Περισσότερα από 8.000 φάρμακα βρίσκονται σήμερα υπό ανάπτυξη παγκοσμίως, στοχεύοντας στην αντιμετώπιση πολλών και σοβαρών ασθενειών. Στην Ελλάδα, ο κλάδος του φαρμάκου είναι στρατηγικής σημασίας, με ισχυρό οικονομικό αποτύπωμα και πολλές αναπτυξιακές δυνατότητες. Σε ένα κρίσιμο «σταυροδρόμι», τόσο για την υγεία όσο και για την ανάπτυξη, ο πρόεδρος του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ), Ολύμπιος Παπαδημητρίου, υπογραμμίζει την ανάγκη για ενίσχυσή του.
Μιλώντας στο Insider, αναφέρεται -μεταξύ άλλων- στην αξία της καινοτομίας για την υγεία, «χαρτογραφεί» το δρόμο προς την ανάπτυξη της φαρμακοβιομηχανίας, σχολιάζει τα νέα δεδομένα για τις αυτόματες επιστροφές (clawback) και «ξεδιπλώνει» τις προσδοκίες του κλάδου εν αναμονή των αποφάσεων της Πολιτείας για τη φαρμακευτική πολιτική.
Κύριε πρόεδρε, η πανδημία Covid-19 και η ανάπτυξη εμβολίων έναντι της νόσου σε χρόνο «ρεκόρ» για τα ιστορικά δεδομένα ανέδειξε με εμφατικό τρόπο την αξία της καινοτομίας. Ποιες είναι οι πολιτικές εκείνες που θα υποστηρίξουν την καινοτομία σε εθνικό επίπεδο και ποιος θα είναι ο αντίκτυπος για τους ασθενείς;
Η έρευνα, ανακάλυψη και παραγωγή αποτελεσματικών εμβολίων κατά της COVID-19 σε λιγότερο από 12 μήνες αποτελεί εμβληματικό επιστημονικό επίτευγμα και ιστορικά θα καταγραφεί ως μία τεράστια νίκη της φαρμακευτικής καινοτομίας. Αλλά δεν είναι η μοναδική. Από το 2000 περισσότερα από 450 νέα φάρμακα έχουν διατεθεί σε εκατομμύρια ασθενείς που αντιμετωπίζουν σοβαρές ασθένειες, σώζοντας ζωές και βελτιώνοντας την καθημερινότητα των ιδίων αλλά και των οικογενειών τους. Οι ερευνητικές προσπάθειες είναι συνεχείς και η επένδυση των εταιριών του φαρμακευτικού κλάδου είναι αμείωτη. Περισσότερα από 8.000 φάρμακα βρίσκονται σήμερα υπό ανάπτυξη, παγκοσμίως, στοχεύοντας στην αντιμετώπιση πολλών και σοβαρών ασθενειών.
Η επένδυση στην καινοτομία είναι βασική προϋπόθεση για την υγεία και την ανάπτυξη και η Πολιτεία χρειάζεται να υιοθετήσει πολιτικές που την υποστηρίζουν και την προωθούν, με επίκεντρο πάντα τον ασθενή. Μέχρι τώρα η Πολιτεία υστερεί στα εξής: α) Η δημόσια δαπάνη είναι στο 60% του μέσου όρου της Ευρώπης, β) Η καινοτομία τιμωρείται με το clawback και τη μεθοδολογία του. Χρειάζονται άμεσα προσαρμογές και στα δύο αυτά σημεία, που να περιλαμβάνουν την ορθή χρηματοδότηση του δημόσιου συστήματος υγείας, την ψηφιοποίηση της υγείας, την ολοκλήρωση βασικών δομικών μεταρρυθμίσεων και το κυριότερο την εξασφάλιση της πρόσβασης των ασθενών στις νέες θεραπείες, με επιτάχυνση της διαδικασίας αξιολόγησης νέων τεχνολογιών και έμφαση στην κλινική και βιοϊατρική έρευνα.
