Μεγάλες αλλαγές βρίσκονται στο κατώφλι του startup οικοσυστήματος το τελευταίο διάστημα, δεδομένης της κρίσης που επέφερε στον παγκόσμιο επιχειρηματικό χάρτη η πανδημία του κορονοϊού. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα 6 στις 10 startups εκτιμούν ότι έχουν 3 με 6 μήνες ζωής και φοβούνται ότι την έλλειψη κεφαλαίων θα ακολουθήσει η αδυναμία εξεύρεσης πρόσθετης χρηματοδότησης.
Οι οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας
Είναι γεγονός πως για πρώτη φορά μετά την Μεγάλη Ύφεση του 1929, κάθε χώρα, κάθε κοινωνία και κάθε οικονομία στον κόσμο καλείται να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις της πανδημίας στην υγεία, την απασχόληση, την χρηματοδότηση, το εμπόριο και τις επιχειρήσεις. Αυτή τη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται σκιαγραφούν σχεδόν όλες οι εκθέσεις που έχουν δημοσιευτεί μέχρι στιγμής από παγκόσμιας εμβέλειας οργανισμούς όπως η Παγκόσμια Τράπεζα, το ΔΝΤ, ο ΟΟΣΑ, το WEF και το Nasdaq.
Η τελευταία Έκθεση Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας του ΔΝΤ προβλέπει υψηλή αστάθεια της αγοράς, κατάρρευση των τιμών στα assets που ενέχουν ρίσκο, αντιστροφή των χαρτοφυλακίων και επιδείνωση της ρευστότητας της αγοράς. Αυτές οι χρηματοοικονομικές συνθήκες θα έχουν σαφώς μεγαλύτερη επίδραση στο επιχειρηματικό οικοσύστημα σε σχέση με προ-πανδημίας εποχές.
Αντίστοιχα και η Παγκόσμια Τράπεζα προβλέπει μείωση του παγκόσμιου ΑΕΠ κατά 5,2% το 2020, το χειρότερο σενάριο που έχει ζήσει η οικονομία μετά τον Β 'Παγκόσμιο Πόλεμο. Πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ από την άλλη εκτιμά ότι τα ποσοστά της ανεργίας θα εκτιναχθούν παγκοσμίως κι αναμένει ότι η ανάκαμψη που θα ξεκινήσει στο τέταρτο τρίμηνο του έτους θα είναι τόσο αργή που αρκετές οικονομίες του κόσμου θα χρειαστούν τουλάχιστον 2 χρόνια για να επιστρέψουν στα προ-κορονοϊού επίπεδα.
Παρόμοιες είναι και οι προβλέψεις του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ WEF) του Νταβός , σύμφωνα με τις οποίες οι βασικοί κίνδυνοι συνοψίζονται στα εξής: 500 εκατομμύρια άνθρωποι κινδυνεύουν να βυθιστούν στη φτώχεια, η παγκόσμια παραγωγή θα καταγράψει πτώση 3%, το παγκόσμιο εμπόριο θα κινηθεί πτωτικά έως και 32% ενώ οι πτωχεύσεις εταιρειών και τα λουκέτα σε βιομηχανίες θα αυξηθούν ραγδαία.
Σημαντικός θα είναι και ο αντίκτυπος στις επενδυτικές δραστηριότητες σύμφωνα με έρευνα του NASDAQ η διάρκεια του οποίου μάλιστα υπολογίζεται σε ένα με δύο χρόνια από σήμερα.
Κλυδωνισμοί στην startup σκηνή
Όπως ήταν αναμενόμενο, τα παραπάνω δεδομένα δεν θα άφηναν ανεπηρέαστη την startup σκηνή γεγονός που επιβεβαιώνει και η πρόσφατη έρευνα του World Business Angels Investment Forum (WBAF), η οποία απευθύνθηκε σε ιδρυτές επιχειρήσεων όλων των κλάδων σε πάνω από 81 χώρες.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, τα προβλήματα που δημιουργούνται θα φέρουν αλλαγές στην χρηματοδότηση, στο εργατικό δυναμικό, στα επιχειρηματικά μοντέλα των νεοφυών επιχειρήσεων αλλά και στους τύπους χρηματοδοτικής στήριξης που θα απαιτηθούν αυτή την ταραχώδη οικονομική περίοδο.
