Ροή
Στο συμπέρασμα ότι αν και ο μηχανισμός παροχής έκτακτης ενίσχυσης σε ρευστότητα (ELA) υπήρξε κομβικής χρησιμότητας για τις ελληνικές τράπεζες την περίοδο 2011-2019, η χρήση του κόστισε στις τράπεζες 4,5 δισ. ευρώ και οδήγησε στο να επιβραδυνθεί ο ρυθμός μείωσης των «κόκκινων» δανείων, προχώρησε το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών σε ειδική ανάλυσή του.
Ο μηχανισμός παροχής έκτακτης ενίσχυσης σε ρευστότητα ELA (Emergency Liquidity Assistance) τέθηκε σε εφαρμογή κατά τη διάρκεια της κρίσης δημόσιου χρέους σε χώρες της ευρωζώνης και σχεδιάστηκε ως ύστατη πηγή παροχής ρευστότητας προς τράπεζες οι οποίες, αν και θεωρούνται φερέγγυες, αντιμετωπίζουν σημαντικά, πλην όμως προσωρινά, προβλήματα ρευστότητας με αποτέλεσμα, πρώτον, να μην δύνανται να δανειστούν στη διατραπεζική αγορά και δεύτερον, να προσφέρουν εγγυήσεις οι οποίες δεν θεωρούνται επαρκούς πιστοληπτικής διαβάθμισης, ούτως ώστε να μπορούν να δανειστούν απευθείας και με προνομιακούς όρους από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Στην περίπτωση εφαρμογής του ELA, οι τράπεζες δανείζονται βραχυπρόθεσμα ποσά από την Εθνική Κεντρική τους Τράπεζα, κατόπιν έγκρισης από την ΕΚΤ. Για αυτόν τον δανεισμό, οι τράπεζες δύνανται να παρέχουν ως εγγυήσεις όχι μόνο κρατικά ομόλογα υψηλής διαβάθμισης, αλλά και μέρος του δανειακού τους χαρτοφυλακίου. Ως αποτέλεσμα, ο μηχανισμός έκτακτης χρηματοδότησης ELA έχει σημαντικά υψηλότερο κόστος για τις τράπεζες από εναλλακτικές πηγές δανεισμού. Ενδεικτικά, το κόστος αυτό προβλέπεται εκ καταστατικού να είναι τουλάχιστον 100 μονάδες βάσης υψηλότερο από την απευθείας χρηματοδότηση από το Ευρωσύστημα.
Ο έκτακτος μηχανισμός παροχής ρευστότητας ELA εφαρμόστηκε στις περιπτώσεις της Ιρλανδίας, της Κύπρου και της Ελλάδας. Στην Ελλάδα τέθηκε σε εφαρμογή σε δύο ξεχωριστές φάσεις. Η πρώτη ξεκίνησε στην αρχή του 2011, με το απόθεμα του ELA να φθάνει έως και τα 124 δισ. ευρώ τον Οκτώβριο του 2012, για να μειωθεί στη συνέχεια σημαντικά, έως την αρχή του 2013, και να μηδενιστεί αργότερα, τον Μάιο του 2014. Η δεύτερη φάση εφαρμογής ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2015, κορυφώθηκε τον Ιούνιο του ίδιου έτους, αγγίζοντας τα 87 δισ. ευρώ, και έκτοτε μειώθηκε σταδιακά, έως την εξάλειψή του, τον Μάρτιο του 2019.
Ο μηχανισμός ELA αφενός συνέβαλε καθοριστικά στην κάλυψη των αναγκών ρευστότητας των τραπεζών, ειδικά σε περιόδους έντονων εκροών καταθέσεων, κατά τις οποίες δεν υπήρχαν διαθέσιμες εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης, όπως η διατραπεζική αγορά ή απευθείας η ΕΚΤ. Αφετέρου, η άμεση επίπτωσή του για τις ελληνικές τράπεζες ήταν το υψηλότερο μέσο κόστος δανεισμού από τον ELA, το οποίο εκτιμάται ότι κυμάνθηκε περί τις 150 μονάδες βάσης υψηλότερα από το βασικό επιτόκιο αναχρηματοδότησης της ΕΚΤ κατά τη διάρκεια των δύο περιόδων λειτουργίας του ELA.
Από την ανάλυση του ΙΟΒΕ προκύπτει πως το συνολικό κόστος για την περίοδο 2011-2019 άγγιξε τα 4,5 δισ. ευρώ, εκ των οποίων περί τα 2 δισ. ευρώ αφορούσαν στην πρώτη φάση 2010-2014 και 2,5 δισ. ευρώ αφορούσαν στη δεύτερη φάση 2015-2019. Το κόστος αυτό εν μέρει μπορεί να οδήγησε τις τράπεζες σε υψηλότερα επιτόκια χορηγήσεων, προκειμένου να καλυφθεί μερικώς, αλλά επίδρασε αρνητικά και στην κερδοφορία των τραπεζών, η οποία με τη σειρά της μείωσε τους βαθμούς ελευθερίας εφαρμογής δραστικότερων πολιτικών μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων.
Κατά το ΙΟΒΕ, ως αποτέλεσμα της βραδύτερης απομόχλευσης των τραπεζών από τα «κόκκινα» δάνεια, μειώθηκαν οι βαθμοί ελευθερίας τους για νέες χορηγήσεις. Αυτή η εκτίμηση ερμηνεύεται ως ένδειξη ότι όσο μεγαλύτερη ήταν η εξάρτηση από τον ELA, τόσο μεγαλύτερο πρόσκομμα αποτελούσε για την πιστωτική επέκταση από τις τράπεζες.
