Από όλους τους νικητές και τους ηττημένους από την ξαφνική αλλαγή εξουσίας στη Συρία, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ξεχωρίζει μεταξύ αυτών που θα καρπωθούν τα περισσότερα οφέλη.
Η επιρροή του Ερντογάν στη Συρία έχει αυξηθεί τα μέγιστα με την πτώση του άλλοτε φίλου του Μπασάρ αλ Άσαντ, ενισχύοντας την πολιτική του θέση τόσο στο εσωτερικό όσο και στη διεθνή σκηνή.
Ο Ερντογάν θεωρείται ήρωας από χιλιάδες Σύρους αντάρτες που πέτυχαν να ανατρέψουν τον Άσαντ με τη βοήθεια της Τουρκίας, καθώς και από πολλούς από τα εκατομμύρια των προσφύγων στους οποίους δόθηκε ασφαλές καταφύγιο στην Τουρκία όταν ξέσπασε ο πόλεμος στη Συρία το 2011, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει το Bloomberg.
«Η Τουρκία είναι η χώρα κλειδί», ήταν ο τίτλος της Δευτέρας στην εφημερίδα Milliyet, καθώς χαιρέτιζε τον ρόλο της χώρας στη Συρία.
Μέλος του ΝΑΤΟ και μακροχρόνιος σύμμαχος των ΗΠΑ που έχει ακολουθήσει μια όλο και πιο ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική τα τελευταία χρόνια, η Τουρκία προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τη μεταβαλλόμενη παγκόσμια τάξη για να επεκτείνει την επιρροή της.
Με την κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ, «η Τουρκία έχει πλέον αναδειχθεί στον παράγοντα με τη μεγαλύτερη επιρροή στη χώρα», δήλωσε στο Bloomberg ο Βόλφγκανγκ Πικόλι, συμπρόεδρος της εταιρείας συμβούλων Teneo. «Ενώ ο ακριβής ρόλος της Άγκυρας στην τελευταία αιφνιδιαστική τροπή των γεγονότων παραμένει θέμα εικασιών, η επίθεση των ανταρτών δεν θα μπορούσε να έχει προχωρήσει χωρίς τη συναίνεση και την υποστήριξη της Τουρκίας».
«Μετά τους Σύρους, η Τουρκία είναι ο μεγαλύτερος νικητής εδώ», δήλωσε στους FT ο Όμερ Οζκιζιλίκ, ανώτερος συνεργάτης στο think-tank του Atlantic Council. «Όταν όλοι οι άλλοι εγκατέλειψαν τους Σύρους, όταν κανένα άλλο κράτος δεν υποστήριξε την αντιπολίτευση, η Τουρκία δεν τα παράτησε», υπογράμμισε.
Ο Ερντογάν έριξε το βάρος του πίσω από το κύμα των αραβικών εξεγέρσεων που σάρωσε τη Μέση Ανατολή το 2011, μένοντας μαζί τους ακόμη και όταν οι ΗΠΑ και άλλες δυτικές δυνάμεις που υποστήριξαν αρχικά τις εξεγέρσεις αποχώρησαν. Καλωσόρισε περισσότερους από τρία εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες και παρείχε όπλα και εκπαίδευση σε ομάδες ανταρτών που πολεμούσαν τον Σύριο πρόεδρο.
Ο παράγοντας Τραμπ
Το ερώτημα τώρα είναι εάν ο Ερντογάν μπορεί να μετατρέψει τη νέα του επιρροή σε επίτευξη μακροχρόνιων πολιτικών στόχων και αν η κυβέρνηση Τραμπ θα τον βοηθήσει ή θα τον εμποδίσει.
Η Τουρκία έχει ήδη προτρέψει τις ανόμοιες δυνάμεις της αντιπολίτευσης να εργαστούν για μια επανένωση της Συρίας, ενώ οι αντάρτες που υποστηρίζονται από την Τουρκία δεν έχασαν χρόνο για να απωθήσουν τις κουρδικές δυνάμεις από δύο βόρειες πόλεις στα δυτικά του ποταμού Ευφράτη. Η τελευταία αυτή κίνηση είναι σύμφωνη με το διακαή στόχο της Τουρκίας να δημιουργήσει μια ουδέτερη ζώνη εντός της Συρίας σε όλο το μήκος των 900 και πλέον χιλιομέτρων στα κοινά τους σύνορα. Όμως, όλο αυτό είναι πολύ πιθανόν να μην γίνει αποδεκτό από τις ΗΠΑ.
