Μετά από δύο χρόνια κρίσης από την πανδημία του κορονοϊού, το πραγματικό ΑΕΠ της Ελλάδας είναι οριακά υψηλότερο από τα προ πανδημίας επίπεδα και ενώ η οικονομία προσπαθεί να σταθεί ξανά στα πόδια της και να κινηθεί προς μια πορεία περαιτέρω επέκτασης, μια άλλη διεθνής κρίση έχει φτάσει και δεν είναι άλλη από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία που αποτελεί μια σημαντική απειλή για την παγκόσμια οικονομία και ήδη πολώνει την ελληνική κοινή γνώμη, όπως αναφέρει η Moody's Analytics, υπό τον Michael Grammatikopoulos.
Όπως εκτιμά ο ίδιος, η εισβολή στην Ουκρανία θα έχει έναν τεράστιο αντίκτυπο στον πληθωρισμό της χώρας και θα συντρίψει το διαθέσιμο εισόδημα. Η διάρκεια και το μέγεθος των ενεργειακών «κραδασμών» συνεπάγεται μια ισχυρή μετακύλιση γενικότερα στις τιμές. Σε συνδυασμό με την ανοδική πίεση στις παγκόσμιες τιμές τροφίμων, ο πληθωρισμός θα ξεπεράσει το 8% στο δεύτερο και στο τρίτο τρίμηνο. Οι μισθολογικές πιέσεις θα αλλάξουν επίσης τη δυναμική το 2023 καθώς οι εργαζόμενοι θα διαπραγματεύονται για την επιστροφή της χαμένης αγοραστικής τους δύναμης. Η Moody’s Analytics προβλέπει ότι ο πληθωρισμός θα κλείσει σε επίπεδα, σχεδόν ρεκόρ, ήτοι στο 7,7% το 2022 πριν ομαλοποιηθεί το 2023 στο 3% και εν συνέχεια συγκλίνει στον στόχο του 2% της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Επιπλέον, όπως σημειώνει, η ανεργία βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο εδώ και πάνω από μια δεκαετία. Σύμφωνα με τη Eurostat, τον Φεβρουάριο, η ανεργία διαμορφώθηκε στο 11,9%, υποχωρώντας κατά 90 μονάδες βάσης από τον Ιανουάριο, αποτελώντας το χαμηλότερο καταγεγραμμένο ποσοστό ανεργίας από το 2010.
Η στρατιωτική σύγκρουση στην Ουκρανία οδήγησε τη Moody's Analytics να χαμηλώσει τον «πήχη» για την αναπτυξιακή δυναμική της ελληνικής οικονομίας για το 2022 στο 4,5%, (μείωση κατά 0,8 ποσοστιαίες μονάδες) χαμηλότερα από τη βασική γραμμή του Φεβρουαρίου. Την ίδια στιγμή, οι προοπτικές για την τουριστική περίοδο για φέτος είναι λιγότερο ρόδινες. Παρόλο που ο κλάδος ξεπέρασε τις προσδοκίες το 2021, θα εμφανιστούν προκλήσεις λόγω των διεθνών πληθωριστικών πιέσεων και της ουκρανικής κρίσης. Σχεδόν το ένα τέταρτο της μείωσης της αύξησης του ΑΕΠ σε σύγκριση με τη βασική γραμμή του Φεβρουαρίου προέρχεται από την υπόθεση για μηδενικές αφίξεις τουριστών από τη Ρωσία, που μεταφράζεται σε περίπου 400 εκατ. ευρώ λιγότερα έσοδα το 2022. Αυτή η υπόθεση ενσωματώθηκε στις προβλέψεις της Moody's Analytics για τον Μάρτιο, ενώ αναφορά γίνεται και στην απέλαση των 12 Ρώσων διπλωμάτων, κάτι που υποδεικνύει την πλήρη κατάρρευση των διμερών σχέσεων.
Τα τρία σενάρια
Στο βασικό σενάριο, η αύξηση του εγχώριου ΑΕΠ παραμένει πάνω από τη δυναμική του μέχρι το 2024. Μετά από μια «υπερθέρμανση» για πέντε χρόνια, η ελληνική οικονομία βλέπει τον ετήσιο πληθωρισμό της γύρω από τον στόχο της ΕΚΤ έως το 2026, ενώ η ανεργία φτάνει στο «φυσικό» της επίπεδο. Η ισχυρή ανάπτυξη και η εμπιστοσύνη από τις αγορές αντικατοπτρίζονται στις αποδόσεις των ομολόγων, επιτρέποντας στην κυβέρνηση να δανείζεται με χαμηλό επιτόκιο και να εξομαλύνει το χρέος. Μέχρι το τέλος του 2024, ο δείκτης δημοσίου αναμένεται να υποχωρήσει κάτω από το 170% και το έλλειμμα να συγκλίνει προς το μηδέν. Το ΑΕΠ αυξάνεται 4,5% το 2022 και 2,8% το 2023.