Αναλυτικότερα και σύμφωνα με τα βασικά ευρήματα της έρευνας του WBAF που πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 2020, το 52,22% των ερωτηθέντων εκτιμά ότι τα υπάρχοντα κεφάλαια αρκούν για διάστημα 3 έως 6 μηνών, με μόνο το 29,6% αυτών να εκτιμούν ότι η υπάρχουσα ρευστότητα διασφαλίζει την επιχείρησή τους για διάστημα μεγαλύτερο των 3 μηνών.
Την ίδια στιγμή, το 46,5% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι ο αντίκτυπος της πανδημίας θα διαρκέσει από έξι μήνες έως ένα έτος, ενώ το 11,3% εκτιμά ότι θα οι επιπτώσεις της κρίσης θα ξεπεράσουν σε διάρκεια τα δύο χρόνια.
Ενδεικτικό της κατάστασης είναι ότι σύμφωνα με το 41% των ερωτηθέντων της έρευνας η πτώση της ζήτησης για υπηρεσίες και προϊόντα που προσφέρουν οι νεοφυείς επιχειρήσεις ξεπερνά ήδη το 50%. Συγκεκριμένα το 20,69% των ερωτηθέντων υπολογίζουν την πτώση της ζήτησης 30-50%, το 23,65% μεταξύ 50-80%, το 14,78 πάνω από 80% ενώ μόνο το 18,72% εκτιμά ότι η ζήτηση έχει αυξηθεί. Αδυναμία να σκιαγραφήσουν την κατάσταση και να προβούν σε εκτιμήσεις ανέφερε το 22,16%.
Στις επιπτώσεις του κορονοϊού λογίζονται και οι διαφοροποιήσεις στην αποτίμηση των επιχειρήσεων, με το 39,90% των ερωτηθέντων να σημειώνουν ότι η αποτίμηση της επιχείρησής τους έπεσε και μόνο το 21,67% να αναφέρει ότι αυξήθηκε.
Οι κλάδοι που επηρεάζονται περισσότερο είναι οι Συμβουλευτικές & Επαγγελματικές Υπηρεσίες με ποσοστό 29,02%, ο κλάδος της πληροφορικής σε ποσοστό 13,33%, ο κλάδος της υγείας και των υγειονομικών επιστημών κατά 8,24%, ο κλάδος των τροφίμων και της παραγωγής αυτών σε ποσοστό 7,06% και τέλος ο χρηματοοικονομικός τομέας σε ποσοστό 7,45%.
Σύμφωνα με τα στελέχη των νεοφυών επιχειρήσεων οι βασικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν αυτό το διάστημα σχετίζονται πρώτα και κύρια με την χρηματοδότηση και στη συνέχεια με την ζήτηση και με το εργατικό δυναμικό, σύμφωνα τουλάχιστον με το 38% των ερωτηθέντων.
Σε μια προσπάθεια αντιμετώπισης της κρίσης, το 63,1% των νεοσύστατων επιχειρήσεων που ερωτήθηκαν σχεδιάζουν να αλλάξουν το επιχειρηματικό τους μοντέλο στον μετα-πανδημικό επιχειρηματικό κύκλο ενώ το 36,1% δρομολογούν αλλαγές για την τρέχουσα επιχειρηματική περίοδο.
Αυτές περιλαμβάνουν περιορισμό των λειτουργικών εξόδων - τον οποίο σχεδιάζει το 19,7% των ερωτηθέντων - περικοπές προσωπικού - την οποία δρομολογεί το 2,46% των ερωτηθέντων. Επιπλέον, ένα 27,9% των ερωτηθέντων σχεδιάζει να λάβει και τα δύο παραπάνω μέτρα. Σε μια προσπάθεια αντιμετώπισης της κρίσης το 22,17% των ερωτηθέντων ανέφερε ότι θα αναζητήσει πρόσθετη χρηματοδότηση, παρότι η πλειονότητα των startup διαβλέπει μια καθοδική πορεία στις επενδύσεις. Συγκεκριμένα το 39,41% εκτιμά ότι έχουν επηρεαστεί και οι βραχυπρόθεσμες και οι μακροπρόθεσμες επενδύσεις, το 18,23% εστιάζει στις βραχυπρόθεσμες επενδύσεις ενώ το 8,87% στις μακροπρόθεσμες.
Το πρόβλημα δεν υπογραμμίζει μόνο η εν λόγω έρευνα. Σε αντίστοιχη έρευνα της Ernst και Young Global για την ελκυστικότητα των επενδύσεων στην Ευρώπη η οποία πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 2020 έδειξε ότι το 65% των υπαρχουσών ξένων επενδύσεων προχώρησαν όπως είχε προγραμματιστεί, ενώ το 35% είτε θα καθυστερήσει είτε ακυρώθηκε.
