Την Ελλάδα συγκαταλέγει ο οίκος αξιολόγησης Moody’s στην λίστα των ευρωπαϊκών χωρών που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο εμφάνισης ενός στασιμοπληθωριστικού κύκλου, καθώς, όπως αναφέρει σε έκθεση του, αν και μαζί με την Ρουμανία είναι από τις λιγότερο εκτεθειμένες σε σενάρια εδραιωμένου πληθωρισμού, η ικανότητα παρέμβασης τους χαρακτηρίζεται «αδύναμη».
Ο οίκος αναφέρει πως ολόκληρη η περιοχή της Νότιας Ευρώπης είναι η πιο ευάλωτη στα σενάρια στασιμοπληθωρισμού, με τις χώρες που «ξεχωρίζουν» αρνητικά να είναι η Μάλτα, η Κύπρος, η Πορτογαλία και η Κροατία καθώς είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν «μονιμοποίηση» των υψηλών τιμών, ενώ έχουν περιορισμένες δυνατότητες παρέμβασης.
Σημειώνεται δε, πως αν και η Ιταλία και η Ισπανία είναι λιγότερο ευάλωτες σε εδραίωση του πληθωρισμού, τα υψηλά επίπεδα χρέους τους, η αυξανόμενη έκθεση τους στα κυμαινόμενα επιτόκια και οι πληρωμές που έχουν για τους επόμενους 12 μήνες, υπογραμμίζουν τα ρίσκα που αντιμετωπίζουν.
Οι επιπτώσεις του πολέμου
Η Moody’s επισημαίνει τις δυσμενείς επιπτώσεις του πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας καθώς έχουν αυξηθεί κάθετα οι πιέσεις στην προσφορά.
Ο CPI στην ΕΕ έφτασε στο 9,6% τον Ιούνιο του 2022, που είναι και το υψηλότερο επίπεδο από το 1983. Επιπρόσθετα, οι επιχειρήσεις συνεχίζουν να αναφέρουν σημαντικές ελλείψεις εξοπλισμού και υλικών.
Ως εκ τούτου, η Moody’s αναπτύσσει ένα δυσμενές, αλλά όχι επικρατέστερο, σενάριο για την πλήρη διακοπή των ρωσικών προμηθειών φυσικού αερίου, σύμφωνα με το οποίο θα ενταθούν οι πιέσεις, θα αποδυναμωθεί η οικονομική δραστηριότητα και θα αυξηθεί ο κίνδυνος στασιμοπληθωριστικού περιβάλλοντος.
Ως απάντηση στον πληθωρισμό οι κεντρικές τράπεζες έχουν ήδη αρχίσει να αυξάνουν τα επιτόκια προκαλώντας την επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης, αυξημένα βάρη χρέους και αποκλίσεων στον οικονομικό κύκλο.
Ωστόσο, ο οίκος εκτιμά πως αν και η ΕΚΤ αύξησε τα επιτόκια της, η νομισματική πολιτική της είναι ακόμα πολύ «επεκτατική» για τις τρεις κύριες οικονομίες της ΕΕ, και την Ευρωζώνη συνολικά και, ως εκ τούτου, εάν οι κινήσεις της συνεχίσουν να υστερούν των αντιστοίχων της Fed, το ευρώ θα μπορούσε να συνεχίσει να υποτιμάται και να τροφοδοτεί περαιτέρω τον πληθωρισμό.
Οι ευνοϊκές προβλέψεις
Ωστόσο η Moody’s, αν και θεωρεί πως ο πόλεμος αύξησε τον κίνδυνο του στασιμοπληθωρισμού, δεν θεωρεί πως η ΕΕ βρίσκεται άμεσα σε κίνδυνο. Προβλέπει αύξηση του ΑΕΠ της ΕΕ κατά 2,5% το 2022 και 1,3% το 2023, ταυτόχρονα με επιβράδυνση του CPI στο 4,4% το 2023 από 6,8% το 2022.
Στους πλέον «επίμονους» κινδύνους που δυσχεραίνουν την πραγμάτωση αυτών των προβλέψεων, η Μοοdy’s συγκαταλέγει θεμελιώδεις αλλαγές τόσο στο περιφερειακό όσο και στο διεθνές περιβάλλον ζήτησης και προσφοράς μαζί με διαρθρωτικές αλλαγές όπως η ενεργειακή διαφοροποίηση των χωρών της ΕΕ.
Για να επικρατήσει ο στασιμοπληθωρισμός, η δυναμική των τιμών θα πρέπει να διατηρηθεί από παράγοντες όπως οι υψηλότερες τιμές ενέργειας αλλά και δευτερογενείς επιπτώσεις που επιβραδύνουν περαιτέρω την οικονομική δραστηριότητα καθώς οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά αναθεωρούν τις προσδοκίες τους.
