Σε απλή επιβεβαίωση της αξιολόγησης της Ελλάδας στη βαθμίδα «Ba3» με σταθερό outlook προχώρησε η Moody's. Κάπως έτσι, η Ελλάδα συνεχίζει να απέχει τρία «σκαλοπάτια» μακριά από την επενδυτική βαθμίδα ως προς την αξιολόγηση της Moody's, η οποία προέβη σε αναβάθμιση της Ελλάδας τον Νοέμβριο του 2020, ενώ είχε ακυρώσει και δύο προγραμματισμένες αξιολογήσεις.
Να επισημάνουμε πως στην τελευταία της αξιολόγηση, η Moody's έθεσε ως ανώτατο όριο της Ελλάδας τη βαθμίδα «A3», με αξιολογήσεις σε τέσσερις πυλώνες. Συγκεκριμένα, για την ισχύ και τη δυναμική της οικονομίας ο «πήχης» φτάνει στο «baa3», για τη θεσμική δυναμική και τη διακυβέρνηση στο «ba1», για τη δημοσιονομική δυναμική στο «ba3» και για την ευαισθησία της χώρας στον κίνδυνο διάφορων γεγονότων στο «ba».
Η απόφαση να επιβεβαιωθούν οι αξιολογήσεις Ba3 της Ελλάδας με σταθερές προοπτικές ισορροπεί τις βελτιώσεις στα θεμελιώδη πιστωτικά μεγέθη της Ελλάδας τα τελευταία δύο χρόνια, έναντι των επίμονων προκλήσεων εν μέσω ενός ολοένα και πιο δυσμενούς μακροοικονομικού περιβάλλοντος στην Ευρώ
Ειδικότερα, οι ελληνικές αρχές έχουν σημειώσει μια σημαντική πρόοδο στη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPL) των τραπεζών, γεγονός που τις απελευθερώνει στο σκέλος του δανεισμού στηρίζοντας την οικονομία. Επιπλέον, η ελληνική οικονομία ανέκαμψε γρήγορα από το οικονομικό σοκ που σχετίζεται με την πανδημία και οι προοπτικές είναι θετικές για μια αύξηση των επενδύσεων υπό το φως των ισχυρών ευρωπαϊκών κεφαλαίων που θα εισρεύσουν στην οικονομία και των άμεσων ξένων επενδύσεων, που υποστηρίζουν την οικονομική ισχύ της Ελλάδας.
Ωστόσο, ελλοχεύει ένας υψηλός κίνδυνος μιας βαθιάς ύφεσης στην Ευρωζώνη, ο επίμονος πληθωρισμός, μια πιο παρατεταμένη διακοπή του ενεργειακού εφοδιασμού, η σφιχτότερη παγκόσμια ρευστότητα και η απόσυρση της στήριξης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Η επιβράδυνση της δυναμικής των μεταρρυθμίσεων σε τομείς όπως η δικαιοσύνη, η εκπαίδευση, το επιχειρηματικό περιβάλλον και οι αγορές εργασίας μετά τις επικείμενες εκλογές, θα μπορούσε να επιβαρύνει την οικονομία και να επηρεάσει την αξιολόγηση της Moody's για τη θεσμική ισχύ και τη διακυβέρνηση της Ελλάδας.
Επιπλέον, παρόλο που η Moody's αναμένει μια ισχυρή ανάπτυξη και ένα φθίνον πρωτογενές έλλειμμα, με το δημόσιο χρέος να μειώνεται κάτω από το 180% του ΑΕΠ έως το τέλος του 2022, η Ελλάδα θα εξακολουθεί να έχει ένα από τα υψηλότερα χρέη παγκοσμίως και η βιωσιμότητα του χρέους της εξαρτάται από την υποστήριξη από τους επίσημους πιστωτές. Ως αποτέλεσμα, τυχόν μελλοντικές βελτιώσεις και πλήρης επιστροφή στις αγορές εξαρτώνται από τη διατήρηση μιας συνετής δημοσιονομικής στάσης από την κυβέρνηση για τα επόμενα χρόνια.
