Η «σύμπραξη» Βορρά-Νότου και μάλιστα μιας χώρας με χαμηλό χρέος (Ολλανδία) και μιας χώρας με υψηλό (Ισπανία) σε ένα κοινό έγγραφο 7 σημείων που κατατέθηκε στο Eurogroup της Δευτέρας για την αλλαγή των δημοσιονομικών κανόνων με τρόπο που να προσαρμόζονται στις ανάγκες κάθε κράτους, παράλληλα με προτάσεις για βήματα επιτάχυνσης της ευρωπαϊκής ενοποίησης καλωσορίστηκε στη συνέντευξη τύπου που ακολούθησε της Συνόδου. Ο αρμόδιος Επίτροπος Πάολο Τζεντιλόνι, εμφανώς ικανοποιημένος από την κίνηση περιέγραψε το μήνυμα που μεταφέρει μία κοινή πρόταση 2 κρατών που υπό άλλες συνθήκες θα θεωρείτο πως ανήκουν σε διαφορετικά «στρατόπεδα», αλλά και οι εκπρόσωποι των άλλων θεσμών εξήγησαν πως προφανώς δεν συνιστά μεν ένα αναλυτικό κείμενο προτάσεων, ωστόσο όμως θέτει το θέμα.
Όπως αναφέρουν αρμόδιες πήγες, το θετικό είναι πως βάζει στο τραπέζι το θέμα της αναθεώρησης των κανόνων για το έλλειμμα και το χρέος ως ένα ζήτημα το οποίο θα πρέπει να επιλυθεί τους επόμενους μήνες. Ανεξάρτητα με το αν θα υπάρξει (όπως όλα δείχνουν) παράταση της ρήτρας γενικής διαφυγής και για το 2023.
Υπενθυμίζεται πώς το τελευταίο διάστημα, εν όψει αυτής της παράτασης, μία από τις ανησυχίες των χωρών του «Νότου», και της Ελλάδος, ήταν μήπως αυτό συνιστούσε μία αφορμή για τον Ευρωπαϊκό «Βορρά» να πάει πίσω (για το 2023) την κουβέντα για τα πλεονάσματα και το χρέος. Κάτι που -όπως επισημαίνουν αρμόδιες πήγες - δεν θα βόλευε κράτη όπως η Ελλάδα. Αφού οι πολεμικές συνθήκες που τώρα ισχύουν ευνοούν μεγαλύτερες αλλαγές…
Οι ευελιξίες και τα ανταλλάγματα…
Η αναφορά στο κοινό κείμενο των δύο κρατών για την αναθεώρηση του δημοσιονομικού πλαισίου είναι αρκετά γενική. Ουσιαστικά προτείνει διαφορετικούς κανόνες μείωσης του χρέους, εν αντιθέσει με το μεγάλο «αγκάθι» του σημερινού πλαισίου που προβλέπει την υποχρέωση μείωσης του χρέους κατά 1/20ο ετησίως στο ποσό που υπερβαίνει το 60% του ΑΕΠ. Ο λόγος για έναν όρο που οδηγεί σε πολύ υψηλά πλεονάσματα την Ελλάδα, αλλά και την Ιταλία, την Πορτογαλία, την Ισπανία ή τη Γαλλία.
Το ίδιο έγγραφο επαναφέρει και την πρόταση που έχει ακουστεί πριν ξεσπάσει η νέα κρίση, για το χρυσό κανόνα δαπανών. Στην παρούσα πρόταση δεν εξειδικεύεται ο κανόνας, άλλα αυτό που είχε προταθεί είναι να υπάρχει ένα όριο: ότι δεν θα αυξάνονται οι δαπάνες με ρυθμό ταχύτερο από αυτό του ΑΕΠ. Και με κάποιες εξαιρέσεις, για παράδειγμα για επενδύσεις σε ορισμένες κατηγορίες.