Επισημαίνεται δε, πως μια δημοσιονομική και νομισματική πολιτική που είναι επικεντρωμένη αποκλειστικά στην ανάπτυξη θα μπορούσε επίσης να αυξήσει τον κίνδυνο ενός σεναρίου στασιμοπληθωρισμού.
Το «αγκάθι» των υψηλών τιμών
Όπως αναφέρει η έκθεση, όλες οι χώρες της ΕΕ επί του παρόντος καταγράφουν δείκτη τιμών καταναλωτή σημαντικά πάνω από τους στόχους της ΕΚΤ για τον πληθωρισμό. Επιπλέον, περισσότερες από τις μισές χώρες της ΕΕ (56%) αντιμετωπίζουν προβλήματα με διψήφιους ρυθμούς πληθωρισμού, αντανακλώντας άνοδο των τιμών των τροφίμων, της ενέργειας και των μεταφορών.
Αν και οι τρεις μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρωζώνης, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, δεν συγκαταλέγονται σε εκείνες με τα μεγαλύτερα επίπεδα πληθωρισμού, καταγράφουν αυτή την στιγμή εναρμονισμένες τιμές καταναλωτή σε επίπεδα σχεδόν ρεκόρ από τότε που ξεκίνησε η καταγραφή των εναρμονισμένων δεικτών το 1997.
Όπως καταγράφει η Moody’s στην έκθεση της ο πληθωρισμός σε αυτά τα επίπεδα πυροδοτεί φόβους για στασιμοπληθωρισμό, ο οποίος πρωτοεμφανίστηκε τη δεκαετία του 1970, όταν μια σειρά από κλυδωνισμούς στην τιμή του πετρελαίου -το εμπάργκο του ΟΠΕΚ το 1973-74, η ιρανική επανάσταση το 1978-79 και ο πόλεμος Ιράν-Ιράκ που ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 1980- οδήγησε τον μέσο πληθωρισμό στις χώρες της ΕΕ περίπου στο 11% προκαλώντας σημαντική οικονομική επιβράδυνση, με το μέσο ΑΕΠ να συρρικνώνεται κατά 0,5% το 1975 με σημαντική άνοδο στην ανεργία. Ήταν οι επιθετικές αυξήσεις επιτοκίων από τον τότε πρόεδρο της Fed, Πωλ Βόλκερ, που πέτυχαν τελικά την τιθάσευση του πληθωρισμού, σύμφωνα με τον οίκο αξιολόγησης. αλλά αυτό επίσης πυροδότησε άλλη μια ύφεση στις αρχές της δεκαετίας του 1980.
Οι διαφορές του τότε και του τώρα
Εντούτοις, όπως εκτιμά η Moody’s, αρκετοί παράγοντες διαφοροποιούν τις δύο περιόδους. Ο μειωμένος ρόλος του δημόσιου τομέα στον καθορισμό των μισθών, η απορρύθμιση των αγορών εργασίας, η κάμψη των επιπέδων συνδικαλιστικών διεκδικήσεων και η παγκοσμιοποίηση έχουν μειώσει την τιμολογιακή δύναμη της εργασίας, ενώ οι αρκετά διαδεδομένοι μηχανισμοί τιμαριθμικής αναπροσαρμογής της δεκαετίας του 1970 έχουν μειωθεί σταδιακά για να αποφευχθεί το σπιράλ «μισθών-τιμών».
Η έκθεση προσθέτει πως οι προσεγγίσεις της νομισματικής πολιτικής διαφέρουν επίσης. Οι κεντρικές τράπεζες στη δεκαετία του 1970 αντιμετώπιζαν συχνά ανταγωνιστικούς στόχους, με στόχο την σταθερότητα των τιμών, υψηλή αύξηση του ΑΕΠ και υψηλά επίπεδα απασχόλησης με παράλληλη διασφάλιση της ενδοευρωπαϊκής σχέσης κόστους-ανταγωνιστικότητας. Η τρέχουσα συνθήκη είναι θεμελιωδώς διαφορετική, με μια ενιαία κεντρική τράπεζα για τις χώρες της Ευρωζώνης και σαφείς εντολές για σταθερότητα των τιμών με τη μορφή στόχων για τον πληθωρισμό.
Επιπλέον, οι κεντρικές τράπεζες έχουν υιοθετήσει πλέον διαφανείς διαδικασίες λειτουργίας, με τακτικές προγραμματισμένες συνεδριάσεις λήψης αποφάσεων για τη νομισματική πολιτική με ανακοινώσεις και αιτιολογήσεις για τις αποφάσεις τους σχετικά με τα επιτόκια, ενώ το υπερεθνικό εργαλείο σε επίπεδο ΕΕ NextGenerationEU θα βοηθήσει επίσης στην αντιμετώπιση ορισμένων από τις μακροοικονομικές προκλήσεις της ηπείρου, συμπληρώνει η Moody’s.