Στο αισιόδοξο σενάριο, η στρατιωτική σύγκρουση στην Ουκρανία επιλύεται πολύ πιο γρήγορα από ό,τι αναμενόταν. Ως αποτέλεσμα αυτού, οι κυρώσεις «μαζεύονται» άμεσα, υποστηρίζοντας τις προμήθειες βασικών εμπορευμάτων από τη Ρωσία. Η πλήρης εξασθένιση της πανδημίας και των γεωπολιτικών εντάσεων οδηγεί σε ισχυρή ανάκαμψη της ζήτησης, ειδικά στον τομέα των υπηρεσιών, που τροφοδοτείται από τα νοικοκυριά που ξοδεύουν τις πλεονάζουσες αποταμιεύσεις τους. Σε αυτό το σενάριο, το εγχώριο ΑΕΠ αυξάνεται κατά 5,7% το 2022 και 3,9% το 2023.
Στο δυσμενές σενάριο, η στρατιωτική σύγκρουση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας επιδεινώνεται σημαντικά και συνεχίζεται για περισσότερο από το αναμενόμενο. Η απειλή μιας μεγάλης διακοπής του παγκόσμιου εφοδιασμού εμπορευμάτων διατηρεί σε υψηλά επίπεδα τις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου στην Ευρώπη, προκαλώντας μια επιτάχυνση των ρυθμών πληθωρισμού. Μια νέα μετάλλαξη του κορονοϊού εμφανίζεται τον χειμώνα και προκαλώντας την άμεση επιστροφή στα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Η πολιτική αστάθεια προκαλεί πολλαπλούς γύρους εκλογών που πλήττουν την οικονομία το 2023 και αυξάνουν σημαντικά το κόστος του χρέους. Τα νοικοκυριά, αντί να ξοδεύουν τις αποταμιεύσεις, μειώνουν σημαντικά τις δαπάνες. Οι αρνητικές επιπτώσεις στον πλούτο από τις πτώσεις στα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια αποτρέπουν περαιτέρω τους Ευρωπαίους από το να δαπανούν. Σύμφωνα με αυτό το σενάριο, το εγχώριο ΑΕΠ αυξάνεται μόλις κατά 1,9% το 2022 και συρρικνώνεται 1,5% το 2023.
Στο δρόμο προς τις κάλπες
Από την αυγή της οικονομικής κρίσης, οι Έλληνες πολιτικοί είναι λάτρεις των πρόωρων εκλογών. Ως ευκαιριακός τρόπος αξιοποίησης της δυναμικής και επιρροής των εκλογικών αποτελεσμάτων, οι πρόωρες εκλογές ήταν ωστόσο επιζήμιο για τα οικονομικά της χώρας, καθώς σηματοδοτούσαν μια πολιτική αστάθεια και είχαν έναν σοβαρό αρνητικό αντίκτυπο στις επενδύσεις, όπως υπογραμμίζει ο Michael Grammatikopoulos. Πολλά συνέβησαν στην πρώτη θητεία της κυβέρνησης Κυριάκου Μητσοτάκη. Μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Έλληνας πρωθυπουργός βρέθηκε αντιμέτωπος με την προσφυγική κρίση στα ελληνοτουρκικά σύνορα. Αμέσως μετά υπήρξε το ξέσπασμα της ύφεσης εξαιτίας της εμφάνισης του κορονοϊού, ενώ μετά τα πρώτα σημάδια ανάκαμψης στα προ πανδημίας επίπεδα στην Ευρώπη, ήρθε η ουκρανική κρίση και η πιθανότητα νέας ύφεσης. Εάν ο πρωθυπουργός ολοκληρώσει μια πλήρη τετραετία, θα είναι η πρώτη φορά στην περίοδο της Μεταπολίτευσης που διαδοχικές κυβερνήσεις έχουν υπηρετήσει πλήρεις θητείες - στην προκειμένη περίπτωση του κεντροαριστερού Αλέξη Τσίπρα και του κεντροδεξιού Κυριάκου Μητσοτάκη. Η πολιτική σταθερότητα, ειδικά όταν υπάρχει κυβερνητική αλλαγή, είναι άγνωστη για περισσότερο από μια δεκαετία, όπως σχολιάζει ο Michael Grammatikopoulos.
Πριν αποχωρήσει από την εξουσία, η κυβέρνηση Τσίπρα άλλαξε τον εκλογικό νόμο έτσι ώστε να μην υπάρχουν «μπόνους» - έδρες για το κόμμα που κερδίζει τις εκλογές, καθιστώντας δυσκολότερο τον σχηματισμό μονοκομματικής κυβέρνησης, αναγκάζοντας έτσι να σχηματίσουν κυβερνήσεις συνασπισμού ή να υπάρξουν επαναλαμβανόμενες εκλογές μέχρι να σχηματιστεί κυβέρνηση. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης αντέστρεψε αυτόν τον νόμο, αλλά λόγω συνταγματικών περιορισμών αυτό θα τεθεί σε ισχύ μετά τον επόμενο εκλογικό κύκλο.