Οι κουρδικές δυνάμεις που συμμάχησαν με τις ΗΠΑ διαδραμάτισαν κρίσιμο ρόλο στην ήττα του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία, ωστόσο η Τουρκία τους θεωρεί τρομοκράτες και απειλή για την ενότητά της, επειδή συνδέονται με την αυτονομιστική κουρδική ομάδα, το PKK, που διεξάγει πόλεμο για αυτονομία στα νοτιοανατολικά της Τουρκίας.
Ήδη, ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Λίντσεϊ Γκράχαμ απείλησε την Τουρκία με κυρώσεις εάν καταδιώξει τους Κούρδους μαχητές.
«Η Τουρκία αξίζει να έχει μια αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη ασφαλείας μεταξύ της βορειοανατολικής Συρίας και της Τουρκίας για να προστατεύει τα τουρκικά συμφέροντα», είπε σε ανάρτησή του στο X. «Ωστόσο, εάν η Τουρκία αναλάβει στρατιωτική δράση κατά των κουρδικών δυνάμεων στη Συρία, θα θέσει σε δραματικό κίνδυνο τα συμφέροντα της Αμερικής».
Ένα σημαντικό «μήλο της έριδος» είναι ο οπλισμός και η εκπαίδευση αυτών των δυνάμεων από τις ΗΠΑ. Σε μια προσπάθεια να επιλύσει το ζήτημα, η Τουρκία πρότεινε στον στρατό της να αναλάβει τη μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία εάν οι ΗΠΑ αποσύρουν τα στρατεύματά τους και σταματήσουν τη στρατιωτική υποστήριξη τους Κούρδους, ανέφερε το Bloomberg News τον περασμένο μήνα.
Η Τουρκία ήταν επίσης έτοιμη να αναλάβει την ευθύνη για δεκάδες χιλιάδες τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους και τους συγγενείς τους που κρατούνται από τις κουρδικές δυνάμεις.
Αν και δεν υπάρχει ακόμη επίσημη απάντηση από την Ουάσιγκτον, η πρόταση φαίνεται να απευθύνεται στον Τραμπ, ο οποίος πρότεινε την απομάκρυνση των αμερικανικών δυνάμεων από τη Συρία κατά την πρώτη του θητεία. Το σχέδιο προκάλεσε κατακραυγή εκείνη την εποχή για την ουσιαστική εγκατάλειψη των Κούρδων συμμάχων της Αμερικής και στη συνέχεια αποσύρθηκε. Περίπου 900 Αμερικανοί στρατιώτες παραμένουν, σύμφωνα με το Πεντάγωνο.
Ο τρόπος με τον οποίο ο Τραμπ θα αποφασίσει να χειριστεί την παρουσία του PKK στη Συρία θα είναι καθοριστικός για το πώς θα εξελιχθούν οι σχέσεις της κυβέρνησής του με την Άγκυρα, σύμφωνα με το Bloomberg επικαλούμενο Τούρκους αξιωματούχους που γνωρίζουν τη στρατηγική του Ερντογάν και οι οποίοι ζήτησαν να μην κατονομαστούν.
Με το όραμά του, ο Ερντογάν τείνει να θέσει μια περιοχή υπό τουρκική επιρροή, απαλλαγμένη από τζιχαντιστές και κουρδικές ομάδες στο πλαίσιο της μεγαλύτερης ξένης παρέμβασης από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει το Bloomberg. Για να το επιτύχει, η Τουρκία πρέπει να σταθεροποιήσει και να ανοικοδομήσει τμήματα της Συρίας, ειδικά τη μεγάλη βόρεια πόλη του Χαλεπίου, με την ελπίδα να στείλει πίσω 3 εκατομμύρια Σύρους, τον μεγαλύτερο πληθυσμό προσφύγων στον κόσμο.
Οικονομικά οφέλη
Υπάρχουν επίσης και πιθανά οικονομικά οφέλη. Εάν ξεκινήσει σχέδιο ανοικοδόμησης της Συρίας, αυτό θα μπορούσε να ωφελήσει τους Τούρκους εργολάβους: ήδη οι τουρκικές τσιμεντοβιομηχανίες είδαν τις μετοχές τους να αυξάνονται σημαντικά τη Δευτέρα με την προοπτική ότι θα διαδραματίσουν βασικό ρόλο στις προσπάθειες ανοικοδόμησης.
Η Τουρκία, που ήδη βρίσκεται αντιμέτωπη με υψηλό πληθωρισμό και ύφεση, θα ωφεληθεί από την επανέναρξη των επιχειρηματικών και εμπορικών δεσμών κατά μήκος των 900 χιλιομέτρων των συροτουρκικών συνόρων. Ο κατασκευαστικός της τομέας, ο οποίος έχει στενούς δεσμούς με τον Ερντογάν, θα μπορούσε να κερδίσει χρήματα από την ανοικοδόμηση της Συρίας, που αναμένεται να ανέλθει σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια.
