Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, υποσχέθηκε στους Ευρωβουλευτές να διορίσει έναν Επίτροπο στην Ευρωπαϊκή Ένωση ο οποίος θα είναι υπεύθυνος για τη στέγαση, έναν τομέα περιορισμένης αρμοδιότητας για την ένωση αλλά πολύ μεγάλης σημασίας. Το ερώτημα είναι πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει στην πράξη αυτή η νέα εξουσία.
Μεταξύ του 2010 και του τέλους του 2023, ο μέσος όρος των ενοικίων στην ΕΕ αυξήθηκε σχεδόν κατά 23% και οι τιμές των κατοικιών περίπου κατά 48%, πυροδοτώντας διαμαρτυρίες σε πόλεις, από το Δουβλίνο έως το Άμστερνταμ και τη Λισαβόνα, για την απώλεια αγοραστικής δύναμης. Οι βασικές αιτίες για την εξέλιξη αυτή είναι οι αγορές που κάνουν ξένοι επενδυτές από τις ΗΠΑ και κυρίως από την Ασία, η μεγάλη αύξηση του τουρισμού και το μοντέλο της βραχυχρόνιας μίσθωσης, καθώς και η ολοένα και μεγαλύτερη τάση της τηλεργασίας που έχει καθιερωθεί μετά την πανδημία και έχει οδηγήσει πολλούς εργαζομένους στην αναζήτηση μόνιμης κατοικίας. Αυτή τη στιγμή, υπολογίζεται ότι 20 εκατ. άνθρωποι στην ΕΕ αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα στέγασης ή και έλλειψη στέγης, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat.
Η έλλειψη οικονομικά προσιτών κατοικιών σε συνδυασμό με το αυξανόμενο κόστος διαβίωσης αποτέλεσαν κεντρικά σημεία ακόμη και στις εθνικές και ευρωπαϊκές προεκλογικές εκστρατείες, καθώς εκατομμύρια πολίτες σε ολόκληρη την ΕΕ δεν μπορούν πλέον να αγοράσουν κατοικία. Στο πλαίσιο αυτό, ζητώντας την έγκριση των Ευρωβουλευτών, η φον ντερ Λάιεν έκανε ό,τι μπορούσε για να αντιμετωπίσει αυτές τις ανησυχίες στην ομιλία της στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
«Οι άνθρωποι αγωνίζονται να βρουν οικονομικά προσιτά σπίτια», είχε δηλώσει η πρόεδρος της Κομισιόν στην Ολομέλεια στα μέσα Ιουλίου στο Στρασβούργο. «Θέλω αυτή η Επιτροπή να υποστηρίξει τους ανθρώπους ειδικά εκεί όπου το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο και αν έχει σημασία για τους Ευρωπαίους, έχει σημασία για την Ευρώπη».
Στις κατευθυντήριες γραμμές της πολιτικής της για την επόμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η φον ντερ Λάιεν υπογράμμισε την επείγουσα ανάγκη αντιμετώπισης της στεγαστικής κρίσης, προτείνοντας το πρώτο ευρωπαϊκό σχέδιο για οικονομικά προσιτή στέγαση και έναν Επίτροπο υπεύθυνο για τον τομέα πολιτικής, όπως είχαν ζητήσει οι Σοσιαλιστές ως προϋπόθεση για την υποστήριξη της δεύτερης θητεία της.
To σχέδιο για προσιτή στέγαση
«Η ένωση θα πρέπει να προσφέρει ένα σχέδιο στέγασης που όχι μόνο να στοχεύει στους πραγματικά άπορους, αλλά και να ανταποκρίνεται στην κρίση που επηρεάζει όλους, φοιτητές, μονογονεϊκές οικογένειες, νέους εργαζόμενους...», ανέφερε στο Euronews o Nτέιβιντ Ρινάλντι, διευθυντής πολιτικής στο Ίδρυμα Ευρωπαϊκών Προοδευτικών Μελετών (FEPS).
