίρος τους στον συνασπισμό, η Λέγκα, το δεύτερο δεξιό εθνικιστικό κόμμα στην κυβέρνηση της Ιταλίας, αμφιταλαντεύεται. Ο ηγέτης της, Ματέο Σαλβίνι, θεωρείται θαυμαστής του Πούτιν και εξακολουθεί να αμφισβητεί την αναγκαιότητα των παραδόσεων όπλων.
Ισπανία
Το δεξιό εθνικιστικό κόμμα της Ισπανίας ονομάζεται Vox. Προέκυψε ως αντίρροπη κίνηση στις αποσχιστικές προσπάθειες σε ορισμένες ισπανικές περιοχές. Κατά συνέπεια, προπαγανδίζει ένα πρόγραμμα που θέτει στο επίκεντρο το «έθνος» ή την «πατρίδα».
Από αυτή την κοσμοθεωρία, το Vox τοποθετείται πολύ επικριτικά απέναντι στην ΕΕ και αρνείται τη νομιμοποίηση των θεσμών των Βρυξελλών να αποφασίζουν για τις εθνικές υποθέσεις. Στόχος τους είναι μια «ΕΕ των πατρίδων» - μια χαλαρή ένωση που δεν μπορεί να δεσμεύσει τα επιμέρους κράτη μέλη σε τίποτα.
Όσον αφορά το κράτος δικαίου, το Vox επικεντρώνεται στην επισήμανση των δημοκρατικών ελλειμμάτων της ΕΕ και της ισπανικής αριστερής κυβέρνησης. Από την άλλη πλευρά, σχετικοποιεί τις διαδικασίες της ΕΕ για το κράτος δικαίου κατά της Πολωνίας και της Ουγγαρίας και περιγράφει τις ενέργειες της ΕΕ κατά των δύο κρατών ως πολιτικά υποκινούμενες. Η στάση απέναντι στη Ρωσία ήταν παλαιότερα αμφίσημη. Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ωστόσο, το κόμμα έχει λάβει σαφώς φιλοουκρανική θέση.
Αυστρία
Το δεξιό λαϊκιστικό FPÖ (Κόμμα της Ελευθερίας) στην Αυστρία δεν θα μπορούσε να συνεργαστεί με τους Χριστιανοδημοκράτες σύμφωνα με τον ορισμό των τριών κριτηρίων του Βέμπερ. Το κόμμα έχει έντονα φιλορωσικές θέσεις. Ο ηγέτης του FPÖ Χέρμπερτ Κίκλ κατακεραυνώνει τακτικά την «πολεμοχαρή πολιτική κυρώσεων» της ΕΕ, η οποία τροφοδοτεί τον πληθωρισμό.
Ο Kικλ έχει επίσης σε μεγάλο βαθμό αρνητική στάση απέναντι στην ΕΕ. Επικρίνει την «παγκοσμιοποιημένη λαβή από τις Βρυξέλλες» και επαινεί τον πρωθυπουργό της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν ως «πρότυπο για πολλούς στην Ευρώπη». Η Ουγγαρία είναι ένα «καταφύγιο εθνικής αυτοδιάθεσης».
Σε ό,τι αφορά τη μεταναστευτική πολιτική, ο Κικλ ζητά μια «Αυστρία-φρούριο», λέγοντας ότι η ΕΕ αποτυγχάνει να «προστατεύσει τη χώρα της από αυτούς τους εισβολείς». Όταν πρόκειται για ζητήματα κράτους δικαίου, το FPÖ κρατά σε μεγάλο βαθμό χαμηλό προφίλ- δεν υπάρχουν πολλά να κερδίσει για αυτό. Ωστόσο, ο Κικλ κατασυκοφάντησε πρόσφατα τον ανώτατο εκπρόσωπο της Αυστρίας, τον ομοσπονδιακό πρόεδρο Αλεξάντερ φαν ντερ Μπέλεν , ως «γεροντική μούμια στο Hofburg».
Φινλανδία
Τον Απρίλιο, το κόμμα οι «Φινλανδοί» μεταπήδησε από την ομάδα «Ταυτότητα και Δημοκρατία» στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπου συμμετέχει και το AfD, πίσω στην πιο μετριοπαθή ομάδα των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (σ.σ. στην οποία ανήκει το ιταλικό κυβερνών κόμμα της Μελόνι, αλλά και το κυβερνών κόμμα της Πολωνίας, Νόμος και Δικαιοσύνη). Το κόμμα πρέπει να ανήκει σε μια ομάδα που «υπερασπίζεται ασυμβίβαστα τον δυτικό πολιτισμό και την αρχιτεκτονική της ευρωπαϊκής πολιτικής ασφαλείας», σύμφωνα με την αιτιολόγηση. Με άλλα λόγια, δεν θέλει σε καμία περίπτωση να συνδεθεί με τον Πούτιν.
Το κόμμα παραμένει επικριτικό απέναντι στην ΕΕ. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, η επικεφαλής του κόμματος, Ρίικα Πούρα κατέστησε σαφές ότι μακροπρόθεσμος στόχος του κόμματος είναι η αποχώρηση της Φινλανδίας από την ΕΕ. Εν τω μεταξύ, το κόμμα βρίσκεται σε συνασπισμό με το κεντροδεξιό κόμμα KOK και δηλώνει ότι «αποδέχεται ότι η Φινλανδία είναι στην ΕΕ».