Πρόσφατη νομολογία διαμορφώνει νέα δεδομένα όσον αφορά στις αυτόματες επιστροφές, με εισαγωγή συνυπευθυνότητας της Πολιτείας και επανακαθορισμό της εφαρμογής του μηχανισμού. Πώς αναμένεται να επηρεάσει τις εξελίξεις η νέα κατάσταση;
Με την πρόσφατη νομολογία παρατάθηκε το clawback μέχρι το 2025, αλλά και εισήχθη για πρώτη φορά μια μορφή συνυπευθυνότητας της φαρμακοβιομηχανίας με την Πολιτεία. Η εισαγωγή της συνυπευθυνότητας αποτελεί μια θετική εξέλιξη που απαντά σε πάγιο αίτημα του ΣΦΕΕ αλλά και των πέντε τελευταίων εκθέσεων ενισχυμένης εποπτείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Surveillance Reports της Commission). Διαβλέπουμε ωστόσο τον κίνδυνο, για μια ακόμη φορά, οι στόχοι που ετέθησαν να επιτευχθούν με λογιστικά τεχνάσματα και όχι με ουσιαστικές μεταρρυθμιστικές κινήσεις.
Παρατηρούμε το τελευταίο χρονικό διάστημα μεγάλο μέρος της φαρμακευτικής δαπάνης να εντάσσεται σε επί μέρους κλειστούς προϋπολογισμούς ομάδων ομοειδών προϊόντων. Η διαπραγμάτευση που γίνεται ουσιαστικά εξασφαλίζει ότι το clawback θα προπληρώνεται, εντάσσεται δηλαδή στην τιμή του προϊόντος και τελικά μετατρέπεται σε έκπτωση (rebate). Πέραν του γεγονότος πως έτσι το clawback αποκρύπτεται τεχνητά, συνδέεται άμεσα με την καθαρή τιμή του κάθε προϊόντος και έτσι θέτει σε κίνδυνο τη βιωσιμότητά του ενώ δημιουργεί σοβαρά εμπόδια στη διάθεση των νέων καινοτόμων προϊόντων στη χώρα μας.
Τελικά η δέσμευση της Πολιτείας για συνυπευθυνότητα ενδέχεται να μετατραπεί σε «κενό γράμμα», αφού το μέγεθος του clawback συγκαλύπτεται και οι στόχοι που έχουν τεθεί για το διάστημα 2022-2025 θα επιτευχθούν τεχνητά, αλλά στην πράξη δεν θα υπάρξει καμία απολύτως μείωση του μεγέθους των υποχρεωτικών επιστροφών. Την ίδια στιγμή, η στρέβλωση της κατανομής του clawback μέσω της μεθοδολογίας 80%-20% με εξαιρέσεις γενοσήμων και off patent επιβαρύνει δυσβάσταχτα μικρή ομάδα μικρομεσαίων εταιρειών. Θετικό μήνυμα η δηλωθείσα πρόθεση από πλευράς του νέου υπουργού να καταργηθεί αυτή η ρύθμιση, αλλά μένει να δούμε αν και πότε τελικά θα γίνει πράξη.
Στοιχεία του ΙΟΒΕ καταδεικνύουν τη σημασία του κλάδου του φαρμάκου τόσο σε στρατηγικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για να αξιοποιηθούν στο έπακρο οι αναπτυξιακές δυνατότητές του;
Η συνολική συνεισφορά του κλάδου του φαρμάκου σε όρους ΑΕΠ εκτιμάται σε €6,7 δισεκ. (3,6% του ΑΕΠ) το 2019. Έτσι, για κάθε €1 προστιθέμενης αξίας των εταιριών που δραστηριοποιούνται στον κλάδο του φαρμάκου, δημιουργούνται άλλα €3,3 στο σύνολο της ελληνικής οικονομίας. Σε όρους απασχόλησης, η συνολική συνεισφορά εκτιμάται σε 153 χιλ. θέσεις εργασίας (ή 3,9% της συνολικής απασχόλησης). Δηλαδή, κάθε θέση εργασίας στον κλάδο του φαρμάκου υποστηρίζει άλλες 3 ισοδύναμες θέσεις πλήρους απασχόλησης συνολικά στην οικονομία. Τέλος, η επίδραση στα φορολογικά έσοδα από τη δραστηριότητα του κλάδου εκτιμάται περίπου στα €2,0 δισεκ.
