Όταν πέρυσι τον Φεβρουάριο ο αναλυτής της Citibank, Ed Morse, προειδοποιούσε ότι το πετρέλαιο θα «γνωρίσει» σύντομα τα επίπεδα των 20 δολαρίων το βαρέλι –από 55 δολάρια που ήταν εκείνη την εποχή– λίγοι τον πήραν στα σοβαρά.
Αυτό που κάνουμε, όμως, συνήθως όταν οι «ζοφεροί χρησμοί» επαληθεύονται, είναι να ανασύρουμε τις Κασσάνδρες από το χρονοντούλαπο και τους αποδίδουμε μεγαλεία και τιμές –όπως συνέβη και με τον Nouriel Roubini στη διεθνή χρηματοοικονομική κρίση του 2008.
Τις τελευταίες μέρες, η μία επενδυτική τράπεζα μετά την άλλη – Goldman Sachs, RBS, Merrill Lynch και Morgan Stanley, μεταξύ άλλων– προειδοποιούν ότι η ελεύθερη πτώση του πετρελαίου θα συνεχιστεί και το 2016 και η τιμή του δεν αποκλείεται να πιάσει ακόμη και τα 20 δολάρια το βαρέλι -δικαιώνοντας τον Ed Morse.
Η χαριστική λαβή, όμως, ήρθε από τη βρετανική επενδυτική τράπεζα Standard Chartered, η οποία έκανε την Τρίτη πρόβλεψη για 10 δολάρια/βαρέλι, κάνοντας τις απανταχού «αρκούδες» των αγορών να ανατριχιάσουν. Σε αυτά τα επίπεδα έχουμε να δούμε το πετρέλαιο από το 1998, στη διάρκεια της ασιατικής κρίσης.
Οι τράπεζες «παράπλευρη απώλεια»
Την Τετάρτη, η τιμή του αργού έσπασε το «φράγμα» των 30 δολαρίων, εγείροντας σοβαρές ανησυχίες τόσο για το μέλλον τόσο των ίδιων των πετρελαϊκών εταιρειών, όσο και για την ποιότητα των χαρτοφυλακίων των τραπεζών.
Η βύθιση του πετρελαίου στα χαμηλότερα επίπεδα των 12 τελευταίων ετών απειλεί σοβαρά τα χαρτοφυλάκια των τραπεζών που έχουν λάβει σημαντικές θέσεις στον πετρελαϊκό κλάδο. Ήδη από τον περασμένο Νοέμβριο –όταν η τιμή του πετρελαίου υποχωρούσε κάτω από τα 50 δολάρια– η ρυθμιστική αρχή του τραπεζικού κλάδου στις ΗΠΑ προειδοποιούσε για κατακόρυφη αύξηση του πιστωτικού κινδύνου στα χαρτοφυλάκια των πιστωτικών ιδρυμάτων.
Σε ακόμη πιο άμεσο –και πρακτικό– επίπεδο, η κατακόρυφη πτώση του πετρελαίου δυσχεραίνει την πρόσβαση των πετρελαϊκών εταιρειών στη χρηματοδότηση των τραπεζών, καθώς εκτοξεύει τους δείκτες χρέη προς κέρδη ή κάλυψης τόκων, όπως επισημαίνει ο Mark Sadeghian από τη Fitch Ratings.
Είναι το πετρέλαιο ένα «βαρέλι δίχως πάτο»;
Όπως παρατηρεί η Standard Chartered, η πορεία της τιμής του πετρελαίου δεν μπορεί προβλεφθεί με βάση θεμελιώδη μεγέθη, αλλά φαίνεται ότι ακολουθεί τυχαίες διακυμάνσεις της αγοράς που οφείλονται στις κινήσεις των κεφαλαίων και στις διακυμάνσεις άλλων στοιχείων ενεργητικού, όπως τα νομίσματα –και συγκεκριμένα το δολάριο– και οι μετοχές.
Στο σημείωμα που εξέδωσε τη Δευτέρα, η Barclays «ανεβάζει τους τόνους» και προειδοποιεί ότι οι πρόσφατες μειώσεις στις τιμές βασικών εμπορευμάτων είναι οι μεγαλύτερες των τελευταίων 30 ετών και οι κερδοσκοπικές τοποθετήσεις είναι πολύ πιο επίφοβες τώρα απ’ ό,τι στη διάρκεια της κρίσης το 2008. «Αυτό σημαίνει ότι εκτός από τις προβλέψεις για τις τιμές [των εμπορευμάτων] που διαμορφώνονται πλέον χαμηλότερα, ο δρόμος μπροστά μας θα είναι πολύ ανώμαλος».
Ακόμη πιο ζοφερές είναι εκτιμήσεις της Royal Bank of Scotland, η οποία καλεί τους πελάτες της να προετοιμαστούν για ένα «κατακλυσμιαίο έτος» με «βουτιά» 20% στα χρηματιστήρια και κατολίσθηση του αργού στα 16 δολάρια/βαρέλι.
Γιατί πέφτει;
Πίσω από την κατάρρευση στην τιμή του πετρελαίου κρύβεται η ανισορροπία προσφοράς και ζήτησης. Βασική αρχή της οικονομικής θεωρίας είναι ότι η υπερπροσφορά οδηγεί σε πτώση των τιμών και αυτό ακριβώς είναι που συμβαίνει σήμερα με το πετρέλαιο.
Η αισθητή επιβράδυνση των αναδυόμενων οικονομιών με αποκορύφωμα την Κίνα έχουν μειώσει σημαντικά τη ζήτηση πετρελαίου. Αντί, όμως, οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες να μειώσουν την προσφορά για να συγκρατήσουν την τιμή του πετρελαίου, αυτές παραμένουν ανένδοτες αρνούμενες να μειώσουν την παραγωγή, από φόβο μήπως απολέσουν το μερίδιο αγοράς τους.
Αυτή την αδυναμία συνεννόησης, η οποία κορυφώθηκε με την πρόσφατη κόντρα της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν, θα την πληρώσουν ακριβά οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες όσο συνεχίζουν τον ιδιότυπο αυτό «κανιβαλισμό».