Εάν ο Κυριάκος Μητσοτάκης καταφέρει να σταθεροποιήσει ή ακόμα και να αυξήσει τα ποσοστά του στις δημοσκοπήσεις, οι πρόωρες εκλογές θα μπορούσαν να αποφευχθούν και οι Έλληνες θα πάνε στις κάλπες το 2023. Χωρίς το «μπόνους» - εδρών, ο νικητής αυτών των εκλογών πιθανότατα θα πρέπει να κερδίσει την υποστήριξη της αντιπολίτευσης για μια κυβέρνηση συνασπισμού ή θα βρεθεί αντιμέτωπος με εκλογικές διαδικασίες δεύτερου ή και τρίτου γύρου.
Εάν υπάρξει δεύτερος γύρος, η Moody's Analytics υποθέτει ότι οι Έλληνες θα θέλουν να αποφύγουν συνεχείς εκλογικές αναμετρήσεις που θα έπλητταν περαιτέρω την οικονομία. Έτσι, ένα τρίτος γύρος αποτελεί έναν κίνδυνο «ουράς». Εάν ωστόσο υπάρξει, οι οικονομικές προοπτικές για το 2023 θα αλλάξουν σημαντικά με καθοδικές πιέσεις στο ΑΕΠ λόγω της αβεβαιότητας, των υψηλότερων επιτοκίων και του δημόσιου χρέους, προειδοποιεί ο οίκος.
Υψηλότερες επενδύσεις
Σύμφωνα με τη Moody's Analytics, η Ελλάδα γνώρισε δύο επιτυχημένα χρόνια όσον αφορά τις πάγιες επενδύσεις και αυτή η τάση αναμένεται να συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια. Ο λόγος επενδύσεων προς ΑΕΠ ήταν περίπου 10% πριν από την πανδημία. Υπολογίζεται ότι ήταν 13% στο τέλος του 2021. Παρά την ανοδική τάση, οι επενδύσεις εξακολουθούν να υστερούν, καθώς πριν από την οικονομική κρίση, ο λόγος των επενδύσεων προς το ΑΕΠ ήταν περίπου 20%.
Ωστόσο, η πρόσφατη θετική τάση φαίνεται να είναι διαρθρωτική καθώς περισσότεροι επενδυτές συρρέουν στη χώρα. Στα τέλη Φεβρουαρίου, η J.P. Morgan εξαγόρασε το 49% της Viva Wallet, μιας εταιρείας που αποτιμάται σε περίπου 2 δισ. ευρώ και είναι ένας από τους λίγους ελληνικούς «μονόκερους». Η συγκεκριμένη επένδυση τράβηξε την προσοχή των διεθνών μέσων ενημέρωσης και αναμένεται να έχει θετικές επιπτώσεις, καθώς συνέπεσε με τον νέο Αναπτυξιακό που εγκρίθηκε στην Βουλή την πρώτη εβδομάδα του Φεβρουαρίου. Η αναπτυξιακή στρατηγική περιστρέφεται γύρω από την «πράσινη» μετάβαση και τον ψηφιακό μετασχηματισμό, την έρευνα και την καινοτομία και την ενίσχυση των δεξιοτήτων απασχόλησης και θα παρέχει κίνητρα για επενδύσεις σε επιχειρήσεις όλων των μεγεθών. Επιπλέον, το επενδυτικό ενδιαφέρον για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας συνεχίζεται. Τον Ιανουάριο του 2022, ο ιταλικός ενεργειακός όμιλος Eni αγόρασε την ελληνική εταιρεία Solar Konzept Greece ως ένα βήμα στην αγορά της ηλιακής ενέργειας.
Παράλληλα, στις αρχές Απριλίου, η Ελλάδα έλαβε 3,6 δισ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης με στόχο την ανάπτυξη υποδομών για τη στήριξη του ψηφιακού μετασχηματισμού και των «πράσινων» επενδύσεων. Η πολιτική σταθερότητα θα είναι σημαντικός παράγοντας σε μια τέτοια εξέλιξη, όπως επισημαίνει ο Grammatikopoulos. Η πιθανή υποχώρηση των φιλικών προς τις επενδύσεις νόμων προς όφελος των πιθανών λαϊκιστικών τάσεων που επικεντρώνονται στα εκλογικά αποτελέσματα θα μπορούσε πολύ γρήγορα να ανατρέψει την πρόοδο, σύμφωνα με τον ίδιο.
