Σε μία τεράστια απειλή για την παγκόσμια υγεία αναδεικνύεται η μικροβιακή αντοχή, που έχει αδρανοποιήσει πολλά ήδη υπάρχοντα αντιβιοτικά. Την ίδια στιγμή οι έρευνες για νέες αντιβιοτικές θεραπείες έχουν «παγώσει», με αποτέλεσμα ολοένα και περισσότερες μικροβιακές λοιμώξεις να ισχυροποιούνται έναντι των θεραπειών.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), η αντίσταση στα αντιβιοτικά είναι μια από τις μεγαλύτερες απειλές για την παγκόσμια υγεία, καθώς αυξάνεται σε επικίνδυνα υψηλά επίπεδα σε όλο τον κόσμο και απειλεί την ικανότητα των κλινικών γιατρών να θεραπεύουν κοινές μολυσματικές ασθένειες. Καθώς αυτή η αντίσταση συνεχίζει να αυξάνεται, η ικανότητα θεραπείας λοιμώξεων όπως η πνευμονία, η φυματίωση, οι τροφιμογενείς ασθένειες κ.ά. γίνεται πιο δύσκολη.
Τα αντιβιοτικά είναι απαραίτητα φάρμακα για πολλά ιατρικά προβλήματα - από μεταμοσχεύσεις οργάνων μέχρι τροφική δηλητηρίαση. Τα ανθεκτικά βακτήρια σκοτώνουν σχεδόν 700.000 ανθρώπους κάθε χρόνο. Εάν το πρόβλημα της αντοχής στα αντιβιοτικά συνεχίσει να παραμένει ανεξέλεγκτο, ο αριθμός θανάτων παγκοσμίως εξαιτίας της θα μπορούσε να αυξηθεί σε 10 εκατ. ετησίως έως το 2050. Παρότι η αντίσταση αυξάνεται, εδώ και πάρα πολλά χρόνια δεν αναπτύσσονται νέα αντιβιοτικά, με αποτέλεσμα να περιορίζεται ολοένα και περισσότερο η θεραπευτική «φαρέτρα» των γιατρών.
Το ζήτημα κρίνεται ιδιαίτερα σοβαρό σε παγκόσμιο επίπεδο, εντούτοις η ανησυχία είναι εντονότερη για τις χώρες που αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο πρόβλημα μικροβιακής αντοχής, όπως η Ελλάδα, που εδώ και χρόνια, κατέχει μία από τις πρώτες θέσεις στην ΕΕ στην αντοχή των μικροβίων στα αντιβιοτικά. Αυτός είναι και ένας λόγος για τον οποίο το θέμα συζητήθηκε εκτενώς στην πρόσφατη συνάντηση των ηγετών των κορυφαίων φαρμακευτικών εταιρειών παγκοσμίως με την Ελληνική Κυβέρνηση.
«Έχει πάνω από μία δεκαετία να βγει καινούριο αντιβιοτικό. Είναι, όμως, ιδιαίτερα μη ελκυστικό για τη βιομηχανία το να επενδύσει για να βγάλει ένα τέτοιο φάρμακο. Το αντιβιοτικό πρέπει να γράφεται με μεγάλη φειδώ στον πληθυσμό, γιατί αν δοθεί ελεύθερα, τότε πολύ γρήγορα θα πάψει να έχει οποιαδήποτε αξία. Άρα οι εταιρείες θα πρέπει να επενδύσουν πολλά δισεκατομμύρια για ένα φάρμακο το οποίο a priori θα παίρνουν πολλοί από πάρα πολύ λίγο. Ένα θέμα που πρέπει να μας απασχολήσει είναι πώς θα κινητροδοτήσει η Ευρώπη τη μεγάλη φαρμακοβιομηχανία να ασχοληθεί και να βγάλει ένα αντιβιοτικό, που ειδικά χώρες όπως η Ελλάδα, που έχει πολύ μεγάλη μικροβιακή αντοχή, τα έχει απόλυτα ανάγκη», ανέφερε ο Υπουργός Υγείας, Άδωνις Γεωργιάδης, μιλώντας αργότερα στο 14ο Συνέδριο Φαρμακευτικού Management της ΕΕΦΑΜ, στο πλαίσιο συζήτησης για τη νέα ευρωπαϊκή φαρμακευτική νομοθεσία.