«Κακά μαντάτα» και για την Ελλάδα
Οι προαναφερθείσες εξελίξεις δεν αφήνουν ανεπηρέαστο και το οικοσύστημα των ελληνικών επιχειρήσεων με τα πρώτα «κακά δείγματα» να γίνονται εμφανή λίγο αφότου ξέσπασε η υγειονομική κρίση. Αμέσως μετά την επιβολή του lockdown αρκετές επιχειρήσεις που στο παρελθόν είχαν απασχολήσει την επικαιρότητα για την παχυλή χρηματοδότηση που είχαν σηκώσει, αναθεώρησαν τα επιχειρηματικά τους πλάνα ανακόπτοντας την ανάπτυξή τους και διασφαλίζοντας την ρευστότητά τους μέσα από απολύσεις προσωπικού και λοιπές περικοπές λειτουργικών εξόδων. Ενδεικτικό της κατάστασης είναι ότι σε περικοπές προχώρησαν ακόμα κι οι ώριμες startups που μεσούσης της κρίσης ανακοίνωσαν συμπράξεις κι εξαγορές με παγκόσμιους επιχειρηματικούς κολοσσούς.
Όπως αναφέρει ο κ. Δημήτριος Ματσάκης, Διεθνής Συνεργάτης του World Business Angels Investment Forum «Όταν ελληνικές startups όπως η Blueground απολύουν εν μέσω covid το 25% των εργαζομένων τους, αυτό μπορεί, αυτό μπορεί να θεωρηθεί δυσάρεστο, αλλά αναμενόμενο. Οι ομάδες που δραστηριοποιούνται στους τομείς του τουρισμού και των μεταφορών σαφώς βλέπουν τα πλάνα τους να αλλάζουν δραματικά. Όταν όμως εγκαθιδρυμένες ομάδες που έχουν αντλήσει δεκάδες εκατομμύρια από διεθνείς επενδυτές όπως η Beat και η Workable απολύουν σημαντικό ποσοστό ανθρώπινων πόρων, αυτό μπορεί να είναι ακόμα και επικίνδυνο».
Κι αυτό γιατί σύμφωνα με τον ίδιο κλονίζει την, «τόσο απαραίτητη αξιοπιστία των ελληνικών startups, η οποία είναι σε διαδικασία χτισίματος και χρειάζεται ακόμα χρόνια για να ανέβει κατηγορία. Αυτή η αξιοπιστία δεν κερδίζεται από τα ποικίλα βραβεία επιχειρηματικότητας από πάμπολλους οργανισμούς και διοργανώσεις στην χώρα. Δεν κερδίζεται από ένα seed ή και series A γύρο χρηματοδότησης. Δεν κερδίζεται από την πρόσληψη 5-10 ανθρώπων σε εποχές που η ανεργία είναι 25-50% στους νέους. Δεν κερδίζεται από κρατικές ή Ευρωπαϊκές αιώνιες επιδοτήσεις. Δεν κερδίζεται από ναρκισσιστικά άρθρα στα εγχώρια μέσα μαζικής ενημέρωσης. Η αξιοπιστία κερδίζεται με συνεχή ανάπτυξη πωλήσεων, συνεργασιών, ανθρώπινων πόρων σε μεγαλύτερες αγορές πέραν της ελληνικής. Η αξιοπιστία κερδίζεται με κουλτούρα – κάποιοι και ίσως σωστά αναφέρουν ότι αυτή η τελευταία τρώει την στρατηγική για πρωινό» εξηγεί χαρακτηριστικά.
«Σε χώρες όπως η Ελλάδα η προτίμηση των νέων ανθρώπων για το Δημόσιο ή για μεγάλες εταιρείες είναι ακόμα συντριπτική - φανταστείτε αυτή την προτίμηση σε καιρούς πανδημίας η μετά από μια πανδημία. Όμως κάτι που ίσως δεν γνωρίζουν αυτοί οι νέοι συμπολίτες μας είναι ότι οικονομικές κρίσεις και περίοδοι αβεβαιότητας όπως η κρίση του 2008/2009 επέτρεψαν την γέννηση κολοσσών του παγκόσμιου οικοσυστήματος, όπως Dropbox, Uber, Github, Slack και πολλές άλλες. Κάτι άλλο που πιθανώς τους διαφεύγει είναι το ότι ανά 10 χρόνια οι μισές από τις τοπ-500 εταιρείες του S&P φεύγουν και δίνουν την θέση τους σε άλλες, πιο καινοτόμες. Κάτι που όμως σίγουρα γνωρίζουν είναι ότι οι μισθοί παραμένουν πολύ χαμηλοί ενώ το κόστος ζωής αυξάνεται. Και επίσης βλέπουν ότι υπάρχει πλέον ένα μικρό, ανώριμο ίσως ακόμα αλλά δραστήριο εγχώριο οικοσύστημα με business angels, VCs, φορείς και δίκτυα ανθρώπων μέσα και έξω από την χώρα.