Ο κλάδος του φαρμάκου είναι στρατηγικής σημασίας για τη χώρα μας, με ισχυρό οικονομικό αποτύπωμα και πολλές αναπτυξιακές δυνατότητες. Για να γίνουν πραγματικότητα οι δυνατότητες ανάπτυξης του κλάδου μας, όμως, αποτελεί προϋπόθεση ο επαναπροσδιορισμός της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης με βάση πραγματικές ανάγκες του πληθυσμού της χώρας. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την διεξοδική ψηφιοποίηση όλων των πράξεων και δεδομένων στο σύστημα υγείας και την ουσιαστική λειτουργία ελεγκτικών μηχανισμών θα συμβάλει σε ένα βιώσιμο δημόσιο σύστημα υγείας με αναβαθμισμένη παροχή φροντίδας στους πολίτες.
Την ίδια στιγμή θα περιοριστούν οι υποχρεωτικές επιστροφές των φαρμακευτικών εταιρειών, θα υπάρξει μεγαλύτερη προβλεψιμότητα και διαφάνεια, και τελικά οι επιχειρήσεις θα καταφέρουν να υλοποιήσουν τα επενδυτικά τους σχέδια. Θα δοθούν περαιτέρω κίνητρα για την αύξηση των συνεργασιών ελληνικών και διεθνών εταιριών και την προσέλκυση περισσότερων επενδύσεων στην κλινική έρευνα και ανάπτυξη. Με αυτόν τον τρόπο ο κλάδος μας μπορεί να προσφέρει στην Ελληνική κοινωνία, τη δημόσια υγεία και την οικονομία, με θέσεις εργασίας και επενδύσεις στην παραγωγή και στην έρευνα.
Ένα πάγιο αίτημα του κλάδου είναι η ενίσχυση της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης. Ωστόσο, ο υπουργός Υγείας δεν έχει αφήσει ανοιχτό αυτό το ενδεχόμενο, τουλάχιστον όχι μέχρι να εξαντληθούν τα μέσα για τον εξορθολογισμό της συνολικής φαρμακευτικής δαπάνης. Στο πλαίσιο αυτό, ποιες είναι οι προτάσεις του ΣΦΕΕ;
Με την πανδημία της COVID-19 όλες οι χώρες επανεξετάζουν τις δαπάνες υγείας αυτήν την περίοδο. Το ίδιο πρέπει να κάνει και η Ελλάδα.
Εμείς επιμένουμε ότι βασική προτεραιότητα είναι να επανεξεταστεί η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη, η εξωνοσοκομειακή και ιδιαίτερα η νοσοκομειακή, για να διασφαλιστεί η πληρέστερη κάλυψη των πραγματικών αναγκών των Ελλήνων ασθενών. Για παράδειγμα, η φαρμακευτική δαπάνη στα νοσοκομεία αυξάνει ετησίως κατά 10%, ενώ η Πολιτεία έχει παγώσει τον προϋπολογισμό. Αυτή η τακτική δεν μπορεί πλέον να είναι βιώσιμη. Η υπέρβαση του προϋπολογισμού είναι πλέον ισόποση του δημόσιου προϋπολογισμού, δηλαδή το 1 στα 2 φάρμακα το δίνει η φαρμακοβιομηχανία δωρεάν! Μάλιστα στα νοσοκομειακά φάρμακα, που διατίθενται μέσω του ΕΟΠΥΥ σε ιδιωτικές κλινικές, οι επιστροφές από την βιομηχανία υπερβαίνουν το κονδύλι της Πολιτείας! Η χρηματοδότηση της φαρμακευτικής δαπάνης είναι επένδυση και όχι κόστος.
