Οι ελληνικές εισηγμένες έχουν καταγράψει πρόοδο ως προς την πολυμορφία στα διοικητικά συμβούλια αλλά σε ορισμένους τομείς εξακολουθούν να παρουσιάζουν αποκλίσεις σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Η RSM Ελλάδος σε έρευνα που παρουσίασε την Πέμπτη στο Χρηματιστήριο Αθηνών εξέτασε τη σύνθεση των διοικητικών συμβουλίων πριν και μετά την εφαρμογή του Νόμου 4706/2020 και παρουσίασε τις αλλαγές που συντελέστηκαν στο πλαίσιο υιοθέτησης του νόμου και των λοιπών κατευθυντήριων γραμμών. Σύμφωνα με τα στοιχεία που προέκυψαν, η εκπροσώπηση των γυναικών αγγίζει το 24,3% στο σύνολο των μελών (ο νόμος προβλέπει 25%) και παρουσιάζει βελτίωση σε σχέση με ό,τι ίσχυε λίγους μήνες πριν.
Συγκεκριμένα, τα ΔΣ εκπροσωπούνται πλέον από 926 άνδρες και 298 γυναίκες, που αντιστοιχούν σε ποσοστό 75,7% και 24,3% στο σύνολο των μελών, ήτοι αναλογία γυναικών - ανδρών 1:3. Σε σχέση με την προηγούμενη έρευνα υπάρχει σημαντική βελτίωση στην παρουσία γυναικών στα διοικητικά συμβούλια των εισηγμένων εταιριών καθώς – αν δεν ληφθούν υπόψη οι εταιρείες που αποχώρησαν από το Χρηματιστήριο – ο αριθμός των γυναικών αυξήθηκε από 200 σε 298 και των ανδρών μειώθηκε από 998 σε 926. Ως εκ τούτου, η συμμετοχή γυναικών σε θέσεις διοικητικών συμβουλίων αυξήθηκε κατά 98 θέσεις που αντιστοιχεί σε ποσοστό συμμετοχής 24,3% έναντι 16,7% γεγονός που οδηγεί σε μία βελτίωση της σύγκλισης με τον μέσο όρο της Ευρώπης που είναι 34% (βάσει του EWOB Gender Diversity Index 2020).
Όπως παρατηρείται, όλοι οι κλάδοι του Χρηματιστηρίου βελτίωσαν το ποσοστό εκπροσώπησης γυναικών στα διοικητικά συμβούλια, βελτίωση που κυμαίνεται μεταξύ 13% και 18%. Τις καλύτερες επιδόσεις παρουσιάζει ο κλάδος της ασφάλισης και της υγείας, ο οποίος έχει πλέον τη μεγαλύτερη εκπροσώπηση γυναικών δηλαδή 1 γυναίκα ανά 2 άνδρες περίπου και ακολουθούν ο κλάδος των κατασκευών και ο κλάδος καταναλωτικών προϊόντων.
Εμβαθύνοντας περισσότερο, εξετάστηκε περαιτέρω η εκπροσώπηση των φύλων σε ανώτερες θέσεις (πχ. Προέδρου, Αντιπροέδρου ή Διευθύνοντος Συμβούλου ή συνδυασμού αυτών). Σύμφωνα με τα στοιχεία που προέκυψαν, ότι 59 θέσεις ανώτατων μελών καλύπτονται από γυναίκες σε σχέση με 366 θέσεις που καλύπτονται από άνδρες με την αναλογία να διαμορφώνεται σε 1 προς 6. Αν και παρατηρείται βελτίωση σε σχέση με ό,τι ίσχυε πριν από την εφαρμογή του νόμου όπου μόλις 47 θέσεις καλύπτονταν από γυναίκες (18% εκπροσώπησης έναντι 12%), υπάρχει σημαντικό χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών στον τομέα αυτό. Ενδεικτικό των περιθωρίων βελτίωσης που υπάρχουν είναι το γεγονός ότι μόλις το 1% των εταιριών διαθέτουν γυναίκα Πρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου σε σχέση με το 9% που είναι ο μέσος όρος της Ευρώπη.
Το μείγμα δεξιοτήτων και η διαχείριση του ESG
Όπως σημειώνει η έρευνα, τα διοικητικά συμβούλια οφείλουν συλλογικά να πληρούν κριτήρια καταλληλότητας αναφορικά με τις γνώσεις και δεξιότητες ώστε να διαχειρίζονται και να επιβλέπουν αποτελεσματικά την εταιρία, τον στρατηγικό σχεδιασμό, τα χρηματοοικονομικά, το ρυθμιστικό και κανονιστικό πλαίσιο, την τεχνολογία, τη διαχείριση κινδύνων κτλ.
Επίσης, τα κριτήρια επιλογής των μελών του διοικητικού συμβουλίου πρέπει να διασφαλίζουν ότι το διοικητικό συμβούλιο, συλλογικά, μπορεί να κατανοεί και να διαχειρίζεται θέματα που αφορούν το περιβάλλον, την κοινωνική ευθύνη και τη διακυβέρνηση (ESG), εντός του πλαισίου της στρατηγικής που διαμορφώνει.