Βεβαίως, η ίδια πρόταση περιλαμβάνει και το… αντιστάθμισμα. Το οποίο περιλαμβάνεται και στα κείμενα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εκκίνηση του διαλόγου περί αλλαγών στο Σύμφωνο. Περιλαμβάνουν λοιπόν την υποχρέωση τα κράτη να εφαρμόζουν μεταρρυθμίσεις τις οποίες τα ίδια θα συμφωνήσουν. Αλλά και να δημιουργήσουν ένα δημοσιονομικό κουμπαρά για την επόμενη ώρα ανάγκης.
Επίσης, πέφτει στο τραπέζι η ιδέα σύνδεσης του Ταμείου Ανάκαμψης και των μεταρρυθμίσεών του με τη διαδικασία παρακολούθησης της προσαρμογής των κρατών.
Η πρόταση 7 σημείων
Αναλυτικά, η κοινή 2σέλιδη πρόταση Ισπανίας – Ολλανδίας ("Joint paper by Spain and The Netherlands on priority issues in 2022 on the EU’s economic and financial policy agenda") περιλαμβάνει 7 τομείς παρεμβάσεων:
1. Στόχος είναι «η συντονισμένη, τολμηρή και ταχεία απάντηση στην πανδημία, μέσω αμοιβαία ενισχυόμενων πολιτικών από τις εθνικές αρχές και από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ». «Το 2022, είναι σημαντικό να επιτευχθεί συναίνεση σε θέματα προτεραιότητας για την περαιτέρω ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης» επισημαίνεται, με αναφορά σε ένα «ανανεωμένο Δημοσιονομικό Πλαίσιο στην ΕΕ που θα είναι κατάλληλο για τις τρέχουσες και για τις μελλοντικές προκλήσεις», αλλά και σε έναν οδικό χάρτη για την ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης και για την ενίσχυση της Ένωσης των Κεφαλαιαγορών.
2. «Ένα αναθεωρημένο δημοσιονομικό πλαίσιο θα πρέπει να συμβάλει στην επίτευξη του βασικού στόχου της ενίσχυσης της δημοσιονομικής βιωσιμότητας με πιο αποτελεσματικό και αποδοτικό τρόπο», αναφέρεται για την αλλαγή των κανόνων. «Σε ένα πλαίσιο υψηλότερων επιπέδων χρέους, τα κράτη μέλη θα πρέπει να δεσμευτούν αξιόπιστα να δημιουργήσουν δημοσιονομικά μαξιλάρια (αποθέματα ασφαλείας) για να είναι έτοιμα για την επόμενη κρίση». Εξηγεί πως θα πρέπει να δημιουργηθούν «μέσω στρατηγικών εξυγίανσης για κάθε χώρα που να είναι ρεαλιστικές, σταδιακές αλλά φιλόδοξες, καθώς και συμβατές με την οικονομική ανάπτυξη και με τη δημιουργία θέσεων εργασίας». «Η επίτευξη αυτών των στόχων απαιτεί συνεχείς οικονομικές μεταρρυθμίσεις, δημόσιες επενδύσεις υψηλής ποιότητας και βελτιωμένη σύνθεση των δημόσιων οικονομικών για να διασφαλιστεί ότι η μείωση του χρέους δεν θα εξαρτάται μόνο από τη δημοσιονομική εξυγίανση», αναφέρεται.
3. Το νέο πλαίσιο θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις σημαντικές επενδυτικές προσπάθειες που απαιτούνται για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Αναφέρεται και η ανάγκη για «μείωση της εξάρτησης της ΕΕ από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα» που «απαιτεί μια αποφασιστική κοινή απάντηση». Επίσης επισημαίνεται πως «είναι σημαντικό να αναγνωριστεί ότι σημαντικές δημόσιες επενδύσεις από την ΕΕ και από εθνικές χρηματοδοτήσεις θα είναι απαραίτητες για τη σώρευση ιδιωτικών επενδύσεων σε στρατηγικούς τομείς». Και έτσι «ένα ανανεωμένο δημοσιονομικό πλαίσιο θα ήταν πιο αποτελεσματικό εάν συμπληρωθεί με επισκοπήσεις δαπανών και με καλύτερα συστήματα διαχείρισης των δημοσίων επενδύσεων που να συμβάλλουν επίσης στην αύξηση των δημοσίων επενδύσεων υψηλής ποιότητας». Επίσης αναφέρεται πως «τα επόμενα χρόνια, η εφαρμογή των Σχεδίων Ανάκαμψης θα είναι επίσης κρίσιμη για να δοθεί μεγάλη ώθηση σε σημαντικές επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις».
