Όταν ξεκίνησε η πανδημία ένα από τα πολλά αστεία που κυκλοφόρησαν, ήταν για την καταναλωτική μανία αγοράς χαρτιών υγείας και για τα άδεια ράφια στα σουπερμάρκτετ. Οι καταναλωτές αγόραζαν μανιωδώς και στόκαραν είδη υγιεινής, αντισηπτικά, άλευρα, μαγιά κλπ. Σήμερα, έχουμε το ίδιο πρόβλημα από την άλλη μεριά της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας. Οι επιχειρήσεις τρέχουν να στοκάρουν πρώτη ύλη, την ώρα που οι καθυστερήσεις σε παραδόσεις σε όλο το φάσμα των αγορών πληθαίνουν. Το αποτέλεσμα αυτού του κρισιακού φαινομένου είναι και στις δύο περιπτώσεις, η αύξηση των τιμών των αγαθών.
Η υπερσυγκέντρωση της παραγωγής, πρόβλημα της εφοδιαστικής αλυσίδας
Στην πρώτη φάση της πανδημίας, η υπερβολική ζήτηση σε συνδυασμό με «κόψιμο» των παραγωγικών δυνατοτήτων των εργοστασίων λόγω covid-19, αλλά και διάφοροι περιορισμοί που αφορούσαν το πώς αναπτύσσεται η παραγωγή ορισμένων κλάδων έφερε ραγδαία άνοδο των τιμών. Θα αναφέρω ένα ενδιαφέρον παράδειγμα για να γίνει κατανοητό καλύτερα. Η εταιρεία Hartalega Holdings στην Κουάλα Λουμπούρ της Μαλαισίας είναι ο μεγαλύτερος κατασκευαστής προϊόντων νιτριλίου και λάτεξ, με ειδίκευση στα γάντια. Με 14 δισεκατομμύρια ζευγάρια γάντια το χρόνο καλύπτει ένα τεράστιο ποσό της παγκόσμιας παραγωγής, σε μια αγορά που αναμένεται να έχει αύξηση 9% τον χρόνο ως το 2027, κάτι που την καθιστά υπερσυμφέρουσα επένδυση.
Με την αρχή της πανδημίας η Hartalega Holdings δεν κατάφερε να εξασφαλίσει αφενός την πρώτη ύλη που ήθελε για να ανταποκριθεί στην αύξηση της ζήτησης, αφετέρου οι σκληροί περιορισμοί στις μετακινήσεις λόγω covid-19 στη Μαλαισία, καθυστέρησαν τρομακτικά τις εξαγωγές. Το αποτέλεσμα είναι η τιμή των γαντιών νιτριλίου και λάτεξ να πετάξει στα ύψη σε όλον τον πλανήτη, εφόσον δημιουργήθηκε έλλειψη.
Το «αθώο» παράδειγμα της Hartalega Holdings δείχνει τη ρίζα του προβλήματος για μια σειρά καταναλωτικών αγαθών. Υπάρχει υπερσυγκέντρωση της παγκόσμιας παραγωγής (για μείωση του κόστους παραγωγής) σε ορισμένες χώρες -κυρίως στην Κίνα, την Ινδία και τη Ν.Α. Ασία- και το αποτέλεσμα είναι να μειώνεται η παραγωγική βάση της Δύσης. Έτσι, παρόλο που οι οικονομίες ξεκινούν τη μεγάλη τους επανεκκίνηση, στις χώρες της Δύσης, η εφοδιαστική αλυσίδα έχει το πιο απαιτητικό πρόβλημα στην αρχή της: η παραγωγή βρίσκεται αρκετά μακριά και πρέπει να μεταφερθεί παγκόσμια, σε συνθήκες μη ομαλότητας.
Μια σειρά από ατυχή γεγονότα - γιατί ακριβαίνει το "καλάθι της νοικοκυράς";
Η κρίση στο Σουέζ με το πλοίο Ever Given άνοιξε μια τεράστια συζήτηση για εναλλακτικούς δρόμους στο παγκόσμιο εμπόριο. Ο λόγος ήταν γιατί ένα, φαινομενικά, τυχαίο γεγονός καθυστέρησε το παγκόσμιο εμπόριο για 9 ως 20 ημέρες και κόστισε δυσθεώρητα ποσά, εφόσον κάθε χαμένη ώρα στο Σουέζ υπολογιζόταν στα 400 εκατομμύρια δολάρια. Σε συνδυασμό με τον πόλεμο για τις σπάνιες γαίες και την ενέργεια -ενδεικτικά βλέπε τα γεγονότα στην Γροιλανδία, Κίνα, διαμάχη Ρωσίας-Ε.Ε.-ΗΠΑ για Nord Stream 2 κ.α. – βρισκόμαστε μπροστά στο εξής παράδοξο: η παγκόσμια οικονομία να ανοίγει μετά την πανδημία σε χειρότερη θέση από ότι αν άνοιγε, πέρσι την ίδια εποχή. Πλέον κάθε μέρα είναι μια μέρα που υπάρχει καθυστέρηση, κώλυμα, πρόβλημα στη διανομή αγαθών. Τα μεγάλα διαμετακομιδιστικά λιμάνια στον κόσμο δουλεύουν ως και 20% πάνω από τις δυνατότητές τους, οι τιμές των container για μεταφορά αγαθών έχουν εκτοξευθεί. Σημερινή τιμή για μεταφορά ενός κοντέινερ 40 ποδών από την Κίνα στην Ευρώπη, έχει κατά μ.ο. 6.300 ευρώ όταν τις ημέρες της κρίσης στο Σουέζ ήταν στα 5.800 κατά μ.ο.
Τα παραπάνω δείχνουν ότι είμαστε στα πρόθυρα ενός ιδιότυπου «παραγωγικού εθνικισμού», όπου οι μεγάλες παραγωγικές χώρες θα στραφούν πρώτα στην εσωτερική αγορά και την κάλυψη του δικού τους πληθυσμού και μετά θα προχωρούν σε εξαγωγές, μέχρι να ομαλοποιηθεί η κατάσταση. Το πρόβλημα -και εδώ- θα μετατεθεί στις χώρες που έχουν μεγάλη εξάρτηση από τις ξένες εισαγωγές ακόμα και για βασικά καταναλωτικά αγαθά. Στο τέλος, το πρόβλημα παραμένει: η παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα έδειξε ότι έχει πολλούς αδύναμους κρίκους και η άνοδος των τιμών των αγαθών δεν μπορεί να είναι πρόσκαιρη, όπως έχουν επισημάνει διάφοροι αναλυτές. Δεν πρόκειται για ένα «καπρίτσιο» της οικονομίας μετά από μια μακρά περίοδο lockdowns και περιορισμών, που θα ξεπεραστεί μόλις οι «μηχανές μπουν μπροστά» στο μέγιστο. Κάθε άλλο. Πρόκειται για ένα δομικό πρόβλημα, στο οποίο θα πρέπει να βρούμε γρήγορα λύση, γιατί η αύξηση των τιμών των καταναλωτικών αγαθών θα δημιουργήσει νέα προβλήματα στις μετα-πανδημικές οικονομίες.
