Η ανακοίνωση της Κομισιόν για το νέο πακέτο 300 δισ. ευρώ για την κάλυψη της ΕΕ από την ενεργειακή κρίση διέψευσε όσους είχαν ελπίδες πως θα υπάρξει κάποια σύνδεση με «νέο» χρήμα, ειδικά με τη μορφή των επιδοτήσεων. Όπως προκύπτει από τα κείμενα και τις ανακοινώσεις που έγιναν σήμερα, τα 72 δισ. επιδοτήσεων και τα 225 δισ. δάνεια που απαρτίζουν το νέο πακέτο REPowerEU θα προκύψουν κυρίως από τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης της ΕΕ (δηλαδή από το RRF) που χρηματοδοτεί με τη σειρά του και το ελληνικό Σχέδιο Ανάκαμψης των 30,5 δισ. ευρώ, αλλά και από άλλες πηγές όπως τα διαθρωτικά κονδύλια και η ΚΑΠ.
Για την Αθήνα, η απουσία νέου «χρήματος» προφανώς δεν είναι η βέλτιστη λύση, αλλά το νέο πακέτο κομίζει και οφέλη. Το βασικό είναι, όπως εξηγούν αρμόδιες πηγές, πως «ξεμπλοκάρει» άμεσα, εντός 1 μήνα, η διανομή των 225 δισ. ευρώ δανείων του RRF που μένουν στο «ράφι» και μπορούν να τα ζητήσουν κράτη – μέλη. Με την Αθήνα, όπως εξηγούν αρμόδιες πηγές του ΥΠΟΙΚ, να είναι εντελώς έτοιμη (λόγω του μηχανισμού των δανείων του Ελληνικού Ταμείου Ανάκαμψης) να ζητήσει και να κάνει χρήση αυτών των δανείων.
Επιπλέον χρήμα της τάξης του 1 δισ. ευρώ μπορεί να έρθει μέσω επιπλέον επιδοτήσεων (από το πακέτο των 20 δισ. ευρώ που θα διανεμηθούν ανά την ΕΕ). Πέραν αυτού, πρόσθετα χρήματα μπορούν μόνο να αναδρομολογηθούν από άλλα Ταμεία της ΕΕ που τροφοδοτούν πχ το ΕΣΠΑ ή την ΚΑΠ, αν το κρίνει κάθε κράτος και τούτο συμφωνηθεί.
Επίσης προβλέπεται η ένταξη του νέου αυτού εργαλείου REPowerEU ως νέου άξονα του Ταμείου Ανάκαμψης. Με κανονισμό της ΕΕ ορίζεται η αναθεώρησή του όχι μόνο για να ενταχθεί αυτός ο νέος άξονας αλλά και για να γίνουν αναθεωρήσεις στην κατανομή του ανάλογα με τις ανάγκες που τώρα δημιουργούνται αλλά και με τους στόχους που τίθενται.
Πώς θα καλυφθούν οι επενδυτικές ανάγκες σε υποδομές
Η ανάλυση της Επιτροπής δείχνει ότι το REPowerEU συνεπάγεται πρόσθετες επενδύσεις ύψους 210 δισεκατομμυρίων ευρώ από τώρα έως το 2027, πέραν του πακέτου των στόχων του Fit for 55. Οι στόχοι REPowerEU θα χρηματοδοτηθούν «μέσω συνδυασμού εθνικών και κοινοτικών πηγών χρηματοδότησης καθώς και ιδιωτικής χρηματοδότησης» αναφέρεται.
Σε επίπεδο ΕΕ, το RRF (Ταμείο Ανάκαμψης) είναι το επίκεντρο του Σχεδίου REPowerEU. Γίνεται λόγος για τα 225 δισεκατομμύρια σε δάνεια που είναι διαθέσιμα (σ.σ. δεν τα έχουν ζητήσει τα κράτη), και θα «βοηθήσουν στη χρηματοδότηση των στόχων REPowerEU». Η διαθεσιμότητά τους για κλασικές» επενδύσεις σήμερα φτάνει έως τις 31 Αυγούστου 2023. Πλέον ορίζεται πως αν το ποσό μένει στο «ράφι» γιατί πολλά κράτη δεν τα ζήτησαν για επενδύσεις ανάκαμψης από την πανδημία, μπορεί να μοιρασθεί άμεσα και όχι μετά το τέλος του 2023.
Επιπλέον, στο πεδίο των επιδοτήσεων, τα κονδύλια του RRF θα αυξηθούν κατά 20 δισεκατομμύρια ευρώ, χρηματοδοτούμενα από τις δημοπρασίες δικαιωμάτων του Συστήματος Δικαιωμάτων Ρύπων της ΕΕ – ΕΤS (σ.σ. για την Ελλάδα είναι ένα ποσό της τάξης του 1 δισ. ευρώ). Το ποσό αυτό θα διατεθεί στα κράτη μέλη με τη μορφή επιχορηγήσεων υπό άμεση διαχείριση, για την υποστήριξη αποκλειστικά μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που περιλαμβάνονται σε νέο άξονα REPowerEU που θα ενταχθεί στα Σχέδια Ανάκαμψης των κρατών μελών.