Γιατί έχουν «παγώσει» οι προσπάθειες
Ένας από τους σημαντικότερους λόγους για τους οποίους η φαρμακοβιομηχανία δεν ασχολείται με την ανάπτυξη αντιβιοτικών φαρμάκων είναι ότι πρόκειται για ένα εξαιρετικά δαπανηρό εγχείρημα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το κόστος ανάπτυξης ενός αντιβιοτικού είναι περίπου 1,5 δισ. δολάρια, αλλά τα έσοδα που παράγονται από τις πωλήσεις αντιβιοτικών είναι περίπου 46 εκατ. δολάρια ετησίως. Για τις φαρμακευτικές εταιρείες, αυτή η μικρή επιστροφή δεν δικαιολογεί τον χρόνο, τα χρήματα και την προσπάθεια που απαιτείται για την ανάπτυξη νέων αντιβιοτικών. Η επένδυση σε πιο επικερδείς τομείς, όπως οι θεραπείες για τον καρκίνο, είναι πιο ελκυστική για τον κλάδο. Ομοίως, η επένδυση σε φάρμακα που στοχεύουν σε χρόνιες ασθένειες (όπως καρδιαγγειακές παθήσεις, μυοσκελετικές παθήσεις κ.λπ.) είναι πιο κερδοφόρα για τις φαρμακευτικές εταιρείες, επειδή αυτά συνήθως συνταγογραφούνται μακροπρόθεσμα, ενώ μια τυπική πορεία αντιβιοτικής θεραπείας διαρκεί από 7-14 ημέρες.
Όσον αφορά στη διαδικασία ανάπτυξης φαρμάκων, η πιο δαπανηρή φάση για τις φαρμακευτικές εταιρείες είναι το προκλινικό στάδιο. Σε αυτό το στάδιο, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι το μόριο θα επιδείξει την επιθυμητή αποτελεσματικότητα και ασφάλεια. Σχεδόν το 45% του κόστους της ανάπτυξης αντιβιοτικών σχετίζεται με την προκλινική φάση και εάν το φάρμακο που αναπτύσσεται δεν βγει τελικά στην αγορά, συνιστά μεγάλη ζημιά για τη βιομηχανία. Αυτός μπορεί να είναι ένας λόγος για τον οποίο οι εταιρείες δεν επενδύουν στην ανάπτυξη αντιβιοτικών. Σε κάθε περίπτωση, τα κίνητρα για περισσότερη έρευνα και ανάπτυξη σε αυτόν τον τομέα κρίνονται αναγκαία. Ορισμένοι ερευνητές συνιστούν τη χρήση πιο εξελιγμένων προσεγγίσεων στο πρώιμο στάδιο της ανάπτυξης φαρμάκων, που θα περιλαμβάνει επίσης τη χρήση ανάλυσης μεγάλων δεδομένων και τεχνητής νοημοσύνης (AI) για την πρόβλεψη ποια μόρια είναι πιθανό να έχουν τις επιθυμητές αντιβιοτικές ιδιότητες για να καταφέρουν να επιτύχουν στα τελικά στάδια αποτελεσματικότητας, ασφάλειας και να εγκριθούν.
Ανησυχητική η κατάσταση στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, η πρόσβαση των ασθενών σε αντιβιοτικές θεραπείες, που κρίνονται απαραίτητες για την αντιμετώπιση σοβαρών λοιμώξεων είναι πολλές φορές καθυστερημένη ή ακόμα και ανύπαρκτη.
Αυτή τη στιγμή υπάρχουν δύο κατηγορίες δραστικών αντιβιοτικών:
· Παλιά αντιβιοτικά που, επειδή δεν χρησιμοποιούνται για πολλά χρόνια, διατηρούν ακόμα την ισχύ τους. Τα αντιβιοτικά αυτά, λόγω του ότι δεν ισχύει πλέον η προστασία πατέντας, είναι πολύ φτηνά.
· Νέα, καινοτόμα αντιβιοτικά για πολυανθεκτικά μικρόβια, τα οποία έχουν πολύ υψηλό κόστος.
«Οι δύο αυτές κατηγορίες, που είναι απαραίτητες για την επιβίωση των ασθενών για τους οποίους δεν έχουμε άλλες επιλογές, δεν κυκλοφορούν στην Ελλάδα. Τα μεν επειδή είναι πολύ φθηνά και δεν ενδιαφέρονται οι εταιρείες να τα φέρουν στη χώρα μας, τα δε επειδή είναι πολύ ακριβά και υπάρχει πρόβλημα με το κόστος», ανέφερε σε πρόσφατη συνέντευξη τύπου της Ελληνικής Εταιρείας Λοιμώξεων ο καθηγητής Λοιμωξιολογίας, Νικόλαος Σύψας.
Τα φάρμακα αυτά η Πολιτεία τα παρέχει στους ασθενείς, με εισαγωγή μέσω του Ινστιτούτου Φαρμακευτικής Έρευνας και Τεχνολογίας (ΙΦΕΤ). Ωστόσο, η διαδικασία είναι χρονοβόρα και φτάνει στα χέρια των γιατρών -όπως οι ίδιοι υποστηρίζουν- όταν είναι πλέον πολύ αργά για τον ασθενή.
Η Ελληνική Εταιρεία Λοιμώξεων, ανακοίνωσε την πρόθεσή της να ζητήσει από το υπουργείο Υγείας, τη δημιουργία αποθέματος των φαρμάκων αυτών στη χώρα μας και την παραγωγή αναγκαίων φθηνών αντιβιοτικών που δεν έχουν προστασία πατέντας στην Ελλάδα, με την παροχή κινήτρων προς την εγχώρια φαρμακοβιομηχανία.