Σε θέματα κράτους δικαίου, το κόμμα κρατά χαμηλούς τόνους. Το 2019, οι «Φινλανδοί» στο Κοινοβούλιο της ΕΕ απέρριψαν την επέκταση των εξουσιών της ΕΕ για την τιμωρία των παραβιάσεων του κράτους δικαίου. Εκείνη την εποχή, αυτό αφορούσε κυρίως την Ουγγαρία και την Πολωνία.
Σουηδία
Το κόμμα των «Σουηδών Δημοκρατών» έχει αλλάξει πολύ τα τελευταία χρόνια. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, το κόμμα ζητούσε το «Swexit», δηλαδή την έξοδο της Σουηδίας από την ΕΕ. Σήμερα, το κόμμα αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό την ΕΕ, αλλά θέλει να την αλλάξει «εκ των έσω».
Η αλλαγή πλεύσης εντάσσεται στην προσπάθεια να αρθούν τα εμπόδια για συμμαχίες με κεντροδεξιά κόμματα. Από το περασμένο φθινόπωρο, οι Σουηδοί Δημοκράτες κυβερνούν για πρώτη φορά σε μια τέτοια συμμαχία στη Στοκχόλμη.
Για χρόνια, οι βουλευτές εξέφραζαν το θαυμασμό τους για τον Πούτιν. Αυτό είχε ήδη αλλάξει πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Μετά την εισβολή του Πούτιν, το κόμμα υποστηρίζει ακόμη και την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, την οποία προηγουμένως είχε απορρίψει. Τότε, ωστόσο, αυτό δεν οφειλόταν τόσο στην εγγύτητά της με τη Ρωσία όσο στην απόρριψη των υπερεθνικών οργανισμών.
Το κόμμα είναι προσηλωμένο στη δημοκρατία και τη διάκριση των εξουσιών - και θέλει να αλλάξει την πολιτική στο πλαίσιο του κοινοβουλευτισμού. Ταυτόχρονα, αποφεύγει να επικρίνει την κρατική αναδιάρθρωση της Ουγγαρίας και της Πολωνίας.
Πολωνία, Τσεχική Δημοκρατία, Ουγγαρία
Στα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης, όπου το κομματικό τοπίο είναι ιστορικά διαφορετικά δομημένο, τα δεξιά εθνικιστικά κόμματα βρίσκονται ήδη στην εξουσία.
- Το πολωνικό κυβερνών κόμμα PiS, για παράδειγμα, ανήκει στην ευρωσκεπτικιστική ομάδα EKR στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι Βρυξέλλες επιδιώκουν ένα ευρωπαϊκό «υπερκράτος», το οποίο αποτελεί «εκτροπή», επέκρινε πρόσφατα ο πρωθυπουργός της Πολωνίας Ματέους Μοραβιέτσκι σε προγραμματική ομιλία του στη Χαϊδελβέργη.
Όσον αφορά το κράτος δικαίου, η κυβέρνηση της Βαρσοβίας βρίσκεται σε διαρκή σύγκρουση με την ΕΕ για τους χειρισμούς της στο δικαστικό σύστημα. Η κυβέρνηση της Πολωνίας παίρνει πολύ σαφή θέση για τον πόλεμο στην Ουκρανία: Η Βαρσοβία θεωρείται ο σημαντικότερος υποστηρικτής του Κιέβου στην ήπειρο.
- Η Ουγγαρία είναι διαφορετική: η επανειλημμένη παρεμπόδιση της βοήθειας της ΕΕ προς την Ουκρανία από τον πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν έχει δημιουργήσει σφήνα μεταξύ Βουδαπέστης και Βαρσοβίας. Όπως και η Πολωνία, η Βουδαπέστη βρίσκεται επίσης σε αντιπαράθεση με τις Βρυξέλλες λόγω της μη συμμόρφωσής της με τα πρότυπα του κράτους δικαίου. Τα μέλη του κυβερνώντος κόμματος Fidesz εξαπολύουν επίσης αξιόπιστα λεκτικές επιθέσεις κατά της ΕΕ. Εξαιτίας αυτών των θέσεων, ο Όρμπαν εκδιώχθηκε από την ομάδα του (σ.σ. κεντροδεξιού) Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και σήμερα κάνει φιλίες με την ομάδα των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (σ.σ. στο οποίο ανήκει το κόμμα της Μελόνι κλπ.)
- Ο Πετρ Φιάλα, πρωθυπουργός της Τσεχικής Δημοκρατίας από το 2021, είναι μάλλον απαυδισμένος από τη ρητορική κατά της ΕΕ. Ο συντηρητικός επιθυμεί να επιτύχει μια ισορροπία στην ευρωπαϊκή πολιτική. Παρόλο που το Δημοκρατικό Κόμμα των Πολιτών του (ODS), ως μέλος της ομάδας ομάδα των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (σ.σ. στο οποίο ανήκει το κόμμα της Μελόνι κλπ.) στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, βρίσκεται στο στρατόπεδο των σκεπτικιστών της ΕΕ, ο Φιάλα ακολουθεί μια πολιτική στην Πράγα που οδηγεί σε λίγες αντιπαραθέσεις: Στα ζητήματα του κράτους δικαίου, βρίσκεται στην κεντρική γραμμή. Η Τσεχική Δημοκρατία στέκεται επίσης σταθερά στο πλευρό της Ουκρανίας.
