Για την επόμενη πενταετία μετατίθενται όπως φαίνεται οι αυστηρότερες δεσμεύσεις από την πλευρά των περισσότερων κρατών που συμμετείχαν στη Διεθνή Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα (COP26). Όπως είχε γράψει το Insider.gr, τα τελικά συμπεράσματα όπως αυτά έχουν προδιαγραφεί μέχρι στιγμής είναι λιγότερο δεσμευτικά από εκείνα που απαιτούν οι περιστάσεις καθώς οι έκτακτες συνθήκες της πανδημίας παρατείνουν το χρόνο ζωής του άνθρακα σε πολλά κράτη.
Μετά από ένα δεκαπενθήμερο έντονων διαπραγματεύσεων στη Γλασκώβη, δημοσιεύθηκε το κείμενο συμπερασμάτων το οποίο χαρακτηρίζεται από μία πιο ήπια από την αναμενόμενη γλώσσα. Διεθνείς παρατηρητές σημειώνουν ότι το κείμενο θεωρείται ισχυρό από πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά αναμένουν ότι θα δεχθεί σφοδρή επίθεση από τις χώρες που παράγουν ορυκτά καύσιμα.
Το κείμενο της "Συμφωνίας της Γλασκώβης για το κλίμα", όπως εγκρίθηκε έπειτα από δύο εβδομάδες επίπονων διαπραγματεύσεων, θεωρείται η καλύτερη δυνατή λύση δεδομένων των διακρατικών διαφορών αλλά δεν θέτει αυστηρές δεσμεύσεις ούτε για τον περιορισμό της παγκόσμιας θερμοκρασίας ούτε για τη χρηματοδότηση.
Ο επικεφαλής του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες έκανε λόγο για «ένα σημαντικό βήμα το οποίο δεν είναι αρκετό». «Πρέπει να επιταχύνουμε τη δράση για το κλίμα για να διατηρήσουμε ζωντανό τον στόχο περιορισμού της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας στους 1,5 βαθμούς», επεσήμανε.
Ο επικεφαλής του ΟΗΕ πρόσθεσε ότι είναι καιρός να μπούμε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, τερματίζοντας τις επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων, καταργώντας σταδιακά τον άνθρακα, προστατεύοντας τις ευάλωτες κοινότητες και εκπληρώνοντας τη δέσμευση 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων για τη χρηματοδότηση του κλίματος.
«Δεν πετύχαμε αυτούς τους στόχους σε αυτό το συνέδριο. Αλλά έχουμε κάποια δομικά στοιχεία για πρόοδο», είπε.
Ο Bob Ward, από το Grantham Research Institute on Climate Change, δήλωσε: «Αυτό το κείμενο φαίνεται να ασχολείται με πολλά από τα σημαντικά ζητήματα που πρέπει να επιλυθούν, αλλά ορισμένες σημαντικές πτυχές πρέπει να οριστικοποιηθούν και μπορεί να χρειαστεί χρόνος για να ολοκληρωθεί. Το κείμενο «ζητά», αντί να δεσμεύει, οι χώρες να παραδώσουν ενημερωμένες και πιο φιλόδοξες δεσμεύσεις μέχρι το τέλος του επόμενου έτους, αναγνωρίζοντας ότι οι προγραμματισμένες περικοπές εκπομπών συλλογικά εξακολουθούν να μην συνάδουν με τη διατήρηση της θέρμανσης στους 1,5 βαθμούς Κελσίου.
Ωστόσο, πρόσθεσε ότι η έκκληση προς τις χώρες να καταργήσουν σταδιακά την ενέργεια από άνθρακα και τις αναποτελεσματικές επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων είναι πολύ σημαντική και ιστορική. Οι τρεις αρχιτέκτονες της συμφωνίας ορόσημο του Παρισιού για το κλίμα του 2015 είπαν στον Guardian ότι η επιστροφή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων το επόμενο έτος για την αναθεώρηση των εθνικών στόχων μείωσης των εκπομπών των χωρών –γνωστών ως εθνικά καθορισμένες συνεισφορές (NDCs)– πρέπει να είναι το βασικό αποτέλεσμα των συνομιλιών, εάν ο κόσμος θέλει να περιορίσει την παγκόσμια θέρμανση στους 1,5 C.
Το τελικό κείμενο καλεί τις χώρες να επιταχύνουν «τη σταδιακή κατάργηση της ενέργειας από άνθρακα και των αναποτελεσματικών επιδοτήσεων για ορυκτά καύσιμα». Μια προηγούμενη έκδοση την Τετάρτη είχε καλέσει τις χώρες να «επιταχύνουν τη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα και τις επιδοτήσεις για ορυκτά καύσιμα». Η προσθήκη του «αναποτελεσματικού» θα μπορούσε να βοηθήσει τις χώρες που θέλουν να διατηρήσουν ορισμένες επιδοτήσεις καυσίμων για τους φτωχούς, αφαιρώντας παράλληλα τις επιδοτήσεις για μεγάλους «παίχτες» από τον κλάδο των ορυκτών καυσίμων. Άλλοι αναλυτές εκτιμούν ότι, αυτή η αλλαγή στη γλώσσα θα μπορούσε επίσης να παρέχει κάλυψη για τις χώρες που θέλουν να διατηρήσουν τις επιδοτήσεις.