Ενώ όμως ο Ερντογάν προσπαθεί να αποκαταστήσει τις τεταμένες σχέσεις με τους Άραβες από την Αίγυπτο και τη Σαουδική Αραβία έως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, πρέπει να κερδίσει και τη σιωπηρή έγκρισή τους για να επιτρέψει στην Άγκυρα να καθιερωθεί ως η βασική εξωτερική δύναμη στη Συρία.
Η προσπάθεια αυτή θα μπορούσε να συναντήσει αντίσταση, σύμφωνα με την Soufan Center, εταιρεία παροχής συμβουλών κινδύνου. Τα αραβικά κράτη έχουν αντιταχθεί ιστορικά στα ισλαμιστικά κινήματα εντός των συνόρων τους, είπε, και ενδέχεται να αναζητήσουν εναλλακτική στην τουρκική κυριαρχία, σύμφωνα με το Bloomberg.
Oι σχέσεις Ερντογάν με τον Τζολάνι
Επιπλέον, παραμένει ασαφές ποια επιρροή θα διατηρήσει με τον Αμπού Μοχάμαντ αλ Τζολάνι, τον ισλαμιστή αρχηγό του συνασπισμού των ανταρτών που πραγματοποίησε την αστραπιαία επίθεση στη Συρία, τώρα που αυτός και οι σύμμαχοί του έχουν καταλάβει ολόκληρη τη χώρα.
Η βασική ειρήνη και σταθερότητα δεν είναι καθόλου εγγυημένη, με τον κίνδυνο περαιτέρω σύγκρουσης να αναγκάσει άλλους πρόσφυγες να καταφύγουν προς την Τουρκία. Ο Οζγκιούρ Οζέλ, ο πρόεδρος του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) στην Τουρκία, εξέφρασε την ανησυχία ότι ο Ερντογάν έχει δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την εμφάνιση ενός νέου Αφγανιστάν στα σύνορα με την Τουρκία, σύμφωνα με τους FT. Καθώς η Τουρκία εξακολουθεί να συνδέεται στο μυαλό πολλών Σύριων με την Οθωμανική Αυτοκρατορία - η οποία κρέμασε εθνικιστές αντιφρονούντες στο κέντρο της Δαμασκού - θα πρέπει να προσέξει να μην ξεπεράσει το όριο τις επόμενες εβδομάδες και μήνες, προσθέτει η βρετανική εφημερίδα.
Επιπλέον, ο Τζολάνι ζήτησε έναν εθνικό διάλογο απαλλαγμένο από ξένες παρεμβάσεις. Η Άγκυρα θα μπορούσε να προκαλέσει δυσαρέσκεια εάν επιδιώξει να επιβάλει τη θέλησή της στις νέες αρχές, δήλωσε επίσης στους FT, ο Σονέρ Τσαγκαπτάι, διευθυντής του τουρκικού ερευνητικού προγράμματος στο Ινστιτούτο της Ουάσιγκτον.
Ένα άλλο μεγάλο ερώτημα είναι ο ρόλος που θα διαδραματίσουν οι Κούρδοι της Συρίας σε μια μελλοντική κυβέρνηση και αν θα διατηρήσουν μέρος της αυτονομίας που έχουν κερδίσει με κόπο στα βορειοανατολικά. Η Άγκυρα θα ήταν επιφυλακτική για τυχόν διαπραγματεύσεις μεταξύ μιας νέας κυβέρνησης στη Δαμασκό και κουρδικών ένοπλων ομάδων. Θεωρεί τους τελευταίους τρομοκράτες με στενούς δεσμούς με τον επί δεκαετίες εχθρό της, το PKK. Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Χακάν Φιντάν, επέμεινε την Κυριακή ότι όποιες ομάδες ήταν προέκταση του PKK δεν θα μπορούσαν να συμμετάσχουν στις συνομιλίες για το μέλλον της Συρίας.
Mε βάση όλα τα παραπάνω, η Σίνεμ Αντάρ, συνεργάτης στο Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων και Ασφάλειας στο Βερολίνο, δήλωσε στους FT ότι, με τα γεγονότα να εξελίσσονται τόσο γρήγορα και τόσες πολλές πτυχές του μέλλοντος της Συρίας ακόμα ασαφείς, είναι πολύ νωρίς για να πούμε εάν ο Ερντογάν θα βγει τελικά θριαμβευτής από τα γεγονότα της Συρίας.