Για να πιάσει τόπο, όμως, η χρηματοδότηση της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να υλοποιηθούν οι δομικές μεταρρυθμίσεις που εκκρεμούν και να ελεγχθούν οι υπερβάσεις σε όλους τους τομείς, μέσω της πλήρους ψηφιοποίησης και καταγραφής όλων των ιατρικών πράξεων και δεδομένων. Έτσι θα αποτιμηθεί πληρέστερα και το τι πετυχαίνουμε με τα χρήματα που ξοδεύονται σε κάθε θεραπευτική προσέγγιση, ώστε να λαμβάνονται τεκμηριωμένες αποφάσεις.
Τέλος, χρειάζεται να επανεξετασθούν άμεσα κάποιες δαπάνες, αξιοποιώντας μεθόδους ελέγχου των Α.Μ.Κ.Α, όπως για παράδειγμα αυτή για τα φάρμακα COVID-19. Αυτές οι δαπάνες θα έπρεπε να έχουν ξεχωριστό, επιπλέον προϋπολογισμό και όχι να συμπεριλαμβάνονται στην ήδη ανεπαρκή δημόσια φαρμακευτική δαπάνη.
Το επόμενο διάστημα αναμένονται οι τελικές αποφάσεις της Πολιτείας για τη φαρμακευτική πολιτική. Ήδη έχουν γίνει κάποιες συναντήσεις με τη νέα πολιτική ηγεσία του υπουργείου Υγείας. Ποια είναι η πρώτη αίσθηση και ποιες είναι οι προσδοκίες του κλάδου;
Βρισκόμαστε σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη καμπή, καθώς με την πανδημία αναδείχθηκαν χρόνιες παθογένειες των συστημάτων υγείας, παγκοσμίως και ιδιαίτερα στην Ελλάδα, αλλά και η αξία των φαρμάκων και της καινοτομίας, δίνοντας το σήμα για αναπροσαρμογή των πολιτικών και των δαπανών για την υγεία, παγκοσμίως. Η ανάγκη για ενίσχυση του κλάδου του φαρμάκου είναι επιτακτική και προσδοκούμε ότι θα μετουσιωθεί επιτέλους σε πράξη από τη νέα πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Υγείας.
Η πρώτη αίσθηση είναι θετική και υπάρχουν πολλές ελπίδες τόσο στο πρόσωπο του νέου Υπουργού κ. Θάνου Πλεύρη, ενός ανθρώπου με βαθιά γνώση των θεμάτων του χώρου της υγείας, όσο και της αναπληρώτριας Υπουργού κας Μίνας Γκάγκα, που είναι επιστήμονας πρώτης γραμμής στο ΕΣΥ, με σημαντική εμπειρία και γνώση.
Ήμασταν και συνεχίζουμε να είμαστε στη διάθεση της Πολιτείας, για συνεργασία σε κάθε επίπεδο, έχουμε άλλωστε υποβάλλει προ καιρού τις προτάσεις μας. Θα πρέπει, όμως, τώρα η Πολιτεία να αναλάβει τις ευθύνες της και να προχωρήσει άμεσα σε μέτρα ενίσχυσης της φαρμακευτικής δαπάνης και ελέγχου της υπέρβασης. Η ανεπαρκής χρηματοδότηση απειλεί την υγεία και την ποιότητα ζωής κάθε Έλληνα ασθενή, αλλά και την βιωσιμότητα του συστήματος Υγείας συνολικά και τελικά την κοινωνική συνοχή.
Το διακύβευμα είναι εξαιρετικά σημαντικό για το σύνολο της κοινωνίας και οφείλουμε όλοι όσοι συμμετέχουμε στην διαμόρφωση του μέλλοντος να σχεδιάζουμε και κυρίως να πράττουμε με στόχους αποτελεσματικότητας και ανάπτυξης και όχι διαχείρισης της μιζέριας.