Ωστόσο, μέχρι στιγμής υπάρχει ένα σημαντικό επενδυτικό κενό στην κοινωνική και οικονομικά προσιτή στέγαση και τα κράτη μέλη μπορούν να χρησιμοποιήσουν δημόσιους πόρους μόνο για να βοηθήσουν τις πιο ευάλωτες ομάδες.
«Όσον αφορά την κρατική βοήθεια, θα θέλαμε να δούμε την αναγνώριση της κοινωνικής και οικονομικά προσιτής στέγασης για όλους - όχι μόνο στις πιο ευάλωτες ομάδες ή κοινωνικές ομάδες με λιγότερες ευκαιρίες - έτσι ώστε να λειτουργεί ως μία υπηρεσία γενικού οικονομικού συμφέροντος», δήλωσε επίσης στο Euronews ο Κριστόφ Ρουγιόν, πρόεδρος της ομάδας των Σοσιαλιστών στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών (ΕτΠ).
Η στέγαση δεν ήταν προτεραιότητα στις συζητήσεις σε επίπεδο ΕΕ και οι υπουργοί Στέγασης έκαναν κοινές συζητήσεις για τις ευρωπαϊκές προκλήσεις σε αυτόν τον τομέα πολιτικής μόνο το 2022 μετά από μια δεκαετία αδιεξόδου - όμως τώρα οι Σοσιαλιστές, η Αριστερά και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών επιμένουν ότι μπορούν να γίνουν πολλά περισσότερα σε επίπεδο ΕΕ για την αντιμετώπιση αυτής της κρίσης, ξεκινώντας από έναν Επίτροπο ή αντιπρόεδρο με εντολή να προωθήσει το διάλογο και τις επενδύσεις.
«Η ΕΕ μπορεί να επηρεάσει τη στέγαση μέσω του χρηματοοικονομικού ρυθμιστικού πλαισίου, της νομοθεσίας περί ανταγωνισμού, της ενεργειακής απόδοσης, των ρυθμιστικών και σχεδιαστικών προτύπων, της πολιτικής συνοχής, της δράσης για το κλίμα, των αστικών/αγροτικών και κοινωνικών πολιτικών», πρόσθεσε ο Ρουγιόν.
Για να αντιμετωπιστεί το αυξανόμενο επενδυτικό χάσμα, τα σχέδια πολιτικής της φον ντερ Λάιεν θα περιλαμβάνουν επίσης αναθεώρηση των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις προκειμένου να δώσουν στα κράτη μέλη μεγαλύτερη ευελιξία για τη στήριξη της στέγασης, καθώς και πρόταση να επιτραπεί στα κράτη μέλη να διπλασιάσουν τις προγραμματισμένες επενδύσεις της πολιτικής συνοχής σε οικονομικά προσιτή στέγαση.
«Θα συνεργαστούμε με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων σε μια πανευρωπαϊκή επενδυτική πλατφόρμα για οικονομικά προσιτή και βιώσιμη στέγαση έτσι ώστε να προσελκύσουμε περισσότερες ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις», αναφέρεται στο πρόγραμμα πολιτικής.
Περισσότερα χρήματα θα προέλθουν από το Ταμείο Κοινωνικού Κλίματος, το οποίο θα κινητοποιήσει τουλάχιστον 86,7 δισ. ευρώ μεταξύ 2026 και 2032 για δράσεις και επενδύσεις για τη στήριξη των πιο ευάλωτων ομάδων, σύμφωνα με την πρόεδρο της Κομισιόν.
Ρύθμιση βραχυχρόνιας μίσθωσης
Ωστόσο, ορισμένες από τις βασικές προτάσεις των Σοσιαλδημοκρατών για τη στέγαση, συμπεριλαμβανομένων των δεσμευτικών στόχων για σταδιακή εξάλειψη των αστέγων έως το 2029 και μιας νομοθετικής πρωτοβουλίας για τη ρύθμιση των βραχυχρόνιων μισθώσεων, δεν συμπεριελήφθηκαν στο πρόγραμμα πολιτικής του προέδρου.