Μάχη με το χρόνο
Επί του παρόντος, οι χώρες αναμένεται να επιστρέψουν με καλύτερες δεσμεύσεις το 2025, βάσει της συμφωνίας του Παρισιού, αλλά πολλές ζητούν τώρα να επισπευσθεί η προθεσμία. Και αυτό γιατί τα τρέχοντα εθνικά σχέδια – γνωστά ως εθνικά καθορισμένες συνεισφορές (NDC) – θα οδηγήσουν σε θέρμανση 2,4 C, σύμφωνα με μια σημαντική ανάλυση αυτή την εβδομάδα από το Climate Action Tracker.
H χρηματοδότηση υπολείπεται των στόχων – Τα 100 δισ. δεν έχουν εξασφαλιστεί
Οι αναπτυσσόμενες χώρες ανησυχούν ότι δεν υπάρχουν αρκετές εγγυήσεις για τη χρηματοδότηση δράσεων αντιμετώπισης και προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή.
Η Helen Mountford από το World Resources Institute σχολιάζοντας την έκβαση της Διάσκεψης σημείωσε ότι «μερικά στοιχεία θα μπορούσαν να είναι πιο δυνατά, ιδιαίτερα η προσαρμογή, τα οικονομικά, οι απώλειες και οι ζημιές». Αυτά τα ζητήματα αφορούν στην χρηματοδότηση για καθαρή ανάπτυξη, την προσαρμογή στις κλιματικές επιπτώσεις και την πληρωμή για αναπόφευκτες ζημιές. «Τώρα δίνει συγκεκριμένες ημερομηνίες, ζητώντας από τις χώρες να διπλασιάσουν τη χρηματοδότηση της προσαρμογής μέχρι το τέλος του 2025» σημείωσε αλλά πρόσθεσε ότι «στα 100 δισεκατομμύρια δολάρια (που υποσχέθηκαν) να προσφέρουν τα αναπτυγμένα κράτη από το 2020 ετησίως, δεν υπάρχει ακόμη καμία αναφορά για να καλυφθεί το έλλειμμα αφού γνωρίζουμε ότι οι χώρες απέτυχαν να επιτύχουν αυτόν τον στόχο το 2020 και το 2021. Άρα αυτό είναι σίγουρα ένα κενό». Τα 100 δισεκατομμύρια δολάρια που υποσχέθηκαν το 2009, θα παραδοθούν το 2020 και η αποτυχία έχει βλάψει την εμπιστοσύνη μεταξύ των πλούσιων χωρών και των φτωχότερων χωρών, οι οποίες είναι και αποδέκτες των χρημάτων.
Μέχρι στιγμής το επίπεδο της χρηματοδότησης αγγίζει τα 80 δισ. Αλλά ακόμη και αυτά δεν αποτελούν καθαρή χρηματοδότηση ούτε συνδέονται τελικά με κεφάλαια που θα μπορούσαν να κινητοποιήσουν τις απαιτούμενες, μεγάλες επενδύσεις.
Μιλώντας στο The Quint ο κ. Harjeet Singh, ειδικός επιστήμονας της κλιματικής αλλαγής στη Νότια Ασία και σύμβουλος στο Climate Action Network International επεσήμανε ότι «όλοι γνωρίζουμε ότι ακόμη και τα 80 δισεκατομμύρια δολάρια που ισχυρίζονται ότι παρέχουν συνδέονται απλώς με δάνεια και εγγυήσεις. Δεν συνδέονται με τα δημόσια οικονομικά, ώστε να κινητοποιηθούν οι απαιτούμενες επενδύσεις οι οποίες ανέρχονται σε τρισεκατομμύρια. Και αυτό γιατί η δράση για το κλίμα δεν απαιτεί δισεκατομμύρια αλλά τρισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο. Είδαμε να γίνονται ανακοινώσεις ότι πρόκειται να κινητοποιήσουμε 130 τρισ. δολάρια για να γίνει η μετάβαση σε καθαρότερη ενέργεια. Αλλά στην πραγματικότητα, όταν βλέπουμε τι συμβαίνει μέσα στις αίθουσες συνεδριάσεων, ακόμη και τα 100 δισεκατομμύρια δολάρια δεν έχουν εξασφαλιστεί. Επομένως, αυτές οι βαρύγδουπες ανακοινώσεις δεν έχουν κανένα αντίκρισμα, εκτός εάν καθοριστούν ευθύνες και επιβληθεί λογοδοσία για τα αναπτυγμένα κράτη, κάτι που δεν βλέπουμε να συμβαίνει», σημειώνει.