Τράπεζες
Οι ελληνικές αρχές έχουν σημειώσει μια σημαντική πρόοδο στη μείωση του δείκτη NPLs σε μονοψήφιο ποσοστό, γεγονός που επιτρέπει στις τράπεζες να στηρίξουν την οικονομία και με την πάροδο του χρόνου θα μειώσει τους κινδύνους για το Δημόσιο. Ο δείκτης των NPLs ήταν 9,5% τον Ιούνιο του 2022 από 21,3% πριν από ένα χρόνο, σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος. Ωστόσο, εξακολουθεί να είναι μακράν το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρωζώνη. Αυτή η εξομάλυνση αντανακλάται ήδη σε μια ισχυρότερη αύξηση των δανείων, κυρίως προς τις επιχειρήσεις. Οι επιδόσεις του τομέα της καταναλωτικής πίστης παραμένουν χαμηλές. Ταυτόχρονα, η έντονη αύξηση των καταθέσεων οδήγησε σε έναν από τους χαμηλότερους δείκτες δανείων προς καταθέσεις στην Ευρωζώνη, ο οποίος βοηθά τη χρηματοδότηση και τη ρευστότητα των τραπεζών. Η κεφαλαιοποίηση είναι υψηλότερα από τις ελάχιστες κανονιστικές απαιτήσεις, αλλά μεταξύ των χαμηλότερων στην Ευρωζώνη. Τα υψηλότερα επιτόκια και η ικανοποιητική ζήτηση για δάνεια ενισχύουν τις προοπτικές για την κερδοφορία των ελληνικών τραπεζών. Η Moody's αναμένει οι τράπεζες να αρχίσουν σταδιακά να πληρώνουν μέτρια μερίσματα στους μετόχους καθώς επιστρέφουν στην κερδοφορία τους, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι θα παραμείνουν άνετα πάνω από τις κεφαλαιακές απαιτήσεις.
Το ισχυρό αναπτυξιακό rebound επισκιάζεται από τον πληθωρισμό και την αναμενόμενη επιβράδυνση
Η Ελλάδα έχει ανακάμψει ισχυρά από το σοκ της πανδημίας με αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 8,4% σε ετήσια βάση το πρώτο εξάμηνο του 2022. Από το δεύτερο τρίμηνο, το πραγματικό ΑΕΠ ήταν 5% πάνω από το επίπεδό του για το τέταρτο τρίμηνο του 2019, πολύ υψηλότερο από το 1,8% της Ευρωζώνης και του 2,3% για την ΕΕ. Η Moody's προβλέπει αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 5,3% για φέτος, λόγω της πολύ ισχυρής δυναμικής του τουρισμού, της εγχώριας κατανάλωσης και των επενδύσεων, αλλά και της βελτίωσης των εξαγωγών αγαθών.
Για το 2023, η Moody's προβλέπει απότομη επιβράδυνση της ανάπτυξης στο 1,8%, καθώς ο υψηλός πληθωρισμός θα αποδυναμώσει την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών και η αύξηση των επιτοκίων θα μπορούσε να επηρεάσει τις επενδύσεις. Ο εναρμονισμένος δείκτης τιμών καταναλωτή (ΕνΔΤΚ) της Ελλάδας αυξήθηκε κατά 11,2% σε ετήσια βάση τον Αύγουστο, σημειώνοντας μια ήπια επιβράδυνση σε σύγκριση με τον Ιούνιο και τον Ιούλιο, αλλά ο δομικός πληθωρισμός συνέχισε να αυξάνεται, φτάνοντας το 4,2% τον Αύγουστο. Η Moody's προβλέπει μέσο πληθωρισμό βάσει του ΕνΔΤΚ κοντά στο 9% φέτος και περίπου 4% το 2023.
Τα επόμενα χρόνια, η οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας θα υποστηριχθεί από επενδύσεις, τόσο μέσω κοινοτικών κονδυλίων όσο και μέσω ιδιωτικών επενδύσεων. Στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF), η Ελλάδα έχει πρόσβαση σε 30,5 δισ. (17% του ονομαστικού ΑΕΠ του 2021) που χωρίζονται σε 12,7 δισ. σε δάνεια και 17,8 δισ. σε επιχορηγήσεις. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι η Ελλάδα θα δει τα μεγαλύτερα οφέλη όσον αφορά την αύξηση της παραγωγής έως και 3,3% έως το 2026, στέλνοντας την Ελλάδα στην κορυφή σε σύγκριση με άλλα κράτη μέλη της ΕΕ. Οι εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων βρίσκονται σε επίπεδα ρεκόρ, με αρκετά μεγάλα έργα να βρίσκονται σε εξέλιξη. Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, οι καθαρές εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων έφθασαν τα 5,1 δισ. (2,8% του ΑΕΠ) έναντι 2,9 δισ. (1,8% του ΑΕΠ) το 2020 και 4,5 δισ. (2,5%) το 2019. Για το πρώτο εξάμηνο του 2022, οι καθαρές εισροές έφθασαν τα 4,3 δισ. αυξημένες κατά 60% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2021.