«Για μερικούς ανθρώπους, το Airbnb και άλλες πλατφόρμες είναι πηγή εισοδήματος, αλλά δεν πρέπει να απειλεί την ποιότητα ζωής σε μια πόλη», είπε ο Ρινάλντι, καθώς η αύξηση των τιμών των κατοικιών και των ενοικίων οδηγεί ορισμένους πολίτες να εγκαταλείψουν τα αστικά κέντρα.
Κατά μέσο όρο στην ΕΕ, το 19,6% του διαθέσιμου εισοδήματος των πολιτών δαπανήθηκε για στέγαση το 2022 - αλλά για όσους θεωρούνται ότι βρίσκονται στα όρια της φτώχειας (με διαθέσιμο εισόδημα κάτω του 60% του εθνικού μέσου εισοδήματος), το κόστος στέγασης αντιπροσώπευε σχεδόν το 38% του διαθέσιμου εισόδηματός τους.
Ο διευθυντής πολιτικής της FEPS τόνισε ότι η ένωση θα μπορούσε να παράσχει κατευθυντήριες γραμμές και ένα πλαίσιο για τα αστικά κέντρα ώστε να αξιοποιήσουν την επιτυχία ορισμένων τοπικών πρωτοβουλιών, όπως τα περιοριστικά μέτρα που εισήχθησαν στη Βαρκελώνη για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης.
Το πρόβλημα των αστέγων
Όσον αφορά στην αντιμετώπιση των αστέγων, ένα πρόβλημα που επηρεάζει περίπου 890.000 άτομα σε ολόκληρη την ΕΕ, σύμφωνα με έκθεση του 2023 που δημοσιεύτηκε από τη FEANTSA, δεν υπάρχει ακόμη συγκεκριμένη πρόταση για το πολιτικό πρόγραμμα. Ως άστεγοι δεν νοούνται μόνο όσοι ζουν στους δρόμους, αλλά και όσοι φιλοξενούνται προσωρινά σε δομές ή και σε σπίτια συγγενών. Την έκταση του προβλήματος συγκαλείπτει ειδικά σε χώρες του ευρωπαϊκού Νότου το γεγονός ότι πολλοί νέοι ζουν στα σπίτια των γονιών τους και δεν εμφανίζονται στα στατιστικά στοιχεία.
Η στέγαση αποτελεί επίσης ένα θέμα όπου είναι σημαντικό να μοιραζόμαστε καλές πρακτικές, υποστήριξε σε συνέντευξή του στο Euronews ο Ευρωβουλευτής Λι Άντερσον (Φινλανδία/Η Αριστερά) και πρόεδρος της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων. «Για παράδειγμα, υπάρχουν χώρες, όπως η Φινλανδία, που έχουν εργαστεί πολύ για την αντιμετώπιση της έλλειψης στέγης και έχουν δει αρκετά καλά αποτελέσματα για μεγάλο χρονικό διάστημα, επομένως δείχνει ότι αυτού του είδους τα κοινωνικά προβλήματα μπορούν να επιλυθούν», είπε.
«Η έλλειψη στέγης είναι ένα στεγαστικό ζήτημα, το πιο επείγον», έγραψε ο διευθυντής της FEANTSA, Φρικ Σπινεγουίτζν, στο X μετά την ανακοίνωση της φον ντερ Λάιεν για διορισμό Επιτρόπου Στέγασης. Κάλεσε δε την Κομισιόν να διασφαλίσει ότι η καταπολέμηση των αστέγων θα είναι μέρος των ευθυνών του νέου Επιτρόπου.
Η πρόερος της Κομισιόν έδωσε προθεσμία στα κράτη μέλη έως τις 30 Αυγούστου για να προτείνουν δύο υποψηφίους για το κολέγιο των Επιτρόπων για την επόμενη πενταετή θητεία. Μόνο τότε θα αποφασίσει ποιος θα διοριστεί σε ποιο χαρτοφυλάκιο - και ποιες εξουσίες θα έχουν.