4. Για το Ταμείο Ανάκαμψης αναφέρει πως «δείχνει τη δυνατότητα δημιουργίας ενός ενάρετου κύκλου μεταξύ της εθνικής ιδιοκτησίας και της υποχρέωσης προσαρμογής». «Οι εθνικές κυβερνήσεις θα μπορούσαν να λογοδοτήσουν καλύτερα εάν εξουσιοδοτηθούν να προτείνουν συγκεκριμένα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά σχέδια για την ενίσχυση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας με τρόπο φιλικό προς την ανάπτυξη, μεταξύ άλλων μέσω επενδύσεων και φιλόδοξων μεταρρυθμιστικών δεσμεύσεων, αξιόπιστων και επαληθεύσιμων» αναφέρεται. «Αν και αναγνωρίζεται η σημασία της ενσωμάτωσης των ειδικών για κάθε χώρα συνθηκών και της αύξησης της εθνικής ιδιοκτησίας, θα πρέπει επίσης να υπάρχουν κατάλληλες διασφαλίσεις για τη διασφάλιση ελάχιστων προτύπων ώστε να διασφαλίζεται ότι οι δημοσιονομικές στρατηγικές συμβάλλουν στον βασικό στόχο του Δημοσιονομικού Πλαισίου» επισημαίνεται. Επιπλέον, «είναι σημαντικό να υπάρχουν ίσοι όροι ανταγωνισμού για τη διασφάλιση της διαφάνειας και της ίσης μεταχείρισης για όλα τα κράτη μέλη. Όταν η κυριότητα και η συμμόρφωση δεν υλοποιούνται, το σύστημα θα πρέπει να διαθέτει σαφείς διασφαλίσεις για να διασφαλίζει ότι η Επιτροπή και το Συμβούλιο θα λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα για την επιβολή των κανόνων».
5. «Ο μετασχηματισμός των μεσοπρόθεσμων στόχων σε έναν απλό κανόνα δαπανών θα συνέβαλε επίσης στο να γίνουν οι κανόνες πιο κατανοητοί, ευκολότεροι στην εφαρμογή και πιο αντικυκλικοί, ειδικά εάν συνδυάζονται με σαφώς καθορισμένες ρήτρες διαφυγής για έκτακτα γεγονότα εκτός κυβερνητικού ελέγχου» αναφέρεται. Η ενίσχυση των εθνικών δημοσιονομικών πλαισίων, μεταξύ άλλων μέσω του μεγαλύτερου ρόλου των Ανεξάρτητων Δημοσιονομικών Ιδρυμάτων, θα μπορούσε επίσης να συμβάλει στο να έρθουν οι δημοσιονομικοί κανόνες πιο κοντά στους πολίτες και, ως εκ τούτου, να αυξήσει το κόστος φήμης της μη συμμόρφωσης.
6. Η ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης, μαζί με την Ένωση Κεφαλαιαγορών, μπορεί επίσης να συμβάλει σε μια πιο ανθεκτική οικονομική και χρηματοπιστωτική αρχιτεκτονική που προστατεύει τους καταθέτες και τους φορολογούμενους.
7. Επιπλέον, «θα πρέπει να επιδιώξουμε έναν φιλόδοξο στόχο όσον αφορά την ενίσχυση της Ένωσης Κεφαλαιαγορών» αναφέρεται. «Η διευκόλυνση της πρόσβασης των ΜΜΕ στη χρηματοδότηση είναι υψίστης σημασίας για την οικονομική ανάκαμψη μετά την Covid-19».