Όπως σημειώνουν επικεφαλής εθνικών κυβερνήσεων στα αναπτυσσόμενα κράτη, στις χώρες αυτές είναι δύσκολη η πράσινη μετάβαση καθώς ακόμη πρέπει να δημιουργηθούν υποδομές, νοσοκομεία, σχολεία.
«Το να τους πιέζουμε αδικαιολόγητα να υιοθετήσουν ένα πιο πράσινο μονοπάτι χωρίς να τους παρέχουμε χρηματοδότηση είναι απολύτως άδικο. Αλλά έχουμε φτάσει σε ένα σημείο όπου αντιμετωπίζουμε ήδη κλιματικές επιπτώσεις. Και είναι πραγματικά σημαντικό για εμάς τώρα να δώσουμε έμφαση και στα τρία — τον μετριασμό, την προσαρμογή και την αντιμετώπιση της απώλειας και της ζημιάς. Και αυτές οι κλιματικές επιπτώσεις που υφίστανται οι κοινότητες αυτή τη στιγμή, δεν έχουν καμία υποστήριξη από το διεθνές σύστημα του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή. Και αυτό ακριβώς υποστηρίζουμε ότι πρέπει να δημιουργηθεί μια ροή χρηματοδότησης που θα πρέπει να βοηθά τα κράτη. Όμως δεν γίνεται συζήτηση ούτε για το πώς θα διατεθούν αυτά τα χρήματα. Γιατί αυτή τη στιγμή ο κόσμος χάνει σπίτια, εισοδήματα.
Η Διάσκεψη για το Κλίμα θα πρέπει να δώσει μια πολύ ισχυρή ένδειξη ότι είμαστε σε καλό δρόμο να παραμείνουμε κάτω από τον 1,5 βαθμούς. Και αυτό μπορεί να συμβεί μόνο εάν συμφωνήσουμε σε βραχυπρόθεσμους στόχους. Αν συμφωνήσουμε να αναθεωρούμε τους στόχους μας κάθε χρόνο, και όχι σε πέντε χρόνια, γιατί απλώς δεν έχουμε χρόνο. Αν κοιτάμε το 2030 ως στόχο, κάθε χρόνο πρέπει να αναθεωρούμε πού βρισκόμαστε», σημειώνει ο Harjeet Singh.
Οι αντιδράσεις και το παρασκήνιο
Κατά τη διάρκεια των εργασιών της COP26, πολλές χώρες διαμαρτυρήθηκαν ότι το πακέτο των συμφωνηθέντων μέτρων δεν ήταν αρκετό. Κάποιοι το χαρακτήρισαν «απογοητευτικό», αλλά συνολικά, είπαν ότι αναγνώρισαν ότι ήταν ισορροπημένο δεδομένων των συνθηκών και των διαφορών μεταξύ των κρατών. Χώρες όπως η Νιγηρία, το Παλάου, οι Φιλιππίνες, η Χιλή και η Τουρκία είπαν ότι αν και υπήρχαν ατέλειες, υποστήριξαν σε γενικές γραμμές το κείμενο.
«Είναι (ένα) σταδιακό βήμα προς τα εμπρός, αλλά όχι σύμφωνο με την πρόοδο που απαιτείται. Αυτή η συμφωνία δεν φέρνει ελπίδα στις καρδιές μας», δήλωσε ο εκπρόσωπος των Μαλδίβων. Στο ίδιο πνεύμα, ο εκπρόσωπος της Νέας Ζηλανδίας, εξέφρασε την άποψη ότι «το κείμενο αντιπροσωπεύει το «λιγότερο χειρότερο» αποτέλεσμα».
Ο απεσταλμένος των ΗΠΑ για το κλίμα Τζον Κέρι είπε ότι το κείμενο «είναι μια ισχυρή δήλωση» και διαβεβαίωσε τους αντιπροσώπους ότι η χώρα του θα συμμετάσχει εποικοδομητικά σε έναν διάλογο για «απώλειες και ζημιές» και προσαρμογή, δύο από τα θέματα τα οποία δυσκόλεψαν τους διαπραγματευτές να καταλήξουν σε συμφωνία.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν εκτίμησε ότι η συμφωνία για την κλιματική αλλαγή που επιτεύχθηκε χθες στην COP26 στη Γλασκώβη αποτελεί «βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση» αλλά τόνισε ότι «η δουλειά κάθε άλλο παρά έχει ολοκληρωθεί».