Ίσως το μοναδικό κράτος στην Ευρώπη που βίωσε μια συνεχή κρίση τα τελευταία δέκα χρόνια, η Ελλάδα και η οικονομία της καλείται τώρα να ξεπεράσει και το εμπόδιο του covid, στο οποίο αντέδρασε υποδειγματικά όσον αφορά το πλαίσιο Υγείας και Δημόσιας Ασφάλειας. Η αργή αλλά σταθερή ανάκαμψη από την μακρόχρονη κρίση είναι πολύ πιθανόν ότι θα επιταχυνθεί μέσω έργων βασικών υποδομών, δημοσίων επενδύσεων και εκσυγχρονισμού, όπου ο αντίκτυπος της πανδημίας δεν θα είναι καθοριστικός».
«Τα πάντα ρει, είναι ένα γνωστό ρητό από την αρχαία Ελλάδα. Και είναι δύσκολο να σκεφθεί κανείς κάποιον τομέα που ισχύει περισσότερο αυτή η αρχή, από την επιχειρηματικότητα. Καταστάσεις όπως η τωρινή είναι αυτές που κάνουν πιο δυνατές τις υπάρχουσες ομάδες αλλά και δίνουν την δυνατότητα σε πραγματικά εστιασμένες σε επίπεδο εμμονής, και φιλόδοξες ομάδες να δημιουργηθούν. Οι startups ιδρύονται από δημιουργικούς ανθρώπους που δεν τους αρέσει να δουλεύουν σε μεγάλες εταιρείες. Όσοι λίγοι τολμήσουν να δημιουργήσουν έχουν σημαντικές πιθανότητες και να πετύχουν αλλά και να δείξουν τον δρόμο σε περισσότερους» καταλήγει.
Κυβερνητικές παρεμβάσεις για ανάσα στον κλάδο
Μια κάποια ελπίδα για το μέλλον του κλάδου των νεοφυών επιχειρήσεων, που παρά την οριοθετημένη επιχειρηματική σκηνή της χώρας έχει στο παρελθόν αρκετά επιτυχημένα παραδείγματα να επιδείξει, δίνουν οι κυβερνητικές εξαγγελίες για φορολογικά κίνητρα που θα δοθούν πρώτη φορά σε Business Angels, για την προώθηση της έρευνας και της καινοτομίας αλλά και για την δημιουργία ενός μητρώου των νεοφυών επιχειρήσεων.
Να υπενθυμίσουμε ότι προ εβδομάδων ο Υφυπουργός Ανάπτυξης & Επενδύσεων, κ. Χρίστος Δήμας, σε τηλεδιάσκεψη με την Διοίκηση της Ένωσης Ελληνικών Εταιρειών Επιχειρηματικών Κεφαλαίων, παρουσίασε το στρατηγικό σχεδιασμό του Υπουργείου Ανάπτυξης & Επενδύσεων και τις πρωτοβουλίες-δράσεις που έχουν δρομολογηθεί με στόχο την ενίσχυση της καινοτομίας σε συνδυασμό με την Έρευνα και Τεχνολογία.
Σε αυτό το πλαίσιο ανακοίνωσε ότι θα δημιουργηθεί το Εθνικό Μητρώο Νεοφυών Επιχειρήσεων που θα συγκροτηθεί μέσω της πλατφόρμας Elevate Greece με στόχο την χαρτογράφηση και υποστήριξη του οικοσυστήματος των νεοφυών επιχειρήσεων. Η πλατφόρμα θα λειτουργήσει και ως πύλη εξωστρέφειας του οικοσυστήματος καινοτομίας, ενώ παράλληλα έχει στόχο την ενίσχυση των νεοφυών επιχειρήσεων (startups).
Παράλληλα αναφέρθηκε και στην εισαγωγή - για πρώτη φορά στην Ελλάδα –φορολογικού κινήτρου απευθυνόμενου σε Business Angels, ενώ, ταυτόχρονα προωθείται ο υπερ-τριπλασιασμός του συντελεστή των υπερεκπτώσεων δαπανών Έρευνας και Ανάπτυξης για τις επιχειρήσεις που επενδύουν σε R&D.