Μαζί με περαιτέρω διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, αυτό θα μπορούσε να ανυψώσει τη μακροπρόθεσμη δυνητική ανάπτυξη πάνω από το 1,2% που προβλέπεται για την περίοδο 2019 - 2070 στην Έκθεση για τη Γήρανση του 2021. Η Ελλάδα αντιμετωπίζει ιδιαίτερα δυσμενή δημογραφικά στοιχεία, με το μερίδιο του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας στο σύνολο του πληθυσμού να προβλέπεται να συρρικνωθεί σχεδόν κατά εννέα ποσοστιαίες μονάδες έως το 2050. Μια επιβράδυνση της δυναμικής των μεταρρυθμίσεων σε τομείς όπως η δικαιοσύνη, η εκπαίδευση, το επιχειρηματικό περιβάλλον, η αγορά εργασία και το χρηματοπιστωτικό σύστημα μετά τις επόμενες εκλογές, που πιθανότατα θα διεξαχθούν στις αρχές του 2023, θα μπορούσε να επιβαρύνει την οικονομία και να επηρεάσει την εκτίμηση της Moody's για τη θεσμική ισχύ και τη διακυβέρνηση της Ελλάδας.
Χρέος
Σύμφωνα με τον οίκο αξιολόγησης, η ισχυρή ονομαστική ανάπτυξη και η σταδιακή μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος οδήγησαν σε μείωση του δείκτη χρέους στο 193,3% του ΑΕΠ το 2021 από 206,3% το 2020. Η Moody's προβλέπει περαιτέρω πτώση κάτω από το 180% στα τέλη του τρέχοντος έτους. Ωστόσο, το δημόσιο χρέος παραμένει πολύ υψηλό και η βιωσιμότητά του εξαρτάται από την υποστήριξη των επίσημων πιστωτών, με μελλοντικές βελτιώσεις και πλήρη επιστροφή στις αγορές να εξαρτώνται από τη διατήρηση μιας συνετής δημοσιονομικής στάσης από τις αρχές, για τα επόμενα χρόνια.
Η τροχιά του δημόσιου χρέους της Ελλάδας είναι σχετικά ανθεκτική σε κραδασμούς, σύμφωνα με τις προβλέψεις του Moody's. Η ασθενέστερη ανάπτυξη ή η βραδύτερη δημοσιονομική προσαρμογή είναι οι κύριοι κίνδυνοι για την προβλεπόμενη πορεία επιβάρυνσης του χρέους. Επιπλέον, οι ενδεχόμενες υποχρεώσεις που σχετίζονται με χρηματοπιστωτικά ιδρύματα είναι πολύ υψηλές, αλλά η Moody's βλέπει χαμηλή πιθανότητα αποκρυστάλλωσης στον ισολογισμό της κυβέρνησης στο βασικό του σενάριο.
Η ευνοϊκή δομή του δημοσίου χρέους, που χαρακτηρίζεται από μια μακρά ωρίμανση και υψηλό μερίδιο διακράτησης από τους επίσημους πιστωτές με ευνοϊκούς όρους, προστατεύει σε μεγάλο βαθμό την Ελλάδα από την αύξηση των επιτοκίων και υποστηρίζει την διαχειρισιμότητα του χρέους. Το υψηλό ταμειακό απόθεμα που φτάνει κοντά στο 18% του ΑΕΠ μετριάζει περαιτέρω τους κινδύνους χρηματοδότησης. Κατά την άποψη της Moody's, η κυβέρνηση παραμένει προσηλωμένη στους στόχους του πρωτογενούς ισοζυγίου της (έλλειμμα 2% του ΑΕΠ το 2022, πλεόνασμα περίπου 1% το 2023) που περιγράφονται στο Πρόγραμμα Σταθερότητας. Η Moody's αναμένει μέσα πρωτογενή πλεονάσματα περίπου 1,5% του ΑΕΠ το 2023-25.
Επιπλέον, οι ενεργειακές επιδοτήσεις που ξεκίνησαν ήδη στα τέλη του 2021 -- χρηματοδοτούνται σε μεγάλο βαθμό από τα έσοδα του συστήματος εμπορίας εκπομπών, αλλά το κόστος μπορεί να αυξηθεί έως το 2023. Το σύνολο πρόσθετων μέτρων που ανακοινώθηκε πρόσφατα θα χρηματοδοτηθεί μέσω υψηλότερων εσόδων του προϋπολογισμού. Η ισχυρή άνοδος των εσόδων αντανακλά την οικονομική ανάκαμψη, τον υψηλότερο πληθωρισμό και την αυξημένη αποδοτικότητα των εσόδων. Οι συνολικές δαπάνες ήταν περίπου 2 δισ. ευρώ χαμηλότερες από ό,τι την ίδια περίοδο πέρυσι, καθώς τα μέτρα στήριξης της πανδημίας καταργήθηκαν σταδιακά και το ισοζύγιο του κρατικού προϋπολογισμού έδειξε έλλειμμα 4,1 δισ. ευρώ πολύ χαμηλότερο από τα 10,5 δισ. τους πρώτους οκτώ μήνες του 2021.
