Να επαναξιολογηθούν επιδόματα και κοινωνικές παροχές ύψους 4 δισ. ευρώ ετησίως, τις οποίες λαμβάνουν 700.000 Έλληνες πολίτες αλλά και αλλοδαποί με νόμιμη διαμονή στη χώρα μας, ζητά η Τραπέζα της Ελλάδας.
Το 2023 το ποσό των επιδομάτων μειώθηκε κατά 137 εκατ. ευρώ σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής, καθώς σε κάποια από αυτά οι δικαιούχοι ήταν λιγότεροι. Ωστόσο υπάρχουν και επιδόματα, όπως εκείνο των ανασφάλιστων υπερηλίκων (ύψους 399,54 ευρώ), οι δικαιούχοι του οποίου σχεδόν διπλασιάστηκαν μέσα σε ένα έτος.
Πιο συγκεκριμένα, το επίδομα αλληλεγγύης υπερηλίκων καταβαλόταν σε 28.054 δικαιούχους τον Δεκέμβριο του 2023, όταν τον Δεκέμβριο του 2022 το επίδομα λάμβαναν18.416 δικαιούχοι (αύξηση 52,3% μέσα σε ένα χρόνο).
Εξάλλου, ένα μεγάλο ποσοστό των δικαιούχων (με χαμηλά εισοδήματα) λαμβάνει δύο ή και τρία διαφορετικά επιδόματα. Υπάρχουν για παράδειγμα οικογένειες που λαμβάνουν το Ελάχιστον Εγγυημένο Εισόδημα (200-500 ευρώ το μήνα, ανάλογα με τα μέλη του νοικοκυριού) και το επίδομα παιδιού (105 ή 63 ή 42 ευρώ για το πρώτο και το δεύτερο παιδί, και 210 ή 126 ή 84 ευρώ από το τρίτο και για κάθε επόμενο παιδί). Αν μάλιστα μένουν σε ενοίκιο, λαμβάνουν και το επίδομα στέγασης (ύψους 220 ευρώ τον μήνα).
Όπως αναφέρει στην Έκθεσή της η Τράπεζα της Ελλάδος, το κόστος των επιδομάτων έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια και ζητά από την κυβέρνηση να επανεξετάσει το μοντέλο χορήγησης των κοινωνικών επιδομάτων.
Η Κεντρική τράπεζα συστήνει στην κυβέρνηση καλύτερη στόχευση των κοινωνικών δαπανών, καθώς σε οικονομίες, όπως η ελληνική, στις οποίες υπάρχει εκτεταμένη απόκρυψη των εισοδημάτων, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και άλλα κριτήρια πέραν των φορολογικών δηλώσεων.
Η συνήθης πρακτική χορήγησης επιδομάτων με βάση μόνο τα δηλωθέντα εισοδήματα σε μια οικονομία με αυξημένη φοροδιαφυγή -αναφέρει η ΤτΕ- οδηγεί σε ανορθολογική και άδικη χρησιμοποίηση των δημόσιων πόρων. Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι ο δημοσιονομικός πολλαπλασιαστής των κοινωνικών δαπανών στην Ελλάδα είναι χαμηλός, το οποίο υποδηλώνει ότι οι δαπάνες αυτές διαχέονται σε ευρύτερα εισοδηματικά στρώματα και δεν καταλήγουν στοχευμένα στα κατώτερα κλιμάκια της εισοδηματικής κατανομής.
Τι αλλάζει στα επιδόματα
Χωρίς τα επιδόματα, ένας στους 5 Έλληνεςύ βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας, όπως αναφέρει στην πρόσφατη έκθεσή της η ΕΛΣΤΑΤ.
Το ποσοστό κινδύνου φτώχειας πριν από όλες τις κοινωνικές μεταβιβάσεις (δηλαδή μη συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών επιδομάτων και των συντάξεων) ανέρχεται σε 45,1%. Μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις ανέρχεται σε 18,9%. Ως εκ τούτου διαπιστώνεται ότι τα κοινωνικά επιδόματα συμβάλλουν στη μείωση του ποσοστού του κινδύνου φτώχειας κατά 4,2 ποσοστιαίες μονάδες ενώ, εν συνεχεία, οι συντάξεις κατά 22,0 ποσοστιαίες
μονάδες.
Το πιο δημοφιλές από τα προνοιακά επιδόματα των 4 δισ. ευρώ είναι το επίδομα στέγασης, που το λάμβαναν τον Δεκέμβριο του 2023 περί τους 244.976 δικαιούχους. Ακολουθεί το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα με 204.179 δικαιούχους και τα αναπηρικά επιδόματα με 183.673 δικαιούχους.
Υπενθυμίζεται πως ο Οργανισμός Προνοιακών Επιδομάτων και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΟΠΕΚΑ) δρομολογεί τη λειτουργία μιας νέας «υπερπλατφόρμας» από το 2025, στην οποία θα ενοποιηθούν όλα τα επιδόματα και οι παροχές του.
Με μία και μόνο αίτηση στην Ενιαία Πύλη Ψηφιακής Πρόσβασης στην Κοινωνική Προστασία, ο πολίτης θα αιτείται για όλα τα επιδόματα και παροχές που δικαιούται, χωρίς ταλαιπωρία, δίνοντας έτσι την δυνατότητα στις αρμόδιες υπηρεσίες του Οργανισμού να έχουν σε real time πλήρη εικόνα του τι καταβάλλεται και που, αλλά και να ασκείται ουσιαστικός έλεγχος.
Στις μεταρρυθμίσεις που έρχονται περιλαμβάνεται επίσης και η αναπροσαρμογή και ενοποίηση των κριτηρίων των επιδομάτων του ΟΠΕΚΑ. Ήδη ομάδα εργασίας επανεξετάζει όλα τα επιδόματα, «σκανάροντας» ποιος λαμβάνει και πως τα επιδόματα.
Από φέτος το φθινόπωρο αναμένεται να ξεκινήσει και η προπληρωμένη κάρτα, με την οποία θα καταβάλλεται η πλειοψηφία των επιδομάτων στα πρότυπα του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος.
Το νέο σύστημα χορήγησης επιδομάτων θα βασίζεται στο μοντέλο που ήδη εφαρμόζεται στο ΕΕΕ, το οποίο χορηγείται με προπληρωμένη κάρτα εδώ και 5 χρόνια. Το 50% του ποσού μπορεί να το κάνει ανάληψη ο ωφελούμενος από τον τραπεζικό του λογαριασμό, ενώ το υπόλοιπο ποσό θα πρέπει να το ξοδέψει μέσω της προπληρωμένης κάρτας.
