Βιομηχανία, ενέργεια και τουρισμός ήταν οι τομείς της οικονομικής δραστηριότητας στους οποίους κατευθύνθηκε το μεγαλύτερο μέρος της καθαρής τραπεζικής χρηματοδότησης το 2021.
Σύμφωνα με στοιχεία που αντλούνται από την Έκθεση της ΤτΕ για την Ελληνική Οικονομία που παρουσίασε χθες ο Διοικητής της ΤτΕ, Γιάννης Στουρνάρας, η καθαρή ροή χρηματοδότησης προς τον τομέα της βιομηχανίας το 2021 ήταν 680 εκατ. ευρώ, δηλαδή το 27,4% της συνολικής καθαρής ροής χρηματοδότησης προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις, ύψους 2,5 δισ. ευρώ. Η αντίστοιχη καθαρή ροή δανείων προς τον ενεργειακό τομέα ανήλθε σε 660 εκατ. ευρώ (26,5% της συνολικής ροής) και εκείνη προς τον τομέα του τουρισμού σε 630 εκατ. ευρώ (25,2%).
Η συνολική πιστωτική επέκταση προς τις επιχειρήσεις (εξαιρείται ο χρηματοπιστωτικός τομέας) τη διετία 2020-21 κατευθύνθηκε ως επί το πλείστον στους τομείς της βιομηχανίας, του εμπορίου και του τουρισμού, που είχαν μερίδια 22,0%, 21,4% και 18,7% στη συνολική καθαρή ροή προς τις ΜΧΕ. Οι τρεις αυτοί τομείς, ιδιαίτερα εκείνος του εμπορίου, είχαν και τα μεγαλύτερα μερίδια στη χρηματοδότηση μέσω των προγραμμάτων της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας κατά την εν λόγω διετία.
Το Δεκέμβριο του 2021 οι ίδιοι τομείς εμφάνισαν και τα υψηλότερα μερίδια στο συνολικό υπόλοιπο της τραπεζικής χρηματοδότησης προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις: βιομηχανία: 24,5%, εμπόριο: 20,9% και τουρισμός: 13,2% (ακολούθησαν ενέργεια: 10,2% και κατασκευές: 7,1%).
Όπως σημειώνεται στην Έκθεση της ΤτΕ, πριν από την έναρξη της πανδημίας, τη διετία 2018-19, η σειρά των τομέων κατά μέγεθος συμβολής στην πιστωτική επέκταση ήταν διαφορετική. Το διάστημα αυτό, στην αύξηση της καθαρής ροής χρηματοδότησης προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις είχαν συμβάλει περισσότερο οι τομείς της ενέργειας (43,8%), της αποθήκευσης και μεταφορών πλην ναυτιλίας (40,7%) και του τουρισμού (36,1%), ενώ άλλοι τομείς όπως της βιομηχανίας και του εμπορίου είχαν εμφανίσει αρνητικές ροές.
Οι επιχειρήσεις μετρίασαν τη ζήτηση για τραπεζικά δάνεια το 2021
Οι επιχειρήσεις μείωσαν την προσφυγή τους σε τραπεζικό δανεισμό το 2021, καθώς είχαν ήδη σχηματίσει ικανοποιητικά αποθέματα ρευστότητας από το 2020, οπότε είχαν αντλήσει πλεονάζοντα δανειακά κεφάλαια για λόγους πρόνοιας έναντι των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας. Τα αποθέματα αυτά τροφοδοτήθηκαν και από δημοσιονομικά μέτρα, δηλαδή την «επιστρεπτέα προκαταβολή» και τη χρονική μετάθεση των φορολογικών υποχρεώσεων, καθώς και από το μέτρο της αναστολής συμβάσεων εργασίας με κρατική αποζημίωση.
Όπως αναφέρεται στην Έκθεση της ΤτΕ, το 2021, η μέση μηνιαία καθαρή ροή χρηματοδότησης (δηλ. οι νέες εκταμιεύσεις μείον τις αποπληρωμές δανείων) που διοχέτευσαν προς τις επιχειρήσεις οι τράπεζες διαμορφώθηκε σε 206 εκατ. ευρώ και ήταν χαμηλότερη από το ήμισυ εκείνης του 2020 (559 εκατ. ευρώ), παρέμεινε όμως σχεδόν διπλάσια σε σύγκριση με το 2019 (110 εκατ. ευρώ).
Η μέση μηνιαία ακαθάριστη ροή τραπεζικών δανείων τακτής λήξης προς τις επιχειρήσεις (δηλ. οι νέες εκταμιεύσεις όπως αποτυπώνονται στα ποσά των δανειακών συμβάσεων, χωρίς να αφαιρούνται οι αποπληρωμές δανείων) ήταν σημαντική, καθώς διαμορφώθηκε σε 988 εκατ. ευρώ, αν και μειώθηκε κατά -27% έναντι του 2020 (η ροή του οποίου αποτελεί όμως ιδιαίτερα υψηλή, ιστορικά, βάση), ενώ υπερτερούσε έναντι εκείνης το 2019 (2020: 1.350 εκατ. ευρώ, 2019: 666 εκατ. ευρώ).
