Ροή
Η υποβάθμιση των παγκόσμιων μνημείων λόγω της κλιματικής αλλαγής έχει αρχίσει να γίνεται αισθητή όχι μόνο ως απώλεια της πολιτιστικής κληρονομιάς αλλά και ως απώλεια εσόδων από τον τουρισμό. Μνημεία που «κλείνουν» για λόγους συντήρησης αποτελούν πλέον συνηθισμένο φαινόμενο αλλά όχι για τους λόγους που είχαμε συνηθίσει. Οι τοποθεσίες πολιτιστικής κληρονομιάς αποτελούν μέρος ενός οικιστικού περιβάλλοντος, το οποίο πλήττεται από πυρκαγιές, πλημμύρες και ακραία καιρικά φαινόμενα. Φυσικά, ο ανθρωπογενής παράγοντας παραμένει.
Διεθνής κινητοποίηση για να σωθούν τα μνημεία
Ένας οργανισμός αφιερωμένος στη διαφύλαξη μνημείων και πολιτιστικών χώρων που κινδυνεύουν να καταστραφούν ολοσχερώς έχει εντοπίσει 25 μέρη σε όλο τον κόσμο που απειλούνται από την κλιματική αλλαγή, την τουριστική δραστηριότητα και την έλλειψη πολιτικής βούλησης για την προστασία τους.
Οι εμπειρογνώμονες του Παγκόσμιου Ταμείου Μνημείων (WMF) έχουν επιλέξει 25 μνημεία από μία λίστα με 225 τοποθεσίες για τις οποίες θα κινητοποιήσουν πόρους προκειμένου να διατηρηθούν στη ζωή. Από τη δημιουργία του το 1996 με τον ιδρυτικό χορηγό American Express το WMF έχει προσφέρει πάνω από 110 εκατομμύρια δολάρια σε έργα συντήρησης σε περισσότερες από 300 τοποθεσίες παρακολούθησης, σύμφωνα με ανακοίνωση του WMF.
Η φετινή λίστα περιλαμβάνει τοποθεσίες σε 24 χώρες που εκτείνονται σε 6 ηπείρους. Αρκετές βρίσκονται σε περιοχές που ανακάμπτουν από κρίσεις, όπως τα κτίρια πολιτιστικής κληρονομιάς της Βηρυτού, όπου μια έκρηξη το 2020 κατέστρεψε εκατοντάδες κτίρια στην ιστορική συνοικία του κέντρου της πόλης και στη Βεγγάζη, όπου οι πολεμικές συγκρούσεις προκάλεσαν ανεπανόρθωτες ζημιές. Το WMF συνεργάστηκε με το Υπουργείο Αρχαιοτήτων της Λιβύης για την αξιολόγηση των ζημιών που προκλήθηκαν σε πολιτιστικούς χώρους στη Βεγγάζη ως μέρος της προσπάθειας του ταμείου να διασφαλίσει ότι οι κάτοικοι διαμένουν σε μια βιώσιμη πόλη με επαρκείς υποδομές και υπηρεσίες.
«Προτρέπουμε τον κόσμο να σταθεί δίπλα στις κοινότητες και να σώσει αυτά τα μέρη εξαιρετικής πολιτιστικής σημασίας», δήλωσε ο Bénédicte de Montlaur, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του WMF. «Οι τοποθεσίες πολιτιστικής κληρονομιάς είναι μια απίστευτη πηγή για την αντιμετώπιση μεγαλύτερων ζητημάτων που αντιμετωπίζει η κοινωνία καθώς και των τοπικών αναγκών αναγνώρισης, πρόσβασης, συμμετοχής και οικονομικών ευκαιριών».
Άλλες τοποθεσίες όπως ο ναός του Γιουνγκ Τάι στην Κίνα και το συγκρότημα του Ναού της Άβυδου επιλέχθηκαν επειδή αντιπροσωπεύουν αναξιοποίητες ευκαιρίες για βιώσιμο τουρισμό. Στο Teotihuacan, ένα εμβληματικό αρχαιολογικό πάρκο στο Μεξικό, οι κάτοικοι της περιοχής αποκλείονται από το οικονομικό όφελος που παρέχει μια ακμάζουσα τουριστική βιομηχανία, ανέφερε το WMF. Ένα αεροδρόμιο άνοιξε πρόσφατα 15 μίλια από το Teotihuacan, γεγονός που οδήγησε σε αυξημένη υποβάθμιση που προκαλείται από τον τουρισμό.
Το WMF στρέφει επίσης την προσοχή σε τοποθεσίες που κινδυνεύουν από παράκτιες πλημμύρες και λειψυδρία που προκαλείται από το κλίμα. Το Hitis (Σιντριβάνια) της κοιλάδας του Κατμαντού στο Νεπάλ, ένα εκτεταμένο σύστημα ιστορικών σημείων διανομής νερού και υπόγειων καναλιών, συμπεριλήφθηκε στη λίστα του 2022 σε μια προσπάθεια να διασφαλιστεί ότι αυτές οι τοπικές κοινότητες έχουν αξιόπιστη πρόσβαση σε καθαρό νερό στο δρόμο. Και η συμπερίληψη των τζαμιών και του νεκροταφείου Koagannu στις Μαλδίβες χρησιμεύει ως προειδοποίηση για τη μοίρα των τοποθεσιών παράκτιας κληρονομιάς που κινδυνεύουν να υποστούν πλημμύρες ή ζημιές από άλλα έντονα καιρικά φαινόμενα.
Ελληνική Πρωτοβουλία για την προστασία της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς
Η πρωτοβουλία του WMF δεν αποτελεί μεμονωμένη προσπάθεια προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς από την κλιματική αλλαγή. Η Ελλάδα την τελευταία διετία αναπτύσσει έντονη δραστηριότητα στον τομέα μέσω της Ελληνικής Πρωτοβουλίας για την προστασία της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς στον ΟΗΕ. Πρόκειται για ένα διεθνές project το οποίο φέρει ελληνική υπογραφή και για τα οποίο η ελληνική πλευρά εργάζεται εδώ και καιρό προκειμένου να στηθεί ένα δίκτυο με σημεία επαφής σε όλα τα ενδιαφερόμενα κράτη στο πλαίσιο της οποίας θα δημιουργηθούν υποδομές και θα καταγραφούν όλα τα πολιτιστικά μνημεία και τα μνημεία της φύσης που θα πρέπει να προστατευθούν από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Η χρηματοδότηση των παρεμβάσεων που θα προταθούν θα γίνει από εθνικούς πόρους των κρατών που συμμετέχουν και θα κινητοποιηθούν πόροι από το ΕΣΠΑ αλλά και το Ταμείο Ανάκαμψης. Ωστόσο, σύμφωνα με εκτιμήσεις του συντονιστικού οργάνου θα υπάρξουν πλέον και άλλες δυνατότητες χρηματοδότησης και από διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αλλά και μέσα από τους μηχανισμούς των Ηνωμένων Εθνών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής αφού η δράση αυτή προϋποθέτει μέτρα καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής αλλά και μέτρα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή.