Η Επιτροπή θα προσφέρει επίσης μεγαλύτερη ευελιξία στα κράτη μέλη για τη μεταφορά πόρων στο Ταμείο Ανάκαμψης από άλλα ταμεία. Τα κράτη μέλη μπορούν να αυξήσουν την εθελοντική μεταφορά στο Ταμείο Ανάκαμψης έως και του 12,5% των κονδυλίων των Ταμείων Συνοχής (ΕΣΠΑ). Ηδη μπορεί να γίνει σε ποσοστό 5% και αυξάνεται μόνο για τους στόχους του REPowerEU. Επιπλέον εθελοντική μεταφορά στο RRF θεσπίζεται για το 12,5% των κονδυλίων του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης (European Agricultural Fund for Rural Development).
Επίσης, τα κράτη μέλη αναφέρεται πως «μπορούν να εξετάσουν φορολογικά μέτρα για την παροχή κινήτρων για εξοικονόμηση ενέργειας και για τη μείωση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων».
Η Επιτροπή θα συνεργαστεί επίσης στενά με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων , άλλους εταίρους υλοποίησης του προγράμματος InvestEU και τα κράτη μέλη για την επιτάχυνση του δανεισμού στο πεδίο, Το ίδιο ισχύει και για την πρωτοβουλία CEF-E και το Ταμείο Καινοτομίας που θα διπλασιάσει τη χρηματοδότηση για το 2022.
Τι θα κάνουν τα κράτη
Τα κράτη μέλη θα διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο στην εφαρμογή του σχεδίου REPowerEU επιταχύνοντας τις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις που έχουν ήδη εγκριθεί στα Σχέδια Ανάκαμψης τους και όπου χρειάζεται, θα προχωρήσουν σε επικαιροποιημένα σχέδια. Ειδικότερα, κατατέθηκε ήδη κανονισμός για νέο κεφάλαιο/άξονα στα Σχέδια Ανάκαμψης και στο RRF που τοποθετεί στο επίκεντρο το σχέδιο REPowerEU.
Η πρόταση της Επιτροπής στοχεύει στο να καταστήσει το αντίστοιχο νομικό πλαίσιο του RRF πιο κατάλληλο για την αντιμετώπιση των στόχων REPowerEU. Προβλέπει ότι κάθε νέο ή αναθεωρημένο Σχέδιο του Ταμείου (RRP) πρέπει να περιέχει ένα νέο κεφάλαιο REPowerEU με ειδικές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις που υποστηρίζουν τους ακόλουθους στόχους REPowerEU:
-τη βελτίωση των ενεργειακών υποδομών και εγκαταστάσεων για την κάλυψη των άμεσων αναγκών ασφάλειας εφοδιασμού σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο, ιδίως για να καταστεί δυνατή η διαφοροποίηση του εφοδιασμού προς το συμφέρον της Ένωσης συνολικά
-ενίσχυση της ενεργειακής απόδοσης στα κτίρια, απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές, αύξηση της παραγωγής και απορρόφησης βιώσιμου βιομεθανίου και ανανεώσιμου ή χωρίς ορυκτά υδρογόνου και αύξηση του μεριδίου της ανανεώσιμης ενέργειας,
-αντιμετώπιση εσωτερικών και διασυνοριακών σημείων συμφόρησης στη μεταφορά ενέργειας και υποστήριξη των μεταφορών μηδενικών εκπομπών και των υποδομών τους
-υποστήριξη των παραπάνω στόχων μέσω της ταχείας επανειδίκευσης του εργατικού δυναμικού για πράσινες δεξιότητες
Για να διασφαλιστεί η συνοχή, τα κράτη μέλη καλούνται επίσης να αναφέρουν εάν τυχόν μέτρα που περιλαμβάνονται στα ήδη εγκριθέντα σχέδιά τους συμβάλλουν στους στόχους REPowerEU, καθώς και να περιγράψουν μέτρα που χρηματοδοτούνται από εθνικούς ή άλλους πόρους της ΕΕ που θα συνεισφέρουν σε αυτούς τους στόχους. Ζητείται επίσης από τα κράτη μέλη να εξηγήσουν πώς ο συνδυασμός όλων αυτών των μέτρων είναι συνεκτικός, αποτελεσματικός και αναμένεται να συμβάλει στους στόχους REPowerEU.
Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις που θα προταθούν από την Επιτροπή στο πλαίσιο του κύκλου του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2022 θα προσδιορίζουν για κάθε κράτος μέλος ποια μέτρα πρέπει να ληφθούν υπό το φως των τρεχουσών ενεργειακών προκλήσεων, αναφέρεται.
Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να επικαιροποιήσουν το επόμενο έτος τους εθνικούς τους στόχους, τις πολιτικές και τα μέτρα τους στα εθνικά τους σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα, τα οποία αναμένεται το 2024. Θα πρέπει να αντικατοπτρίζουν την ανάγκη «να επιταχύνουμε τις φιλοδοξίες μας για την Πράσινη Συμφωνία και να ενισχύσουμε την ασφάλεια της Ένωσης του εφοδιασμού, μειώνοντας την ενεργειακή εξάρτηση από τη Ρωσία με παράλληλη μείωση της συνολικής χρήσης ορυκτών καυσίμων. Η Επιτροπή θα δημοσιεύσει οδηγίες προς τα κράτη μέλη για τις ενημερώσεις τους στο NECP αργότερα εντός του έτους» αναφέρεται.