Επίσης, το μέσο μηνιαίο υπόλοιπο της τραπεζικής χρηματοδότησης χωρίς προκαθορισμένη διάρκεια (δηλ. των πιστωτικών γραμμών και άλλων διευκολύνσεων) περιορίστηκε κατά 1 δισεκ. ευρώ (δηλ. κατά 15%) σε σύγκριση με το 2020.
Το τελευταίο τετράμηνο του έτους (ιδιαίτερα τον Δεκέμβριο), τόσο οι καθαρές όσο και οι ακαθάριστες ροές αποτύπωσαν ενίσχυση της παροχής επιχειρηματικών δανείων και ανήλθαν σε μέσο επίπεδο που υπερβαίνει τον ετήσιο μέσο όρο.
Ισχυρή η συμβολή των χρηματοδοτικών εργαλείων ΕΑΤ, ΕΤΕπ και EIF
To 2021 (όπως και το 2020) η ρευστότητα των εγχώριων επιχειρήσεων υποστηρίχθηκε σημαντικά μέσω εργαλείων χρέους και εγγυοδοσίας. Τα εν λόγω εργαλεία υλοποιήθηκαν με την αξιοποίηση δημόσιων εθνικών και ευρωπαϊκών πόρων και λειτούργησαν με τη διαμεσολάβηση του εγχώριου τραπεζικού συστήματος.
Ειδικότερα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Έκθεσης για την Ελληνική Οικονομία της ΤτΕ, το 2021 οι μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις και οι ελεύθεροι επαγγελματίες έλαβαν νέα δάνεια ύψους 2,9 δισ. ευρώ μέσω προγραμμάτων τη διαχείριση των οποίων είχαν η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα (ΕΑΤ), η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (EIF). Σε σύγκριση με το 2020, το 2021 παρατηρήθηκε αξιόλογη μείωση στις εκταμιεύσεις τραπεζικών δανείων σχετιζόμενων με τα χρηματοδοτικά εργαλεία, η οποία αποδίδεται στην εξάντληση των διαθέσιμων πόρων κατόπιν υψηλού βαθμού απορρόφησης την προηγούμενη χρονιά. Εξάλλου, το 2020 οι προσφερόμενοι πόροι ήταν πολύ υψηλότεροι, λόγω των έκτακτων μέτρων στήριξης στα αρχικά στάδια της πανδημίας.
Η σημασία των χρηματοδοτικών εργαλείων καταδεικνύεται από το ότι το 2021 περίπου το 1/4 των νέων τραπεζικών δανείων σε ευρώ προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες συνδεόταν με προγράμματα της ΕΑΤ ή του Ομίλου ΕΤΕπ (έναντι περίπου 2/5 το 2020). Ακόμη υψηλότερο είναι το ποσοστό που καταγράφεται στις πολύ μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Ενδεικτικά, το 2021 το σύνολο των προγραμμάτων της ΕΑΤ στήριξε το 12% των εκταμιεύσεων τραπεζικών δανείων προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες (1,5 δισ. ευρώ από το σύνολο των 12,4 δισ. ευρώ) και υπερδιπλάσιο ποσοστό (28%) εκταμιεύσεων δανείων προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες (1,14 δισ. ευρώ από το σύνολο των 3,9 δισ. ευρώ).
Από τις εκταμιεύσεις τραπεζικών δανείων συνδεόμενων με χρηματοδοτικά εργαλεία, το μεγαλύτερο ποσοστό (81%) αφορούσε προγράμματα εγγυοδοσίας. Σημαντικότερα σε όρους όγκου δανείων υπήρξαν το «Ταμείο Εγγυοδοσίας Επιχειρήσεων COVID-19» της ΕΑΤ και το πρόγραμμα «COSME» του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων (EIF).
Συμπληρωματικά προς τα χρηματοδοτικά εργαλεία, η ρευστότητα των εγχώριων επιχειρήσεων και ελεύθερων επαγγελματιών υποβοηθήθηκε σημαντικά από το πρόγραμμα των επιστρεπτέων προκαταβολών. Το πρόγραμμα ενεργοποιήθηκε το 2020 στο πλαίσιο των έκτακτων μέτρων αντιμετώπισης της πανδημίας και αφορά την προσφορά ιδιαίτερα χαμηλότοκων δανείων απευθείας από το κράτος προς επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες.
Συνολικά, το 2021 χορηγήθηκαν προς τους δικαιούχους 2,8 δισ. ευρώ (έναντι 5,5 δισ. ευρώ το 2020). Κατά τη διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος μέσα από επτά κύκλους υπήρξαν πολλές ευνοϊκές τροποποιήσεις στους όρους του, με σημαντικότερη την ενίσχυση του ποσοστού επιχορήγησης για όλους τους κύκλους ώστε να φθάσει υπό προϋποθέσεις έως και 75% ανάλογα με τη μείωση των ακαθάριστων εσόδων των επιχειρήσεων. Ταυτόχρονα, προβλέφθηκε επιπλέον έκπτωση ύψους 15% στο ποσό της επιστρεπτέας καταβολής σε περίπτωση εφάπαξ εξόφλησης του δανείου. Η αποπληρωμή του επιστρεπτέου ποσού αυξήθηκε διαδοχικά σε 96 άτοκες δόσεις και χορηγήθηκε παράταση 6 μηνών στην ημερομηνία έναρξης των αποπληρωμών των δανείων.