«Σημειώσαμε πρόοδο επί των τριών στόχων που ορίσαμε στην αρχή της COP26», ανέφερε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. «Πρώτον, να έχουμε δεσμεύσεις για μείωση των εκπομπών προκειμένου να παραμείνει εφικτό να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας στον πλανήτη στον 1,5 βαθμό Κελσίου. Δεύτερον, να επιτευχθεί ο στόχος για χρηματοδότηση 100 δισεκ. δολαρίων κατ’ έτος για την κλιματική αλλαγή στις αναπτυσσόμενες και ευάλωτες χώρες. Και τέλος, να πετύχουμε μια συμφωνία για το πλαίσιο κανόνων της Συμφωνίας του Παρισιού», εξήγησε η πρόεδρος της Κομισιόν.
«Εάν υλοποιηθούν όλες οι μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις που ανακοινώθηκαν στη Γλασκώβη, αναμένουμε ότι θα μπορέσουμε να περιορίσουμε την αύξηση της θερμοκρασίας στον πλανήτη στους 2 βαθμούς Κελσίου. Άρα πρέπει και πάλι να δουλέψουμε περαιτέρω, προκειμένου η διάσκεψη για το κλίμα την επόμενη χρονιά στην Αίγυπτο να μας θέσει σταθερά στην πορεία προς τον 1,5 βαθμό Κελσίου», πρόσθεσε η ίδια.
Από την πλευρά των οικολογικών οργανώσεων, η Τζένιφερ Μόργκαν, επικεφαλής της Greenpeace International χαρακτήρισε την απόφαση «χαλαρή και αδύναμη» σημειώνοντας ότι «ο στόχος του 1,5 βαθμού Κελσίου είναι μόλις εν ζωή, αλλά υπάρχει μια ένδειξη για το τέλος της εποχής του άνθρακα. Και αυτό είναι σημαντικό».
Άλλες σημαντικές αποφάσεις που λήφθηκαν στο περιθώριο της Διάσκεψης
Παρά την απογοήτευση για τις χαλαρές δεσμεύεις σε καίρια ζητήματα, οι συμμετέχοντες έλαβαν σημαντικές αποφάσεις για πολλά περιφερειακά θέματα. Οι ηγέτες από περισσότερες από 120 χώρες, που αντιπροσωπεύουν περίπου το 90% των δασικών εκτάσεων παγκοσμίως, δεσμεύτηκαν να σταματήσουν και να αντιστρέψουν την αποψίλωση των δασών μέχρι το 2030, ημερομηνία κατά την οποία οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs) για τον περιορισμό της φτώχειας και τη διασφάλιση του μέλλοντος του πλανήτη υποτίθεται ότι θα πρέπει να έχουν επιτευχθεί. Ακόμη, περισσότερες από 100 χώρες και με προτροπή των ΗΠΑ και της ΕΕ, επήλθε συμφωνία για μείωση των εκπομπών μεθανίου έως το 2030. Μάλιστα, προς έκπληξη πολλών, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα δεσμεύτηκαν να ενισχύσουν τη συνεργασία για το κλίμα την επόμενη δεκαετία. Σε κοινή δήλωσή τους ανέφεραν ότι συμφώνησαν να λάβουν μέτρα για μια σειρά ζητημάτων, συμπεριλαμβανομένων των εκπομπών μεθανίου, της μετάβασης στην καθαρή ενέργεια και της απαλλαγής από τις εκπομπές CO2. Ως προς το τελευταίο, περισσότερες από 40 χώρες - συμπεριλαμβανομένων μεγάλων χρηστών άνθρακα όπως η Πολωνία, το Βιετνάμ και η Χιλή - συμφώνησαν να απομακρυνθούν από τη χρήση άνθρακα.
Ο ιδιωτικός τομέας επέδειξε επίσης ισχυρή δέσμευση με σχεδόν 500 διεθνείς εταιρείες χρηματοοικονομικών υπηρεσιών να συμφωνούν να ευθυγραμμίσουν κεφάλαια ύψους 130 τρις δολαρίων, δηλαδή περίπου το 40% του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού ενεργητικού, με τους στόχους που τέθηκαν στη Συμφωνία του Παρισιού, συμπεριλαμβανομένου του περιορισμού της υπερθέρμανσης του πλανήτη στους 1,5 βαθμούς Κελσίου.
Όσον αφορά τις πράσινες μεταφορές, περισσότερες από 100 εθνικές κυβερνήσεις, πόλεις, πολιτείες και μεγάλες εταιρείες αυτοκινήτων υπέγραψαν τη Διακήρυξη της Γλασκώβης για τα αυτοκίνητα μηδενικών εκπομπών. Τουλάχιστον 13 κράτη δεσμεύτηκαν επίσης να τερματίσουν την πώληση βαρέων επαγγελματικών οχημάτων που κινούνται με ορυκτά καύσιμα έως το 2040.