Είναι χαρακτηριστικό ότι σε σύνολο 1.224 στελεχών μόλις 12 εξ αυτών έχουν εξειδίκευση στη διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού και 6 στην Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (CSR). Από την άλλη στελέχη με κάποια σχετική εμπειρία στους τομείς αυτούς είναι 17 και 18 αντίστοιχα.
Ικανοποίηση από την ενσωμάτωση του ν. 4706 – Στόχος η ουσιαστική συμμόρφωση των εταιρειών
Η μελέτη της σύνθεσης των διοικητικών συμβουλίων των εισηγμένων εταιριών διαπιστώνει ότι η εφαρμογή του ν.4706/2020 έχει συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση της πολυμορφίας αυτών δεδομένου ότι η υποχρεωτικότητα του νόμου ιδίως ως προς τη συμμετοχή και των δύο φύλλων αλλά και των ανεξάρτητων μη εκτελεστικών μελών δεν άφηνε περιθώρια μη συμμόρφωσης. Πέρα από αυτά τα δύο κριτήρια διαπιστώνεται ότι η εφαρμογή του νόμου οδήγησε και στη συμμετοχή νεότερων μελών αλλά και μελών που φέρνουν πολυμορφία ως προς την τεχνική τους κατάρτιση και τις δεξιότητες
Από την άλλη, όπως αναφέρει η έρευνα, «ακόμα και αν τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου, διαθέτουν πράγματι ποικιλομορφία ως προς τις απόψεις τους, τον τρόπο σκέψεις τους, τις δεξιότητες και γενικότερα τα χαρακτηριστικά τους, αν δεν τους δίνεται η δυνατότητα να τα αναδείξουν λόγω του ότι το διοικητικό συμβούλιο δεν έχει την κουλτούρα της συμπερίληψης ή τα ίδια τα μέλη δεν έχουν το σθένος να παρουσιάσουν τις απόψεις τους, τότε τα όποια οφέλη της ποικιλομορφίας παραμένουν ανεκμετάλλευτα.
Το δυσκολότερο και παράλληλα σημαντικότερο στην προσπάθεια αυτή, είναι η διαμόρφωση αυτής της κουλτούρας συμπερίληψης (inclusion) που θα επιτρέψει σε κάθε μέλος ξεχωριστά, ανεξάρτητα από το φύλο, την εθνικότητα, τις γνώσεις, τις δεξιότητες κ.τ.λ. να αντιμετωπίζεται ως ισότιμο μέλος της ομάδας, να έχει φωνή και να μπορεί έμπρακτα να συνεισφέρει τις σκέψεις του στο διοικητικό συμβούλιο χωρίς περιορισμούς».
Ο κ. Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του Πρωθυπουργού πρόσθεσε πως «η εφαρμογή του νόμου 4706 έφερε θετικές ανακατατάξεις στα ΔΣ των εταιριών, βοηθώντας στην αλλαγή δομής της ελληνικής επιχειρηματικότητας και καθιστώντας πιο ελκυστική απέναντι στη διεθνή επενδυτική κοινότητα».
Η κ. Βασιλική Λαζαράκου, Πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς τόνισε ότι «τα συμπεράσματα της έρευνας της RSM, δείχνουν ότι η εφαρμογή του νόμου 4706, συμβάλλει στην υιοθεσία βέλτιστων πρακτικών εταιρικής διακυβέρνησης από τις ελληνικές εταιρίες και πως μέσα σε ένα μόλις χρόνο έχουν συντελεστεί πολλές και σημαντικές αλλαγές». Σύμφωνα με την κα. Λαζαράκου, το έργο της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς συνεχίζεται, καθώς η διαβούλευση είναι συνεχής και μεγάλος στόχος είναι η εξειδίκευση των ΔΣ και η ουσιαστική συμμόρφωση των εταιριών.
Σε δηλώσεις τους οι κ.κ. Έλενα Στυλιανού και Βασίλης Πετίνης, Managing Partners της RSM Ελλάδος τόνισαν ότι «ο Νόμος 4706, όπως προκύπτει από την έρευνα μας, έχει συμβάλει ουσιαστικά στην βελτίωση των δεικτών που σχετίζονται με την διαφορετικότητα και κυρίως με το φύλο, την ηλικία, την ανεξαρτησία και τις δεξιότητες. Η επιτυχία του εγχειρήματος αυτού όμως εξαρτάται από την προσπάθεια που θα γίνει από τα ίδια τα Διοικητικά Συμβούλια, τα μέλη των οποίων θα πρέπει να ενθαρρύνουν με το παράδειγμα τους και τον υπόλοιπο οργανισμό τους κάνοντας “set the tone at the top” και δημιουργώντας μια κουλτούρα συμπερίληψης, μέσω της οποίας θα μπορούν όλα τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, αλλά και του οργανισμού, να νιώθουν άνετα να είναι ο εαυτός τους και να μοιράζονται ανοιχτά τις απόψεις και τις εισηγήσεις τους».
